Məsih (III hissə)
Məsih (HWV 56) — Georq Fridrix Hendel tərəfindən 1741-ci ildə yazılmış, üç hissəli ingilis dilli oratoriyadır. Bu məqalə oratoriyanın ikinci hissəsi və onun musiqisinin Çarlz Cennens tərəfindən yazılmış mətnlə uyğunlaşdırılması haqqındadır. Birinci hissədə Məsih haqqında peyğəmbərlik, çobanların müjdələnməsi və Məsihin yer üzərində əməlləri göstərilir. İkinci hissədə yeddi səhnədə İsanın əziyyətləri təsvir olunur. Oratoriyanın ən uzun səhnəsi olan "O, xor görüldü" səhnəsindən sonra İsanın ölümü, dirilməsi, yerə enməsi, İncillərin bu haqqda məlumatları səsləndirilir. Bu hissəyə həmçinin "Haleluya" xoru ilə başa çatan "Tanrının triumfu" hissəsi daxildir. Üçüncü hissədə isə Pavelin İsanın dirilməsini öyrənməsi və İsanın Cənnətdəki mövqeyindən bəhs olunur.
| Məsih (III hissə) | |
|---|---|
 Üçüncü hissənin sonunda səslənən "Layiq quzu" xorunun son səhifəsinin əlyazması | |
| Bəstəkar | Georq Fridrix Hendel |
| Forma | Oratoriya |
| Premyera |
|
| Hissələr | 9 hissə, 4 səhnə |
Məsih oratoriyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Oratoriyanın librettosu Çarlz Cennens tərəfindən yazılmış, əsasən Kral Ceymsin Bibliyasının Əhdi-Ətiq hissəsinə, bəzi psalmlarda isə Ümumi İbadət Kitabına istinad edilmişdir.[1][2] Mətni şərh edərkən Cennes qeyd edir: "…Mətnin subyekti digər bütün subyektlərdən üstündür. Mətnin subyekti Məsihdir…"[3]
Digər mənbələrlə əhatə olunması baxımından Məsih, Hendelin digər oratoriyalarından fərqlənir, bunun yerinə oratoriyada xristian Məsih təsvir olunur:
|
"Məsih tipik Hendel oratoriyalarından biri deyil; burada Əhdi-Ətiqə əsaslanan digər Hendel oratoriyalarından fərqli olaraq adlı obrazlar yoxdur və ola bilsin ki, bu hadisələrdə adları keçən şəxslərin xatirəsinə hörmət olaraq belə qəbul edilmişdir. Bu şəxslər üzərində qurulmuş dramadan daha çox, lirik metodlu ibadətdir; əsərin mətninin əsaslandığı mənbələr də daha çox narrativ xarakter daşıyır və onlarda dialoq yoxdur." Kristofer Hoqvud[4]
|
|
Struktur və qavram
[redaktə | mənbəni redaktə et]Oratoriyanın strukturu liturgik il əsasında təşkil olunub; Birinci hissədə Advent, Milad və İsanın həyatı, ikinci hissədə Lent, Pasxa, Yüksəliş və Pentekost, üçüncü hissəədə kilsə ilinin tamamlanması, Məsihin dirilməsi və Cənnətdəki mövqeyi təsvir olunur. İstifadə olunmuş əsas mənbə Əhdi-Ətiq kitablarıdır.[2] İsanın doğulması hadisəsi oratoriyada peyğəmbər Yesayanın (libretto üçün daha çox qəbul edilən mənbə olaraq) sözlərinə əsasən təsvir edilir. Bu səhnədə yalnız Çobanların müjdələnməsi səhnəsində Lukanın İncilinə istinad edilmişdir.[5] Çobanlar və quzu səhnəsi oratoriyanın bir çox səhələrində görünür, məsələn: "O öz sürüsünü çoban kimi bəsləməlidir" ariyasında (yeganə uzun hissədir ki, İsanın yerdəki işlərindən danışırlır), İkinci hissənin açılışında ("Tanrının quzusuna nəzər yetir"), "Hamımız çobana bənzəyirik" xorunda və əsərin bağlanış xorunda ("Quzuya layiq"). Bəzən müxtlif Bibliya kitablarından olan məlumatlar bir səhnədə birləşdirilib, lakin əksərən birinci səhnədə — Xristian inancının elanı, ardıcıl üç hissə, reçitativ, ariya, xor — olduğu kimi, müxtəlif ardıcıl hissələr rabitəli mətn vasitəsiylə birləşdirilir.
Musiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hendel Londonda Məsih oratoriyasını yazdığı zaman, artıq sevilən italyan dilli operaların müəllifi kimi məşhur idi, həmçinin ingilis dilli dini mətnlər əsasında 1713-cü ildə yazılmış "Utrext Te Deum və Yubilate" əsərinin və bir neçə oratoriyanın müəllifi idi. Məsih oratoriyasını da yazarkən o, eyni musiqi texnikasından istifadə etmişdir və bu texnika solo və xor ifasının növbələşməsinə əsaslanır. Çox az səhnələr duet və ya solo və xorun kombinasiyası şəklində yazılmışdır. Sololar tipik reçitativ və ariya kombinasiyasıdır. Ariyalar hava və ya nəğmə adlandırılır, onlardan bəziləri da capo formasına malikdir, lakin bəzən birinci hissə orta hissə arasında təkrarlanaraq maraqlı kontrast yaradır. Hendel, mətni çatdırmaq üçün formatdan azad istifadənin müxtəlif yollarını tapır. Reçitativ (Rec.) şəklində qeyd edilmiş üç "secco" hissəsi yalnız basso continuo ilə müşayət olunur. "Accompagnato" (Acc.) şəklində qeyd edilmiş reçitativlər isə əlavə simli alətlər vasitəsiylə müşayət olunur. Hendel həm solo, həm də xor hissələrdə dörd səsli sistemdən istifadə edir — soprano (S), alto (A), tenor (T) və bass (B). Yalnız bir yerdə xor aşağı və yuxarı olmaqla iki hissəyə bölünür və burada SATB başqa yolla qurulur. Orkestrın not düzümü sadədir: qoboylar, simlilər və basso continuo klavesin, violançel, viola və faqot. İki truba və litavr ikinci hissənin bağlanış xoru olan "Haleluya"da olduğu kimi, bəzi hissələrdə yüksəsk səs vurğularını qeyd etmək üçün istifadə edilir. Tanrının nitqini və Haleluya xorunda "Krallar Kralı"nın sözlərini qeyd etmək üçün Hendel uzun təkrarlanan notlarda cantus firmus istifadə edir. [6]
Ümumi qeydlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Aşağıdakı cədvəldə əsərin hissələri nömrələrlə göstərilmişdir. Məsihin hissələrinin nömrələnməsi üçün iki əsas sistem vardır: 1959-cu ilə aid tarixi Novello nəşri (əvvəlki nəşrlərə əsasən hazırlanmış 53 hissəli) və Hallische Händel-Ausgabe tərkibinə daxil olan Barenreiter nəşri. Müxtəlif hissələrdəki qısa reçitativlər nəzərə alınmasa, ümumilikdə əsər 47 hissədən ibarətdir. Aşağıdakı cədvəldə Novello nömrələri (Nov) birinci göstərilmişdir və hər hissənin qeydlər hissəsində individual Bärenreiter (Bär) nömrəsi də göstərilmişdir.
Qoboy və az halda trubaların istifadə olunduğu hissələrdə bass və ya simli açarın göstərilməsi ümumi mətnə təsir etmir. Açarların inkişafı və müxtəlif tempolar hər hissənin qeydlərində individual olaraq göstərilir. Hissələrin adları oriinal italyan dilində göstərilmişdir. Reçitativ və xor səhnə xüsusiyyətləri vurğulanmışdır.
