Mixail Çxakaya

Mixail Qirqoryeviç Çxakaya (təxəllüsü — Barsov;4 may 1865 – 19 mart 1950[1], Moskva, SSRİ, Sovet Rusiyası[d][1]) — Gürcü inqilabçısı, sovet dövlət xadimi və partiya lideri. 1920-ci ildən Komintern İcraiyyə Komitəsinin üzvüdür. SSRİ Ali Sovetinin 2–3-cü çağırış deputatı (1938–1950).

Mixail Çxakaya
gürc. მიხეილ (მიხა) გრიგოლის ძე ცხაკაია
bayraq
Bütöv Gürcüstan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri
yanvar 1923 – 15 fevral 1931
Əvvəlkiİvan Suturua
SonrakıFilipp Maxaradze
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 4 may 1865(1865-05-04)
Vəfat tarixi 19 mart 1950(1950-03-19)[1] (84 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Mtatsminda panteonu[d]
Partiya
Fəaliyyəti siyasətçi, inqilabçı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mixail Çxakaya keşiş ailəsində anadan olub.

Kutaisi ruhanilər məktəbini bitirdikdən sonra Tiflis ruhanilər seminariyasına daxil olmuşdur. Lakin inqilabi təbliğat apardığına görə buradan 1886-cı ildə qovulmuşdu. 1892–1893-cü illərdə "Mesami-Dasi" sosial-demokratik təşkilatının təşkilatçılarından biri olub. 1897-ci ildə 5 il Qafqazdan sürgün edilmişdir. 1898-ci ildən Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının (RSDFP) Yekaterinoslav Komitəsində, "Yujnı Raboçi" qəzetində çalışmışdır. 1900–1902-ci illərdə yenidən həbs edilmiş və sonra vətəninə sürgün edilib. 1903-cü ildən etibarən Tsxakaiya, Zaqafqaziya sosial demokratik təşkilatlarının birləşdirici qurultayı tərəfindən qurulan Qafqaz Birliyi Komitəsinin üzvü seçilmişdir.

Mixail Çxakaya 1904-cü ildə Tiflisdə İosif Cuqaşvili (İosif Stalin) və Kato Svanidzenin toyunda bəyin sağ dişi olmuşdur.

Mixail Çxakaya Kominternin İkinci Konqresində (1920). İsaak Brodskinin çəkdiyi portret

RSDFP-nin III qurultayının (1905) nümayəndəsi olanda Mixail Çxakayanın qırx yaşı vardı və o, qurultayın "ən yaşlı" nümayəndəsi idi.[2] Bakıda 1905–1907 inqilabının iştirakçısı olmuşdur. 1907-ci ilin yazında Londonda keçirilən RSDFP V Qurultayında iştirak etmişdir. 1907–1917-ci illərdə Cenevrədə sürgündə yaşamışdır. RSDFP-nin "İrəli" qrupunun üzvü idi.[3]

1917-ci ildə Vladimir Leninlə birlikdə möhürlənmiş vaqonda Avropadan Rusiyaya qayıtdı. Aprel konfransının iştirakçısı olub. 1917–1920-ci illərdə. RSDFP (b) Tbilisi Komitəsinin üzvü idi. Anastas Mikoyan, Tiflisə qayıtdıqdan sonra Mixail Çxakayanın pulsuz qocalar evində yaşamaq üçün orada məskunlaşdığını xatırlayırdı: "Mixail Çxakayaya ən azı kiçik bir pul müavinəti verilməsi məsələsi ortaya çıxanda, o, pul məsələlərində təvazökar və inanılmaz dərəcədə vicdanlı idi. Vəziyyətinin maliyyə baxımından olduqca qənaətbəxş olduğunu qəti şəkildə ifadə etdi". 1919-cu ilin ortalarında hakimiyyətə gələn Menşeviklər onu tutub Kutaisi həbsxanasına salana qədər qocalar evində qaldı".[4]

1919-cu ilin iyununda Menşevik hökuməti tərəfindən Kutaisidə tutuldu və 1920-ci ilin mayında sərbəst buraxıldı. Gürcüstan Kommunist Partiyası (Bolşeviklər) Mərkəzi Komitəsinə üzvü seçildi.

