Osteomielit

Osteomielit — sümük infeksiyası.[2] Simptomlara sümükdə ağrı, qızartı, qızdırma və zəiflik daxil ola bilər.[2]

Osteomelit
XBT-10 M86.
XBT-9 730
XBT-9-KM 730.1[1], 730.10[1]
DiseasesDB 9367
MedlinePlus 000437
eMedicine ped/1677 
MeSH D010019
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Uşaqlarda ən çox qol və ayaqların uzun sümükləri, bud sümüyü və çiyin, [3] böyüklərdə isə topuq, onurğa və yan sümükləri təsirlənir.[4]

Səbəbi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səbəbi adətən bakterial infeksiyadır,[2][3][4] lakin nadir hallarda göbələk infeksiyası da ola bilər.[5] Osteomielitin inkişafı üçün risklər arasında şəkərli diabet, venadaxili narkotik istifadəsi, dalağın əvvəlcədən çıxarılması və həmən bölgənin travması daxildir.[2]

Yaş qrupu Ən çox yayılmış orqanizmlər
Yenidoğulmuşlar (4 aydan kiçik) Stafilokokkus aureus, Enterobakter növləri və A və B qrup Streptokokkus növləri
Uşaqlar (4 aydan 4 yaşa qədər) S. aureus, A qrupu Streptokokkus növləri, Haemofilus influenzae və Enterobakter növləri
Uşaqlar, yeniyetmələr (4 yaşdan böyüklərə) S. aureus (80%), A qrupu Streptokokkus növləri, H. influenzae və Enterobakter növləri
Yetkinlər S. aureus və bəzən EnterobaKter və ya Streptokokkus növləri
Oraq hüceyrə anemiyası olan xəstələr Salmonella növləri ən çox oraq hüceyrə xəstəliyi olan xəstələrdə olur.

Uşaqlarda adətən uzun sümüklərin ucları olan metafizlər təsirlənir. Yetkinlərdə fəqərə və çanaq sümüyü ən çox təsirlənir.[3]

Osteomielit ağciyər vərəmi olan xəstələrin 1-3%-də ikinci dərəcəli ağırlaşmadır. Vərəm osteomielitində uzun sümüklər və fəqərələr təsirlənməyə meyllidir.[6]

Stafilokokkus aureus, osteomielitin bütün formalarından ən çox təcrid olunmuş orqanizmdir.[6]

Yetkinlərdə xəstəliyin ən çox görülən forması sümüyün yerli infeksiyaya məruz qalması nəticəsində yaranır. Stafilokokkus aureus bitişik infeksiya bölgələrindən toxumlanmış osteomielitdə ən çox görülən orqanizmdir. Lakin anaeroblar və qram-mənfi orqanizmlər, o cümlədən Pseudomonas aeruginosa, E. koli və Serratia marcescens də geniş yayılmışdır. Qarışıq infeksiyalar istisna deyil, qaydadır.

Burkholderia cepacia kompleksi venadaxili narkotik istifadəçilərdə onurğa osteomielitinə səbəb olur.[7]

Patogenezi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mikroorqanizmlər sümüyə üç əsas yolla yoluxa bilərlər:

  • Qan axını ilə (hematogen yolla) – ən çox yayılmış üsul[8]
  • Yaxınlıqdakı infeksiya sahələrindən (selülitdə olduğu kimi)
  • Travma, o cümlədən yatrogen səbəblər, məsələn, oynaqların dəyişdirilməsi və ya sınıqla əlaqəli infeksiyaya səbəb olan sınıqların daxili fiksasiyası[9] və ya dişlərin ikincili periapikal periodontiti.[6]

Diaqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hər iki ayağın osteomeliti

Diaqnoz adətən simptomlara və C-reaktiv zülal (CRP) və eritrositlərin çökmə sürəti (ESR) kimi əsas laboratoriya testlərinə əsaslanaraq təklif edilir, çünki kəskin infeksiyadan sonra ilk bir neçə gündə düz rentgenoqramlar nəzərə çarpmır.[3][4] Diaqnoz qan testləri, tibbi görüntüləmə və sümük biopsiyası ilə təsdiqlənir.[4]

Rentgenoqrafiya və KT diaqnozun ilkin üsuludur, lakin dəqiq deyil və diaqnoz üçün yalnız orta dərəcədə spesifikdir. Onlar mütərəqqi osteomielitdə kortikal destruksiya göstərə bilər, lakin başlanğıc və ya gizli keçən osteomelitdə yox.

Təsdiqləmə ən çox MRT ilə aparılır.

Osteomieliti ümumi şəkildə çətinləşdirə bilən amillər sümük sınıqları, amiloidoz, endokardit və ya sepsisdir.[6]

Təsnifatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • İrinli osteomielit
    • Kəskin irinli osteomielit
    • Xroniki irinli osteomielit
    • İlkin (əvvəlki mərhələ yoxdur)
    • İkinci dərəcəli (kəskin fazadan sonra)
  • Qeyri-irinli osteomielit
    • Diffuz skleroz
    • Yerli skleroz (kondensasiya edən osteit)
    • Proliferativ periostit (periostitis ossifikans, Garre sklerozan osteomielit)
    • Osteoradionekroz

Çənənin osteomieliti uzun sümüklərin osteomielitindən bir çox cəhətdən fərqlənir.

