Niderland–Türkiyə münasibətləri

Türkiyə–Niderland münasibətləri — Niderland və Türkiyə Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Ölkələr Avropa Şurası, NATO, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT), Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (ÜTT) və Aralıq dənizi İttifaqının üzvləridir. Hollandiya Avropa İttifaqının üzvüdür və Türkiyə bu quruma üzv olmaq üçün namizəddir.

Türkiyə–Niderland münasibətləri
Niderland və Türkiyə
 Niderland  Türkiyə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

1569-cu ildə Osmanlı İmperatorluğunun təslim edilməsi şərtləri altında Osmanlılarla ticarət aparmış və 1611-ci ildə Kornelius Haqqı İstanbuldakı konsul vəzifəsinə göndərmişlər. Baş ştatlar Levant tacirləri ilə məsləhətləşmədən sonra bir konsul təyin edir. Konsullar üçün ödənişin yetərli olmaması konsul-ticarət əlaqəsinin potensial müvəffəqiyyətinə xələl gətirirdi. Tacirlər Venesiya üsulu əmək haqqının verilməsini xahiş etdirdilər, lakin Baş Ştatlar onların iradəsinə zidd olaraq başqa gəlir mənbələri tapmağa çalışdılar. Hollandiyadakı daxili qeyri-sabitliyə baxmayaraq, bu ölkə Osmanlı ilə yaxşı əlaqələr qururdu. 1804-cü ildə Sultan III Səlim (1789-1807) Amsterdamda ilk daimi nümayəndəsini təyin edir.

2013-cü ilin mart ayında Hollandiyaya dövlət səfəri zamanı Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan türk əsilli Yunus adlı uşağın lezbiyan valideynlərə verilməsini tənqid edir. Hollandiyanın Baş nazirinin müavini Lodeveyk Aşer Türkiyənin müdaxiləsini "tamamilə yersiz" adlandır. Rəcəb Tayyib Ərdoğan Türkiyənin Ailə Məsələləri üzrə Nazirliyi və Hollandiyanın Təhlükəsizlik və Ədalət Nazirliyinin türk əsilli uşaqlara baxılması üçün danışıqlar aparmasını təklif edir, lakin Baş nazir Mark Rutte bu təklifi rədd edir. Mark Rutte bir uşağın himayəçi ailəyə yerləşdirilməsinin hər zaman uşağın mənşəyi ilə qoruyucu ailənin mənşəyi müqayisə olunaraq baş verdiyini bildirir[1]. O, "uşağın ən yaxşı maraqları hər şeydən üstündür, dinə və cinsi oriyentasiyaya görə heç bir üstünlük verilmir" ifadəsini işlədir. Rəcəb Tayyib Ərdoğan Yunusun bioloji valideynlərinə qovuşması üçün Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə müraciət etmək niyyətində olduğunu bəyan edir[2]. 2017-ci ilin mart ayında Türkiyədə konstitusiya referendumu keçirilməzdən əvvəl, ölkə konstitusiyasına təklif olunan dəyişikliklərin təşviqi məqsədi ilə türk nazirlərin Hollandiyada iştirakı ilə tədbirlər planlaşdırılır. Hollandiya hökuməti, Mark Ruttenin rəhbərliyi altında Türkiyə nazirlərin mitinqlərdə iştirak etmək üçün Hollandiyaya girməsini qadağan edərək, bunları söyləyir: "Biz Hollandiyanın ictimai sahələrinin digər ölkələrdə siyasi kampaniyalar üçün yer olmadığı qənaətindəyik."[3]. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu qərarı sərt şəkildə qınayır və Hollandiyanın siyasətini "Nazizmin qalığı" adlandırır[4]. 13 mart 2017-ci ildə Türkiyə Baş nazirinin müavini Numan Kurtulmuş, ölkələr arasındakı yüksək səviyyəli diplomatik əlaqələrin dayandırıldığını elan edir və Niderlandın səfirinin Ankaraya dönməsini qadağa qoyur[5].