Sovet dövrü

[redaktə | mənbəni redaktə et]
1931–1950-ci illərdə Mixail Çxakayanın yaşadığı Moskvanın Serafimoviç küçəsi 2 ünvanında evin divarındakı xatirə lövhəsi.

1921–1922-ci illərdə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası hökumətinin Gürcüstan SSRdə nümayəndəsi idi. 1923–1930-cu illərdə Gürcüstan SSR Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin sədri və Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikası Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədrlərindən biri, SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin üzvü (1922–1937) işləmişdir.

1922-ci ildə SSRİ-nin qurulması haqqında Müqavilədə ZSFSR-i təmsil edərək imza atmışdır.

1920-ci ildən — Komintern İcraiyyə Komitəsinin üzvü; 1931-ci ildən — Beynəlxalq Nəzarət Komissiyasının üzvü. Sov.İKP (b) 10, 11, 13 və 15–17-ci qurultaylarının nümayəndəsi; 2–7-ci Komintern Konqreslərinin işində iştirak etmişdir.

A.Q.Avtorxanov xatirələrində 1920-ci illərdən bəri bir epizoddan bəhs edirdi: "Gürcüstan MSK-nın sədri Mixail Çxakayanın Moskvaya gəlişi ilə əlaqədar olaraq gürcü icması onun şərəfinə ziyafətə toplaşmışdı. Axşam Stalin gəldi, Mixail Çxakayanın şərəfinə tost dedi və onu Tiflis dövrünün müəllimi adlandırdı. Yaltaqlanan Mixail Çxakaya bütün müəllimləri üstələyən tələbəsinə qarşılıqlı tost dedi."[5].

Mixail Çxakaya Lenin ordeni ilə təltif edilmişdir (8.12.1944).

19 mart 1950-ci ildə ağır xəstəlikdən sonra, 12 mart 1950-ci ildə SSRİ Ali Sovetinin Millətlər Şurasının III çağırış Millətlər Şurasına Abxaziya SSR Suxum kənd dairəsindən deputat seçildikdən bir müddət sonra vəfat etdi.[6] Tiflisdə Mtatsminda dağında Panteonda dəfn edilibdi. 1980-ci illərdə panteondan çıxarılmışdır.[7]

Bəyanatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İti ağıl və hazırcavablıq ağılın asqırmasıdır.[8]

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Gürcüstan SSR Senaki rayon mərkəzi (1976-cı ilə qədər — Mixail Çxakaya, sonra — Tsxakaya[9]), Tiflisdəki bir küçəyə (indiki — Vukol Beridze) 1933–1989-cu illərdə Çxakayanın adı verilmişdir.[10]

Çxakayanın xatirə lövhələri Moskvada (Serafimoviç küçəsi, 2) və Tbilisidə (Leo Kiacheli küçəsi, 16) quraşdırılmışdır.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Цхакая Михаил Григорьевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ "История человеческого общества | На III партийном съезде". 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  3. ↑ "Общество и архивы :: Федеральный образовательный портал — ЭКОНОМИКА, СОЦИОЛОГИЯ, МЕНЕДЖМЕНТ". 2013-12-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  4. ↑ "Книга "Так было" — Микоян Анастас — Страница 32 — Читать книги онлайн, бесплатно, без регистрации". 2021-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  5. ↑ "В Москву и обратно ::: Авторханов А. Г. — О себе и времени ::: Авторханов Абдурахман Геназович ::: Воспоминания о ГУЛАГе :: База данных :: Авторы и тексты". 2021-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  6. ↑ Некролог // Советский Сахалин (газета). № 69. — 1950. — 22 mart. — 1.
  7. ↑ "Новости из России - Russia in the World (RIW) : Новости дня". 2015-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-03-01.
  8. ↑ Феликс Чуев. 140 бесед с Молотовым. Второй после Сталина. Москва: Родина. 2019. 239. ISBN 978-5-907149-23-6.
  9. ↑ "Значение слова Миха Цхакая орфографическое, лексическое прямое и переносное значения и толкования (понятие) слова из словаря Энциклопедический словарь". 2021-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  10. ↑ "Сенаки :: Институт географии РАН". 2021-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.
  11. ↑ "Памятная доска Цхакая М. Г. в Тбилиси". 2021-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-19.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]