Norveç kralı (norv. Kung av Norge) - Norveç konstitusiyasına əsasən dövlət başçısı. Hazırda bu titulun daşıyıcısı Qlüksburqlar sülaləsinin nümayəndəsi V Haralddır[1].
Norveç kralı | |
---|---|
Kung av Norge | |
| |
Vəzifədədir V Harald 17 yanvar 1991-cü ildən | |
Müraciət forması | Norveç Kralı Əlahəzrətləri |
Rəsmi iqamətgahı |
Oslo kral sarayı (rəsmi iqamətgah) |
Səlahiyyət müddəti | ömürlük |
Vəzifənin təsis tarixi | təxminən 872-ci il |
Vəzifədə birinci | I Harald |
Rəsmi saytı | The Norwegian Monarchy |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Adətən Norveç krallığının başlanğıcı 872-ci il götürülür. Məhz bu ildə baş verən Hafrsfyord döyüşündə qələbə qazanan I Harald Gözəlsaçlı kiçik krallıqları öz hakimiyyəti altında birləşdirdi.
O ildən bəri fasiləsiz olaraq mövcud olan krallıq Avropanın ilk dövlətlərindəndir.
Uzunmüddətli mövcudluğu dövründə krallıq bir çox sülalə tərəfindən idarə olunmuşdur. Onlardan ən əsas ları I Haraldın sülaləsi(872—970), Sverre(1184—1319), və Oldenburq sülaləri (1450—1481, 1483—1533, 1537—1814, və 1905-ci ildən), həmçinin Qolşteyn-Qotyorn (1814—1818) və Şlezviq-Qolşteyn-Zondenburq-Qlükaburq (1905-ci ildən) qollarıdır.
1130-1240-cı illər arasında Norveçdə baş verən vətəndaş müharibəsi çərçivəsində mərkəzi hakimiyyət uğrunda bir neçə ailə mübarizə aparırdı. Bu döbrdə taxta oturan bəzi hökmdarlar ənənəvi olaraq kral hesab edilmirlər.
1387-1905-ci illər intervalında Norveç qısa fasilələrlə 3 uniyada - Kalmar, Danimarka-Norveç və İsveç-Norveç birliklərinə daxil olmuşdur.
Vaxtilə Norveç kralları əlavə titullara sahib idilər. Məsələn, Qotlar kralı, Vendlər kralı, Şlezviq hersoqu, Qolşteyn hersoqu, Ryuqen şahzadəsi, Oldenbura qrafı və s. Mütləq monarxiya zamanı krallar Norveçi öz mülkləri olduğu mənasını verən "Konge til Norge" titulunu daşıyırdılar. Ancaq 1814-cü ildə konstitusiyalı monarxiyaya keçiddən sonra bu ifadə "Konge av Norge" (kralın Norveçə məxsusluğunu bildirir) kimi dəyişdirildi. Həmçinin "Allahın lütfü ilə" titulu "Allahın lütfü və Krallığın konstitusiyası ilə" kimi uzadıldı. Bu ad qısa zaman kəsiyində işlək oldu və 1957-ci ildə götürüldü. Sonuncu daşıyıcısı VII Hokon idi.
1814-cü ildə konstitusiyanın qəbulundan sonra Norveç parlamentli monarxiyaya çevrildi. Bununla kral səlahiyətləri azaldıldı. Əsas hakimiyyət isə parlament və hökumətə məxsusdur. Kral Norveç tarixinin, mədəni irsinin simvoludur. Aşağıda monarxın konstitusiyaya görə bəzi hüquqları verilmişdir:
Portret | Adı | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
I Harald Gözəlsaç | 850 | 933 | təx. 872 | 930 | Qara Halvdanın oğlu, vahid Norveçin ilk kralı[2] | ||
I Eyrik Qanlı Balta | 885 | 954 | 930 | 934\935 | Harald Gözəlsaçın oğlu; hakimiyyətdən əl çəkib[3] | ||
I Yaxşı Harald | 920 | 961 | 934/935 | 961 | Harald Gözəlsaçın oğlu, I Eyrikin qardaşı[4] | ||
II Harald Boz Kürk | 935 | 970 | 961 | 970 | I Eyrikin oğlu[5] | ||
I Olaf Trüqvason | təx. 963 | 9 sentyabr 1000 | 995 | 9 sentyabr 1000 | Viken və Vinqulmarka kralı Trüqvi Olafssonun oğlu[6] |
Portret | Adı | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyĕtinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
Qüdrətli Hakon | təx. 935 | 995 | 970 | 995 | Danimarka kralları I Harald Göydişin (970-986) və I Svenin (986-995) adından[7] | |
Eyrik Hakonsson | 957 | 1024 | 1000 | 1014 | Danimarka kralı I Svenin adından; 1014-cü ildə Möhtəşəm Knudun İngtərəyə yürüşündə iştirak etmişdir[8] | |
Sveyn Hakonsson | bilinmir | təx. 1016 | 1000 | 1015 | Danimarka kralı I Svenin adından; Nesyara döyüşündən sonra İsveçə qaçmışdır[9] | |