Üçüncü hissənin mövzusu
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Nov | Bär | Başlıq / İlk cümlə | Forma | Tempo qeydi | Alət | Vaxt | Açar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 45 | 40 | Bilirəm ki Xilaskarımız sağdı | Ariya, Soprano | Larghetto | 3/4 | E major | ||||||||||
| 46 | 41 | İnsana ölüm gəldiyindən bəri | Xor | Grave Allegro |
qoboy |
C major | ||||||||||
| 47 | 42 | Bildirirəm, sizə sirr açıram | Accompagnato, Bass |
| ||||||||||||
| 48 | 43 | Truba səslənməlidir | Ariya, Bass | Pomposo, ma non allegro | truba | 3/4 | D major | |||||||||
| 49 | Sonra keçmək gərəkir | Reçitativ, Alto | Allegro |
| ||||||||||||
| 50 | 44 | Ah ölüm, sənin mərhəmətin hanı? | Duet, Alto Tenor | Andante |
| |||||||||||
| 51 | 45 | Tanrıya şükranlıq | Xor | Andante | qoboy |
| ||||||||||
| 52 | 46 | Əgər Tanrı yanımızda olsa | Ariya, Soprano | Larghetto | 3/4 | G minor | ||||||||||
| 53 | 47 | Quzuya ölüm yaraşar Amin |
Xor | Largo Andante Larghetto Allegro moderato |
truba, litavra, qoboy |
| ||||||||||
Üçüncü hissənin bölmələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səhnə 1
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səhnə 1-də Eyyubun kitabı (Eyyub 19:25–26) və Pavelin Korinflilərə birinci məktubu (1 Korinflilər 15:20–22) əsasında İsanın dirilməsinin messianik təsviri verilir.
45
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bilirəm ki Xilaskarımız sağdı
"Bilirəm ki Xilaskarımız sağdı" soprano ariyası həm Eyyub, həm də Pavelin məlumatları əsasında yazılmışdır. Ariya musiqişünas Rudolf Steqliçin oratoriyanın birləşdirici motivi hesab etdiyi[5] "artan dördlük" sırlaması ilə başlayır və "Mən bilirəm" ifadəsi dəfələrlə təkrarlanır. "İndi Məsih dirilmişdir" hissəsi aktavadan daha çox artan melodiya ilə verilmişdir.
46
[redaktə | mənbəni redaktə et]İnsana ölüm gəldiyindən bəri
"İnsana ölüm gəldiyindən bəri" xorunun Pavelin məlumatlarından götürülmüş mətnində iki dəfə ölmə və dirilmə təqdim edilir. Ümumiyyətlə Hendelin xromatik xəttlərlə A minorda yazdığı Grave a kapellasını orkestrın müşayəti ilə C majorda ifa olunan Allegro ilə kəskin təzad yaradır.
Səhnə 2
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səhnə 2-də Pavelin Korinflilərə birinci məktubunun mətni əsasında Böyük məhkəmə günü Bədənin dirilməsi təsvir olunur. Accompagnato və Ariyada 1 Korinflilər 15:51–53-dən olan üç ayə verilir. Ariyanı "trubalar səslənəcək" musiqi ideyası ilə başlamaq üçün Hendel mətni ikinci ayənin ortasında bölür. Bu səhnə ilk dəfə Çıxış 19-da səslənir və trubaların səslənməsi kralın zala daxil olmasını göstərir.[4] Korinflilər 15 ayəsi Brams tərəfindən də alman dilinə tərcümədə Alman rekviyemi əsəri üçün də istifadə olunmuş, lakin Brams trubalardan yox, trambonlardan istifadə etmişdir.
47
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bildirirəm, sizə sirr açıram
"Bildirirəm, sizə sirr açıram" D majorda yazılmış bass accompagnatodur. Hissənin sonuna yaxın səslənən trubaların siqnalı kimi motivlər və "son trubadan əvvəl" ifadəsi hissəni oratoriyanın ümumi musiqi məzmunu ilə əlaqələndirir.