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bakterial osteomielitin müalicəsi tez-tez həm antimikrob dərmanları, həm də cərrahi müalicəni əhatə edir.[3] Qan axını zəif olan insanlarda amputasiya tələb oluna bilər.[4] Miketoma infeksiyası ilə əlaqəli nisbətən nadir göbələk osteomielitinin müalicəsi göbələk əleyhinə dərmanların istifadəsini əhatə edir.[10] Bakterial osteomielitdən fərqli olaraq, amputasiyalar və ya geniş sümük rezeksiyaları daha çox inkişaf etmiş göbələk osteomielitində, yəni miketomada olur (əksər hallarda topuq infeksiyaları).[5][10] Bakterial osteomielitin müalicəsinin nəticələri, vəziyyət qısa müddət ərzində mövcud olduqda ümumiyyətlə müsbət olur.[3][4] Antibiotiklərin mövcudluğundan əvvəl ölüm riski əhəmiyyətli idir.[11]

Osteomielit çox vaxt həftələr və ya aylar ərzində antibiotik müalicəsi tələb edir. Ağır hallarda yaranı cərrahi yolla təmizlənməsi və ya hətta amputasiya tələb oluna bilər.

Simptomları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Simptomlar, xüsusilə kəskin bakterial osteomielitli uşaqlarda üzərini örtən qızartı, qızdırma, zəiflik və yeriyə bilməmə ilə birlikdə sümükdə ağrı ola bilər.[3][2] Xəstəliyin başlaması ani və ya tədricən ola bilər.[2] Böyümüş limfa düyünləri də xəstəliyə səbəb olur.[12] Əsasən qanla keçən bakterial osteomielitdə yoluxma üsulundan fərqli olaraq, göbələkli osteomielit dəri infeksiyası kimi başlayır, sonra sümüklərə çatana qədər daha dərin toxumalara nüfuz edir.[5]

Kəskin osteomielitin sadə (irinli) forması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kəskin osteomielitin anaerob forması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kəskin osteomielitin anaerob forması çətin keçir:

  • qanqrenanin başlanğıcı;
  • təsirə məruz qalan əzada şiddətli, dözülməz ağrı;
  • həddindən artıq yüksək bədən temperaturu (40-41 ° C);
  • çox ağır intoksikasiya:
    • həddindən artıq zəiflik;
    • şiddətli bədən ağrıları;
    • tər tökmək;
    • iştahsızlıq.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Disease Ontology (ing.). 2016.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 "Osteomyelitis". NORD (National Organization for Rare Disorders). 2005. 11 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 July 2017.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 El-Sobky, T; Mahmoud, S. "Acute osteoarticular infections in children are frequently forgotten multidiscipline emergencies: beyond the technical skills". EFORT Open Reviews. 6 (7). July 2021: 584–592. doi:10.1302/2058-5241.6.200155. PMC 8335954 (#bad_pmc). PMID 34377550 (#bad_pmid).
  4. ↑ 1 2 3 4 5 6 "Osteomyelitis". Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD) (ingilis). 2016. 9 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 July 2017.
  5. ↑ 1 2 3 El-Sobky, TA; Haleem, JF; Samir, S. "Eumycetoma Osteomyelitis of the Calcaneus in a Child: A Radiologic-Pathologic Correlation following Total Calcanectomy". Case Reports in Pathology. 2015. 2015: 129020. doi:10.1155/2015/129020. PMC 4592886. PMID 26483983.
  6. ↑ 1 2 3 4 Kumar, Vinay; Abbas, Abul K.; Fausto, Nelson; Mitchell, Richard N. (2007). Robbins Basic Pathology (8th ed.). Saunders Elsevier. pp. 810–11 ISBN 978-1-4160-2973-1
  7. ↑ Weinstein, Lenny; Knowlton, Christin A.; Smith, Miriam A. "Cervical osteomyelitis caused by Burkholderia cepacia after rhinoplasty". 2 (1). 2007-12-16: 76–77. doi:10.3855/jidc.327. ISSN 1972-2680. PMID 19736393.
  8. ↑ Luqmani, Raashid; Robb, James; Daniel, Porter; Benjamin, Joseph. Orthopaedics, Trauma and Rheumatology (second). Mosby. 2013. səh. 96. ISBN 978-0723436805.
  9. ↑ Metsemakers, WJ; Morgenstern, M; McNally, MA; və b. "Fracture-related infection: A consensus on definition from an international expert group". Injury. 49 (3). March 2018: 505–510. doi:10.1016/j.injury.2017.08.040. PMID 28867644.
  10. ↑ 1 2 van de Sande, Wendy; Fahal, Ahmed; Ahmed, Sarah Abdalla; və b. "Closing the mycetoma knowledge gap". Medical Mycology. 56 (suppl_1). 10 March 2018: S153–S164. doi:10.1093/mmy/myx061. PMID 28992217.
  11. ↑ Brackenridge, R. D. C.; Croxson, Richard S.; Mackenzie, Ross. Medical Selection of Life Risks 5th Edition Swiss Re branded (ingilis). Springer. 2016. səh. 912. ISBN 978-1349566327. 2017-09-10 tarixində arxivləşdirilib.
  12. ↑ Root, Richard K.; Waldvogel, Francis; Corey, Lawrence; Stamm, Walter E. Clinical Infectious Diseases: A Practical Approach (ingilis). Oxford University Press. 1999. səh. 577. ISBN 978-0-19-508103-9. 2023-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-16.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]