Hakon Eyriksen | təx. 998 | 1029/1030 | 1014 |
1015 |
Danimarka kralı Möhtəşəm Knudun adından[10] | |
1028 | 1029/1030 |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
I Harald Göydiş | 911 | 986 | 961 | 986? | Eyni zamanda Danimarka kralı (958-986)[11] | |
I Sven | təx. 960 | 3 fevral 1014 | 986 |
995 |
Eyni zamanda Danimarka (986-1014) və İngiltərə (1013-1014)[12] | |
1000 | 1014 | |||||
I Knud | təx. 995 | 12 noyabr 1035 | 1028 | 12 noyabr 1035 | Sven Knutssonla birlikdə[13] | |
II Sven Knutsson | 1016 | 16 oktyabr 1035 | 1030 | 16 oktyabr 1035 | I Knudla birlikdə[14] |
Portret | Adı | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
(1015-1028) | |||||||
II Müqəddəs Olaf | 995 | 29 iyul və ya 31 avqust 1030 | 1015 | 1028 | Vestfold kralı Harald Qrensjenin oğlu, 1028-ci ildə ölkəndən qaçmışdır[15] | ||
(1035-1047) | |||||||
I Maqnus Olafsson | 1024 | 25 oktyabr 1047 | 1035 | 25 oktyabr 1047 | Eyni anda Danimarka kralı (1042-1047)[16] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat yarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
III Harald | təx. 1015 | 25 sentyabr 1066 | 1046 | 25 sentyabr 1066 | [17] | ||
II Maqnus Haraldsson | 1048 | 28 aprel 1069 | 25 sentyabr 1066 | 28 aprel 1069 | III Sakit Olafla birlikdə[18] | ||
III Sakit Olaf | 1050 | 22 sentyabr 1093 | 1067 | 22 sentyabr 1093 | II Maqnusla birlikdə[19] | ||
I Hakon | 1068 | fevral 1095 | 1093 | fevral 1095 | III Ayaqyalın Maqnusla birlikdə[20] | ||
III Ayaqyalın Maqnus | təx. 1073 | 23 avqust 1103 | 22 sentyabr 1093 | 23 avqust 1103 | I Hakonla birlikdə[21] | ||
Olaf Maqnusson | 1099 | 22 dekabr 1115 | 23 avqust 1103 | 22 dekabr 1115 | Ölkəni qardaşları I Eysteyn və I Siqurdla idarə etmişdir. Çox gənc yaşında vəfat etdiyindən kralların nömrələnməsi zamanı nəzərə alınmamışdır.[22] | ||
I Eynsteyn Maqnusson | təx. 1088 | 29 avqust 1123 | 22 dekabr 1103 | 29 avqust 1123 | Olaf Maqnusson və I Siqurd Səlibçi ilə birlikdə[23] | ||
I Siqurd Səlibçi | около 1090 | 26 mart 1130 | 22 dekabr 1103 | 26 mart 1130 | Olaf Maqnusson və I Eynsteyn ilə birlikdə[24] | ||
IV Kor Maqnus | təx. 1115 | 12 noyabr 1139 | 1130 | 1135 | devrilib[25] | ||
V Maqnus | 1156 | 15 iyun 1184 | 1161 | 15 iyun 1184 | [26] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat yarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
IV Harald Qilli | 1103 | 14 dekabr 1136 | 1130 | 14 dekabr 1136 | III Ayaqyalın Maqnusun oğlu[27] | ||
II Siqurd | 1133 | 10 iyun 1155 və ya 6 fevral 1155 |
1136 | 10 iyun 1155 və ya 6 fevral 1155 |
[28] | ||
I İnqi Qorbun | təx. 1125 | 3 fevral 1161 | 1136 | 3 fevral 1161 | [29] | ||
II Eysteyn Haraldsson | təx. 1125 | 1157 | 1142 | 1157 | [30] | ||
Maqnus Haraldsson | 1143 | 1145 | 1135 | 1145 | [31][32] | ||
II Hakon Enlikürək | 1147 | 7 iyul 1162 | 1157 | 7 iyul 1162 | [33] | ||
II İnqe Bordsson | 1185 | 23 aprel 1217 | 11 avqust 1204 | 23 aprel 1217 | Birkebeyner partiyasından kral[34] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Sverrir Siqurdsson | 1145/1151 | 9 mart 1202 | 1177 (formal); 1184 (faktiki) | 9 mart 1202 | Birkebeyner partiyasından[35] | ||
III Hakon Sverresson | 1178 | 1 yanvar 1204 | 9 mart 1202 | 1 yanvar 1204 | Birkebeyner partiyasından[36] | ||
I Quttorm Siqurdsson | 1199 | 11 avqust 1204 | 2 yanvar 1204 | 11 avqust 1204 | Birkebeyner partyasından[37] | ||
IV Hokon Hokonsson | mart/aprel 1204 | 16 dekabr 1263 | iyun 1217 | 16 dekabr 1263 | [38] | ||
Skule Bordsson | təx. 1189 | 24 may 1240 | 1239 | 24 may 1240 | [39] | ||
