Nasi-qorenq

Nasi-qorenq (indonez. nasi goreng, mənası "qızardılmış düyü"), İndoneziya mətbəxinin həm də Cənub-Şərqi Asiyanın milli yeməyidir. Çox vaxt İndoneziyanın "kulinariya simvolu" olaraq qəbul edilir, Qərb ölkələri də daxil olmaqla bölgədən kənarda da yayılmışdır. Plov növü olub, bitki yağında heyvan və ya bitki mənşəli əzilmiş məhsullarla qızardılmış düyü qarışığıdır. Müxtəlif növləri var. Tarixən əsas kulinariya mərkəzlərindən biri olan Yavada xüsusilə populyardır. İndoneziya və bir sıra digər regional mətbəxlərdə, Nasi-qorenq ilə birlikdə qarnir, adətən, yumurta, bir neçə manqal sate, krupuk (Çipsi), az miqdarda təzə və ya isladılmış tərəvəz və bəzən də digər qəlyanaltılar ilə tamamlanır.

Nasi-qorenq, uzun əsrlər boyu Malakka yarımadasında və Malay arxipelaqının əsas taxıl məhsulu kimi becərilən düyünün ənənəvi bişirilməsi üsullarından biridir. Qaynadılmış düyünün bitki yağında qovurulması, həmçinin yeməyin əvəzedilməz tərkib hissəsi olan soya sousunun işlədilməsi təcrübəsinin burada məskunlaşmış çinlilərdən mənimsənildiyi güman edilir. Düyünün bu üsulla bişirilməsi nəinki ona xüsusi dad verir, hətta nəmli, isti havada yeməyin uzun müddət saxlanılmasına şərait yaradır. Bunun sayəsində, bu yemək indiki İndoneziya, Malayziya, Bruney və Sinqapur ərazisində çox yayılmışdır. Bütün bu ölkələrin milli mətbəxlərində indoneziya və malay dilində sadəcə "qızardılmış düyü" mənasını verən nasi-qorenq adı işlədilir. Ən populyar nasi- qorenq İndoneziyadadır, burada sakinləri üçün düyü bəslənmənin əsasını təşkil etmədiyi şərq bölgələri istisna olmaqla demək olar ki, hər yerdə bişirilir. Yava mətbəxində xüsusilə əhəmiyyətli bir yer tutur: Yavanın demək olar ki, bütün sahələri üçün bu əsas kulinariya ixtisaslarından biridir. Uşaqlığını Cakartada keçirən ABŞ prezidenti Barak Obamanın 2008-ci ilin noyabr ayında İndoneziya Prezidenti Susilo Bambanq Yudhoyono ilə telefon danışığında İndoneziyanın yeməklərini, xüsusən də nasi-qorenq yeməyi üçün darıxdığını etiraf etmişdi.^[1][2] İki il sonra, 2010-cu ilin noyabrında Amerika liderinin İndoneziyaya rəsmi səfərində, qala şam yeməyi zamanı ənənəvi digər İndoneziya yeməkləri arasında, nasi- qorenq də süfrəyə verildi.^[3] Beləliklə, 2011-ci ildə CNN beynəlxalq redaksiya heyəti tərəfindən müxtəlif ölkələrdə 35 min respondent arasında aparılan sorğuya əsasən, nasi-qorenq "50 ən sevimli yemək" siyahısında ikinci yeri tutdu.^[4]

Bu yemək plova bənzədilsə də onun hazırlanma texnologiyası tamamilə fərqlidir. Əgər plov bişmiş xam düyüdən ibarətdirsə, nasi- qorenq üçün düyü əvvəlcədən bişirilir və soyudulur. Qaynadılmış düyü, İndoneziyalıların və Malayziyanın gündəlik yeməklərinin əvəzsiz bir hissəsi olduğunu nəzərə alaraq, nasi- qorenqi hazırlamaq üçün ənənəvi olaraq əvvəlki günlərdən qalan düyüdən istifadə edirlər.Bişirilməsində tavadan çox Wokʼdan istifadə olunur. Tərkibinə nisbətən az miqdarda bitki yağı vurulur, ən çox palma yağında müəyyən ədviyyatlar qızardılır, ki bura həmişə acı bibər, sarımsaq və soğan daxildir. Ənənəvi reseptə uyğun olaraq, qızartmadan əvvəl ədviyyatlar əzilir. Bundan sonra, nashi- qorenq üçün nəzərdə tutulmuş incə doğranmış bütün məhsullar, o cümlədən qaynadılmış düyü, eyni zamanda və ya müəyyən bir ardıcıllıqla əlavə olunur. Nəticədə qarışıq intensiv şəkildə qarışdırılır və bol soya sousu əlavə olunur. Bəzən soya sousu ümumiyyətlə istifadə edilmir, bu cür reseptlər, xüsusən İndoneziyanın Sulavesi adası üçün xarakterikdir.^[5][6] Bu yeməyin sırf "vegetarian" növləri var, lakin əksər reseptlər bir və ya bir neçə heyvan məhsulunun istifadəsini əhatə edir. Bunlardan ən çox yayılanları yumurta, toyuq və ya ördəkdir ki, bu məhsullar nasi-qorenq variantlarının böyük əksəriyyətində istifadə olunur. Ət növlərindən quzu ən çox istifadə olunur; donuz ətindən istifadə isə İndoneziyanın qeyri-müsəlman xalqları arasında, xüsusən də balililər arasında geniş yayılıb.^[7][8] Bundan əlavə, 20-ci əsrin sonlarında nasi-qorenqdə yarımfabrikat məhsullarının istifadəsini təmin edən reseptlər ortaya çıxdı: kolbasa və konservləşdirilmiş sardina olduqca populyardır.^[9][10]

Nasi-qorenq ev, restoran və küçə mətbəxində eyni dərəcədə populyardır. İndoneziyada və Malayziyada, bütün səviyyələrdə iaşə müəssisələrində servis edilir və eyni zamanda küçə satıcıları tərəfindən səyyar mətbəx arabalarında hazırlanır. Bu yemək süfrəyə düyü təpəsinin üstünə qızardılmış yumurta, bundan əlavə, düyü boşqabının yanında bir neçə sate kabab, az miqdarda isladılmış və ya nadir hallarda təzə tərəvəz və bəzən digər qəlyanaltılar, həmçinin kiçik qablarda müxtəlif souslarla təqdim edilir.^[11]