2019-cu ildə Hollandiya Türkiyənin Suriyanın şimal-şərqində Sülh Bulağı əməliyyatı keçirməsini tənqid edir. 10 oktyabr 2019-cu ildə Hollandiyalı deputatların böyük əksəriyyəti Türkiyəyə qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsini dəstəkləyir[6][7].

Dövlət ziyarətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Niderlanddan Türkiyəyə kral ailəsi üzvlərinin ziyarətləri[8][9]:

  • Şahzadə Villem-Aleksandr və Şahzadə Maksima (2004);

Türkiyədən Niderlanda dövlət səfərləri[10][11]:

  • Baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan (2004; 2013).

Ticarət[redaktə | mənbəni redaktə et]

2008-ci ildə Hollandiya Türkiyəyə təxminən 4 milyard avro dəyərində məhsul ixrac ermişdir. 2000-dən sonra bu rəqəmin iki qat artması deməkdir. Elə həmin il Türkiyə Hollandiyaya 1.6 milyard avro dəyərində mal ixrac edir ki, bunun da 32%- geyimdir. Türkiyə hollandiyalı turistlər üçün məşhur bir istirahət yeridir: 2009-cu ildə Hollandiyadan 1,1 milyondan çox turist bu ölkəni ziyarət edir. Türkiyə Xarici İşlər Naziri Əhməd Davudoğlu 2011-ci ilin fevral ayına qədər 1894 Hollandiya şirkətinin Türkiyə iqtisadiyyatına investisiya yatırdığını söyləyir[12].

Diplomatik nümayəndəliklər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Rutte-en-Erdogan-oneens-over-kwestie-Yunus Arxivləşdirilib 2015-09-28 at the Wayback Machine In: Elsevier 21 March 2013
  2. ↑ ‘Turkey to take Yunus case to court’: Dutch media quote Turkish paper Arxivləşdirilib 2016-04-28 at the Wayback Machine In: dutchnews.nl 28 March 2013. Retrieved March 12, 2017.
  3. ↑ Sanchez, Raf. "Sparks between Turkey and Holland as Erdogan calls the Dutch 'Nazi remnants'". The Daily Telegraph. 29 October 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 March 2017.
  4. ↑ Gumrukcu, Tuvan; Escritt, Thomas. "Netherlands bars Turkish ministers as rally dispute escalates". Reuters. 26 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2017.
  5. ↑ Roberts, Elizabeth. "Turkey suspends high-level diplomatic relations with Dutch". CNN. 14 March 2017. 12 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 March 2017.
  6. ↑ "Dutch MPs call for action against Turkey after offensive, ministers condemn attacks". Dutch News. 10 October 2019. 8 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 July 2021.
  7. ↑ Ensor, Josie; Allen, Nick. "Turkey may have targeted US forces with artillery in Syria, coalition source claims". The Telegraph (ingilis). 2019-10-11. ISSN 0307-1235. 2021-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.
  8. ↑ Prins van Oranje en Prinses Máxima bezoeken Turkije[ölü keçid]
  9. ↑ Programma staatsbezoek aan Turkije, 27 februari — 2 maart 2007[ölü keçid]
  10. ↑ "Minister-president Erdogan van Turkije bezoekt Nederland". 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.
  11. ↑ "Erdoğan van Turkije brengt bezoek aan Nederland". 2014-06-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.
  12. ↑ "Sayın Bakanımızın Hollanda Dışişleri Bakanı Uri Rosenthal ile Yaptığı Ortak Basın Toplantısı, 2 Şubat 2011, Ankara". 2017-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.
  13. ↑ Ambassada Ankara (EN) - Homepage
  14. ↑ "Netherlands consulate-general in Istanbul | Turkey | netherlandsandyou.nl". 2020-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.
  15. ↑ Türkiye Cumhuriyeti Lahey Büyükelçiliği
  16. ↑ "T.C. Dışişleri Bakanlığı Rotterdam Başkonsolosluğu". 2020-11-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-05.