Gənc Hokon | 10 noyabr 1232 | 5 may 1257 | 1 aprel 1240 | 5 may 1257 | [40] | ||
VI Maqnus Qanunverici | 1 may 1238 | 9 may 1280 | 15 dekabr 1263 | 9 may 1280 | IV Hokonun oğlu[41] | ||
II Eyrik Maqnusson | 4 oktyabr 1268 | 15 iyul 1299 | 9 may 1280 | 15 iyul 1299 | VI Maqnusun oğlu[42] | ||
V Müqəddəs Hokon | 10 aprel 1270 | 8 may 1319 | 15 iyun 1299 | 8 may 1319 | VI Maqnusun oğlu[43] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
VII Maqnus Eriksson | aprel və ya may 1316 | 1 dekabr 1374 | avqust 1319 |
15 avqust 1343 |
II Maqnus adı ilə İsveç kralı (1319-1364)[44] | ||
15 avqust 1343 | 1355 |
oğlu VI Hokonun vaxtında Norveç reqenti[45] | |||||
VI Hokon Maqnussom | 1340 | 1380 | 15 avqust 1343 | 1380 | II Hokon adı ilə İsveç kralı (1362-1364)[46] | ||
IV Olaf Hokonsson | dekabr 1370 | 23 avqust 1387 | 29 iyul 1380 | 23 avqust 1387 | Həmçinin Danimarka kralı (1976-1987)[47] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
I Marqarita | 15 mart 1353 | 28 oktyabr 1412 | 3 avqust 1387 | 8 sentyabr 1389 | Eyni zamanda Danimarka və İsveç kraliçası (1387-1396); III Erikin dövründə regent olmuşdur[48] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
III Erik | 1381/1382 | 3 may 1451 | 8 sentyabr 1389 | 1 iyun 1442 | Eyni zamanda Danimarka və İsveç kralı (1396 - 1439)[49] |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
III Kristofer | 26 fevral 1416 | 5 yanvar 1448 | 1 iyun 1442 | 5 yanvar 1448 | Eyni zamanda Danimarka (1440-1448) və İsveç (1441-1448) kralı[50] | |
Aralıq dövr (5 yanvar 1448 - 25 oktyabr 1449) Siqurd Yonson - Norveç reqenti |
Portret | Ad | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
I Karl Knutsson | 5 oktyabr 1409 | 15 may 1470 | 25 oktyabr 1449 | 14 may 1450 | Eyni zamanda VIII Karl adı ilə İsveç kralı (1448-1457, 1464-1465, 1467-1470)[51] |
Portret | Adı | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
II Karl | 7 oktyabr 1748 | 5 fevral 1818 | 4 noyabr 1814 | 5 fevral 1818 | Eyni zamanda XIII Karl adı ilə İsveç kralı[67] |
Portret | Adı | Doğum tarixi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
III Karl Jan-Batist Jül Bernadot |
26 yanvar 1763 | 8 mart 1844 | 5 noyabr 1810 |
5 fevral 1818 |
XIII Karl zamanında Norveç və İsveç reqenti | |
5 fevral 1818 | 8 mart 1844 |
XIII Karl tərəfindən uşaqlığa götürülmüşdür; XIV adı ilə İsveç kralı[68] | ||||
I Oskar Jozef-Oskar Bernadot |
4 iyul 1799 | 8 iyul 1859 | 8 mart 1844 | 8 iyul 1859 | Eyni zamanda İsveç kralı[69] | |
IV Karl Karl |
3 may 1826 | 18 sentyabr 1872 | 25 sentyabr 1857 | 8 iyul 1859 | Atası I Oskarın zamanında vəliəhd Karl adı ilə İsveç reqenti | |
8 iyul 1859 | 18 sentyabr 1872 |
Eyni zamanda XV Karl adı ilə İsveç kralı[70] | ||||
II Oskar Oskar Frederik |
21 yanvar 1829 | 8 dekabr 1907 | 18 sentyabr 1872 | 26 oktyabr 1905 | Eyni zamanda İsveç kralı[71] | |
Kristian Mikelsen - Norveçin reqent kimi baş naziri |
Portret | Adı | Doğum tarxi | Vəfat tarixi | Hakimiyyətinin başlanğıcı | Hakimiyyətinin sonu | Qeyd |
---|---|---|---|---|---|---|
VII Hokon Kristian Frederik Karl Qeorq Valdemar Aksel |
3 avqust 1872 | 21 sentyabr 1957 | 25 noyabr 1905 | 21 sentyabr 1957 | Danimarka kralı VIII Frederikin oğlu[72] | |
V Olaf Aleksandr Edvard Kristian Frederik |
2 iyul 1903 | 17 yanvar 1991 | 21 sentyabr 1957 | 17 yanvar 1991 | VII Hokonun oğlu[73] | |
V Harald Harald |
21 fevral 1937 | 17 yanvar 1991 | V Olafın oğlu[74] | |||
Şahzadə Hokon |
20 iyul 1973 | 25 noyabr 2003 |
12 aprel 2004 |
V Haraldın oğlu; Atasının dövründə Norveç reqenti[75] | ||
29 mart 2005 | 1 aprel 2005 |