48
[redaktə | mənbəni redaktə et]Truba səslənməlidir
"Truba səslənməlidir" bass ariyası "Pomposo, ma non allegro" da capo aria forması ilə qeyd edilir. Oratoriyanın yeganə solo instrumental hissəsi olan bu musiqi hissəsində trubaların səsləndirdiyi motivi bass səslər daha da gücləndirir. "Və biz dəyişəcəyik" ifadəsində "dəyişəcəyik" sözü altı ölçüyə qədər dəyişən melizmalarla təsvir edilir. Orta hissədə "ölümsüzlük" sözü doqquz ölçüdə səkkiz melizmadan ilki kimi təqdim olunur.
Səhnə 3
[redaktə | mənbəni redaktə et]Səhnə 3-də Səhnə 2-dəki mətn (Korinflilər 15:54–57) reçitativ, duet və xor şəklində davam etdirilir, daha sonra isə Pavelin Romalılara məktubundan (Romalılar 8:31, 33–34) "Xilasın zəmanəti" hissəsi əsasında yazılmış ariya ilə tamamlanır.
49
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sonra keçmək gərəkir
"Sonra keçmək gərəkir" alto reçitativi "ölüm qələbəsini qeyd edir" ifadəsi ilə bitir.
50
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ah ölüm, sənin mərhəmətin hanı?
"Ölüm, sənin mərhəmətin hanı?" nəğməsi alto üçün E flat major və tenor üçün continuo bass xəttli səs üçün yazılmış simli alətlərsiz duetdir. Bu hissə soprano və alto üçün yazılmış "Se tu non lasci amore" (HWV 193, 1722) duetinə əsaslanır.[7] Beləcə bölmənin London dinləyicilərinə Yuli Sezar operasının final səhnəsindəki sevgi duetini xatırlatmalı idi.[8]
51
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tanrıya şükranlıq
Xor oxşar açar və tempo ilə "Tanrıya şükranlıq" ayəsini ifa edir.
52
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əgər Tanrı yanımızda olsa, kim bizə qarşı çıxa bilər
Üçüncü səhnə "Əgər Tanrı yanımızda olsa, kim bizə qarşı çıxa bilər" hissəsi ilə tamamlanır. Oratoriyanın əvvəlki xor sıralamasından fərqli olaraq bu hissə solo soprano tərəfindən ifa olunur. Sona yaxın Hendel Martin Lüterin xor üçün yazdığı "Dərin kədərlə sənin üçün fəryad edirəm" himninin xarakterik intervallarından bir neçə dəfə istifadə edir və musiqini final xoruna istiqamətləndirir.
Səhnə 4
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dördüncü səhnədə Açılış kitabından uzun şerlə səmadakı varlıqların şükranlığı (Açılış 5:12:13) və genişləndirilmiş Amin duası ilə oratoriya tamamlanır.
53
[redaktə | mənbəni redaktə et]Quzuya ölüm yaraşar
Trubalar və litavrların da iştirakı ilə böyük orkestrın müşayəti ilə xorun ifa etdiyi təntənəli Largo olan "Quzuya ölüm yaraşar" hissəsi "hakimiyyət – zənginlik – müdriklik – güc – şükranlıq və xeyir-dua aldı" Andantesi ilə davam etdirilir. Largo və Andatne ardıcıllıqla davam etdirilsə də eyni musiqi kimi səslənmir. Fuqa "şükranlıq, şərəf, xeyir və güc onunla olacaq" ifadəsini saxlayır. Kişilərin səsləri və continuo unisondan başlayır, sadə mövzu doqquz dəfə təkrarlanaraq düşən nota kimi qalxır, not "Və şöhrəti, hökmdarın şanı" və "Haleluya" hissələrini xatırladır. Bəzi kontrmövzuların hissəyə canlılıq gətirməsi fonunda "for ever – and ever" ifadəsinə kimi instrumentləşmə zənginləşərək daha çox musiqi aləti ifaya qoşulur. Bu sözlər "Haleluya" xoru ilə eyni ritmdə lakin bir qədər aşağı tempdə müşayət olunur və sonra geniş Adagioya keçir. "Amin" duası sadə bass və continuo ilə başlayır. Qarışıq musiqi dörd ölçü və bir oktava qədər qalxır. Hər bir digər səs tenor, alto, soprano eyni mövzunu ifa edir. Daha sonra gözlənilmədən solo skripka mövzunu ifa edir, əvvəlcə dəstəklənməsə də, sonradan continuo mövzuya daxil olur. Daha iki instrumental ölçüdən sonra getdikcə daha çox azad səsin qoşulması ilə musiqi geniş həcmli forma alır. Sonda Amin Adagionun müşayəti ilə iki və ya daha çox dəfə təkrarlanır.
