Ortarus yüksəkliyi

Ortarus yüksəkliyi — Şərqi Avropa düzənliyində yerləşən bir yüksəklik. Şimalda Oka çayı vadisinin enlik seqmentindən cənubda Donetsk silsiləsinə qədər uzanır. Şimal-qərb Smolensk-Moskva silsiləsi ilə həmsərhəddir[3]. Qərbdə Polesskaya, cənub-qərbdə Dnepr yaylası və şərqdə Oka-Don düzənliyi (Tambov düzənliyi) ilə həmsərhəddir. Uzunluğu təxminən 1000 km, eni 500 km-ə qədər, hündürlüyü 200–253 m (ən hündür nöqtəsi — 305 m). Cənub-şərq hissəsi Kalac yüksəkliyi adlanır.

Ortarus yüksəkliyi
Среднерусская возвышенность
Середньоруська височина
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü 293 m
Sahəsi
  • 480.000 km²
Yaranma dövrü Kembridən əvvəl
Süxurları Çökmə süxurlar
Yerləşməsi
52°36′ şm. e. 36°48′ ş. u.HGYO
Ölkə
Ortarus yüksəkliyi xəritədə
Ortarus yüksəkliyi
Ortarus yüksəkliyi

Relyef və geologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kembridən əvvəlki kristal təməl yüksəkliyin orta hissəsində ən yüksək səviyyədədir və Don çayı vadisində, Pavlovsk və Boquçar şəhərləri arasındakı ərazidə səthə çıxır. Şimalda Devon və Daş kömür dövrünün əhəng daşları, Yura və Alt Təbaşir dövrünün qumlu-gilli yataqları ilə, cənubda Mergel qumları, gillər, qum daşları ilə örtülmüşdür.

Minerallar: Kursk maqnit anomaliyasının dəmir filizi (ən əhəmiyyətli Mixaylovski yatağı), əhəng daşı və təbaşirin böyük ehtiyatları, Moskva kömür hövzəsinin qəhvəyi kömürü, uran filizinin sənaye ehtiyatları. Qranit, sement xammalı və digər tikinti materialları yataqları.

Eroziya relyefi yarğan-dərə-vadidir. Parçalanma sıxlığı 1 km²-ə 1.3–1.7 m-ə qədər, dərinliyi 50 m-dən 100–150 m-ə qədərdir. Yerlərdə karst inkişaf etmişdir.

Hirdologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ortarus yüksəklliyi Xəzər, Qara və Azov dənizləri arasında su hövzəsidir. Yüksəklikdən böyük çaylar axır — Oka (Zuşa, Vıtebet, Upa, Jizdra və başqaları ilə), Desna, Seym, Psyol, Vorskla, Don (Şimali Donets axını ilə).

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yüksəkliyin ərazisində 7 milyon insan yaşayır.

Kənd sakinlərinin payı ərazi əhalisinin 35% -dən çoxunu təşkil edir.

Ən böyük şəhərlər: Xarkov, Voronej, Lipetsk, Tula, Kursk, Bryansk, Belqorod, Kaluqa, Oryol, Sumı, Starıy Oskol, Novomoskovsk, Yelets, Jeleznoqorsk.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
  2. ↑ 1 2 http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages\C\E\CentralUpland.htm.
  3. ↑ Жмакин Е. Я., Жмакина Н. В. Барятинско-Сухиничская равнина — это Среднерусская или Смоленско-Московская возвышенность? / / Природа и история Поугорья. Выпуск 4. Калуга: ИЦ "Постскриптум" — 2006 °C. 36–40

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]