Manhva

Manhva (kor. 만화; 漫畵; manhwa) — Koreya komiksləri.

Etimologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Koreya dilindəki manhva sözü, yapon dilindəki manqa sözü və Çin dilindəki manhua sözü o dillərdə komiks deməkdir və üçü də Çin heroqlifləri ilə 漫畵 kimi yazılır.[1] Bu söz erkən müasir Koreyaya məhz Yaponiyadan gəlib.[2]

Koreya dilində manhva sözü 1923-cü ildən bəri işlənilir. Onnan əvvəl isə taım otçi (kor. 다음엇지) ifadəsi işlənilirdi. Şimali Koreyanın lüğətlərində də mahva sözü komiks kimi verilir. Halbuki, orda daha çox kurimçek (kor. 그림책 - şəkil kitabı) sözü işlənilir.[3][4] Han San Con 2011-ci ildə apardığı araşdırma görstərib ki, Şimali Koreyada, Cənubi Koreyadan fərqli olaraq bütün növ komiksləri əhatə edən bir ifadə mövcud deyil.[5]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Koreyada ilk satirik karikatura, ölkənin birinci qəzetlərindən birində 1909-cu ilin iyul ayında çap olunub.[6] Bu, Saphua (삽화) adlı karikaturanın müəllifi İ Do Yon idi və onu çap edən Tehan Minbo (대한민보) qəzeti idi. 1945-ci ilə qədər manhva əsasən qəzetlərdəki siyasi satira və ya uşqalar üçün dövri nəşrlər şəkildə çap olunurdu. Halbuki, satirik manhva Yaponiya İmperiyası tərəfindən senzura olunurdu və buna görə, 20-ci və 30-cu illərdə, onu çap edən bir sıra nəşriyyat bağlanılıb.[7] 1950-ci ildə Koreya müharibəsi baş verir bə həm Cənubi, həm də Şimali Koreya komiksləri əks tərəfə qarşı propaqanda şəkildə iştətməyə başlayır.[8]

1948-ci ilin sentyabrın 15-də, Cənubi Koreyada Kim Yon Huan tərəfindən Manhva Hencin (kor. 만화행진) adlı Koreyanın ilk manhva jurnalı təsis olunub. Halbuki, o ikinci nömrəsindən sonra senzuraya görə bağlanıb.[9] 60-cı, 70-ci və 80-ci illərində Cənubi Koreyada manhva, ölkənin hərbi hökumətində qarşı işlədilən yumorlu etiraz forması idi.[10] Park in Ha iddia edir ki, 60-cı illərdə Cənubi Koreyada manhva geniş şəkildə yayılmağa başlayıb. Lakin, 70-ci illərdə, böyüyən senzuraya görə o, "ölmüş" vəziyyətinə gəlib. Bunun nəticəsində, Yaponiyanın şoco manqanın təsiri qalxıb və beləliklə, 80-ci illərdə, Koreyada suncon (kor. 순정) manhvanın "renesansı" baş verib.[11]

2000-ci illərdə internet, personal komyuter və smartfonların inkişafı və yayılması ilə, bir sıra manhva yaradıcıları işlərini bu yeni istehlak növünə uyğunlaşdırıblar. Beləliklə, ölkədə çap olunan manhva azalmaqdadır və onun əvəzinə webtoon (ing. web cartoon; kor. 웹툰) populyarlığı yüksəlməkdədir.[12][13]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Wong, Wendi Siuyi. 20. Globalizing Manga: From Japan to Hong Kong and Beyond // Johnson-Woods, Toni (redaktor). Manga: An Anthology of Global and Cultural Perspectives. Bloomsbury. 2010. ISBN 0826429386.
  2. ↑ "North Korean Comics and their Visual Language in the Work of Ch'oe Hyŏk by Jacco Zwetsloot, p.8" (PDF). 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-27.
  3. ↑ Peterson, martin. North Korean Graphic Novels: Seduction of the Innocent?. Routledge. 2018. ISBN 9781138046931. 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-29.
  4. ↑ "Korean Comics (Manhwa), Columbia University (2015), 6:46". 2019-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-23.
  5. ↑ "Zwetsloot, p.6" (PDF). 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-27.
  6. ↑ "100 Years of Korean Comics". 2022-08-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-22.
  7. ↑ "Columbia University (2015), 7:36". 2019-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-23.
  8. ↑ "Histoire de la BD coréenne". 2011-02-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-29.
  9. ↑ Création, J.A., redaktorLe manga, de son origine à aujourd'hui. 2017. ISBN 978-1326935184.
  10. ↑ "Beyond Manga: You Have To Check Out Korean Manhwa! By Morgan". 2021-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-23.
  11. ↑ Choi, Jinhee. 20. Globalizing Manga: From Japan to Hong Kong and Beyond // Koichi Iwabuchi, Eva Tsai, Chris Berry (redaktor). Routledge Handbook of East Asian Popular Culture. Routledge. 2016. ISBN 978-0415749428.
  12. ↑ "Webtoon, Why So Popular? by Ha Sun-jin, Lim Su-mi". 2022-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-24.
  13. ↑ "South Korea's booming 'webtoons' put Japan's print manga on notice by Tomohiro Osaki". 2020-12-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-24.