Oratoriyalarda reçitativlər, uzun ritornellolar və bəzəkli vocal xəttlər kimi opera xüsusiyyətlərinə qarşı çıxan müasir musiqi tənqidçisi Con Braun Hendelin musiqi ixtiraçılığının nümayişi və "kontrapunktal bacarığı"nı qiymətləndirir[8]: "Fuqa və Amin tamamilə absurd və yersizdir: ən yaxşı halda Amin yalnız dini xüsusiyyət daşıyır və burada gərəksiz görünür."[3] Lakin Hendelin ilk bioqrafı Con Meinvarinq 1760-cı ildə qeyd edirdi ki, bəstəkara bu xorun "Haleluya xoru qədər yüksələn dahilik nümunəsi" olduğu bildirilmişdi[5]. Kristofer Hoqvud qeyd edir ki, "trubaların girişi cənnətdə sonuncu fırtınanı qeyd edir."[9] Deniel Blok 1997-ci ildə bildirir ki, "bu hissədə bizlər qədim yəhudi teologiyası və Bibliya həqiqətlərinin, italya operası, ingilis şeriyyəti və alman ruhaniyyəti ilə birləşməsini görürük".[4]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Vickers, David. "Messiah (HWV 56) "A Sacred Oratorio"". gfhandel.org. 17 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 July 2011.
- ↑ 1 2 Powell, David R. "The Bible and Handel's Messiah: Some Sources on Their Relation and Use". journal.atla.com. Theological Librarianship, An Online Journal of the American Theological Library Association. 2009. 5 March 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 July 2011.
- ↑ 1 2 Heighes, Simon. "George Frideric Handel (1685–1759) / Messiah. Simon Heighes, for The Sixteen recording, Ach Herr, mich armen Sünder". hyperion-records.co.uk. 1997. 21 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- ↑ 1 2 3 Block, Daniel I. "Handel's Messiah: Biblical and Theological Perspectives" (PDF). Didaskalia. 12 (2). 2001. 15 August 2012 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 July 2011.
- ↑ 1 2 3 Luckett, Richard. Handel's Messiah: A Celebration. London: Victor Gollancz. 1992. ISBN 978-0-575-05286-4.
- ↑ Burrows, Donald. Handel: Messiah. Cambridge (UK): Cambridge University Press. 1991. ISBN 978-0-521-37620-4.
- ↑ "G. F. Handel's Compositions HWV 101–200". GFHandel.org. 17 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 July 2011.
- ↑ 1 2 Keates, Jonathan. "Handel Messiah" (PDF). Barbican Centre. 2007. 5 October 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 July 2011.
- ↑ Hogwood, Christopher. Handel: Messiah (CD). The Decca Recording Company Ltd. 1991. (Notes on the music, Edition de L'Oiseau-Lyre 430 488–2)
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Georg Friedrich Händel / Messiah (1742) / A Sacred Oratorio / Words by Charles Jennens opera.stanford.edu
- George Frideric Handel (1685–1759) / Messiah Simon Heighes, for The Sixteen recording, 1997