Pillnitz sarayı

Pillnitz sarayı (alm. Schloss Pillnitz‎) — Almaniyanın Saksoniya əyalətinin Drezden şəhərinin şərq qurtaracağında yerləşən bərpa edilmiş barokko stilli saray-qəsr kompleksidir. Saray keçmiş Pillnitz kəndi ərazisində, Elba çayının sahilində inşa edilib. Bir çox Saksoniya krallarının yay iqamətgahı olan saray, həm də 1791-ci ildə imzalanmış "Pillnitz bəyannaməsi" ilə məşhurdur.

Pillnitz sarayı
Schloss Pillnitz
Pillnitz sarayının Elba çayına baxan fasadının görünüşü.
Pillnitz sarayının Elba çayına baxan fasadının görünüşü.
Xəritə
51°00′32″ şm. e. 13°52′12″ ş. u.
Ölkə Almaniya Almaniya
Şəhər Drezden
Yerləşir Saksoniya
Tikilmə tarixi XIV əsr
Üslubu barokko
Vəziyyəti muzey
Rəsmi sayt schlosspillnitz.de/en/ho…
schlosspillnitz.de/de/st…
schlosspillnitz.de/cs/hl…
schlosspillnitz.de/pl/st…
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Pillnitz saray kompleksi üç əsas binadan ibarətdir ki, onlardan da ikisi Şinuazri elementləri olan barokko stilli, Elba sahilində yerləşən Çaykənarı saray (Wasserpalais), təpənin üzərində yerləşən Yuxarı saray (Bergpalais), üçüncüsü isə sonradan neoklassik üslubda inşa edilmiş və iki binanı əlaqələndirən Yeni saray (Neues Palais) binasıdır. Kompleksə barokko stilli bağ və bütün ətrafı əhatə edən geniş ictimai park da daxildir.

Hazırda sarayda Drezden Dövlət Sənət Kolleksiyasının bir hissəsi olan Sənət və Əl işləri Muzeyi (Kunstgewerbemuseum) və Saray muzeyi (Schlossmuseum) yerləşir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Saray kompleksi 1800-cü ildə.

Hazırda saray kompleksinin yerləşdiyi ərazidə XIV əsrdə kiçik bir qəsr yerləşirdi. XVI–XVII əsrlərdə bu qəsr genişləndirilərək ona iki qanad binası da əlavə edilmişdir.[1] İmarət 1694-cü ildə, Seçici IV İohann Georqun onu sevgilisi Naydşustlu Maqdalena Sibilla üçün hədiyyə almasından sonra Vettin sülaləsinin hakimiyyətinə keçmişdir. Qısa müddət sonra onlar ikisi də ölmüşdülər. 1706-cı ildə İohann Georqun qardaşı II Güclü Avqust çoxsaylı sevgililərindən biri Anna Konstantia Brokdorfun Berlinə qaçmasından əvvəl sarayı ona hədiyyə vermişdir. Daha sonra II Avqust sarayın şərq stilli yay imarətinə çevrilməsini buyurmuş və beləcə genişmiqyaslı inşaat işlərinə başlanmışdır.[2]

Qrafinya sarayının 1818-ci ildəki yanğından sonrakı görünüşü.
Sarayın 1850-ci illərdəki görünüşü.

1720-ci ildən başlayaraq Matteus Daniel Poppelman və Zaxarias Lonqelunun layihəsi əsasında sarayın ilk kilsəsinin və binalarının mürəkkəb barokko üslubunda inşasına başlanmışdır. İlk öncə 1720–1721-ci illərdə Poppelmanın layihəsi əsasında Çaykənarı saray (Wasserpalais) inşa edilmişdi. 1722-ci ildə Elba sahilində inşa edilmiş yuxarı pilləkənə 1725-ci ildə fransız memarı Zaxarias Lonqelunun layihəsi əsasında inşa edilmiş qondolalardan çıxışı təmin edən su pilləkəni əlavə edilmişdir.[1] 1723/24-cü illərdə demək olar ki, identik əlavələrlə Yuxarı saray da tamamlanmışdır. İnşaat işləri şinuazri stilində əlavələrlə 1725-ci ilə kimi davam etmişdir.[2] Bundan sonra Avqust yeni saraya olan marağını itirmiş və diqqətini əsasən digər məkanlara yönləndirmişdir.

1765-ci ildə Güclü Avqustun böyük nəvəsi I Frederik Avqust Saksoniyalı Pillnitz sarayını yay iqamətgahı təyin etmişdir. Həmin vaxt kompleksə ingilis bağı və ingilis pavilionu, Çin bağı və Çin pavilionu, həmçinin süni xarabalıq əlavə edilmişdir. 1818-ci ildə kompleksə daxil olan Qrafinya sarayı yandıqdan sonra Frederik Avqust öz memarı Kristian Federix Şurixtə onun yerində yeni saray inşa etməyi tapşırmışdır.[3] Neoklassik stildə inşa edilmiş Yeni saray 1826-cı ildə tamamlanmışdır.

Pillnitz sarayı 1918-ci ilə kimi Vettin sülaləsinin yay iqamətgahı kimi istifadə olunmuşdur.

Binalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çaykənarı saray, ön plana süni ada və Elba sahili qoruq.
Yeni saray
Katolik kilsəsinin interyeri

Kompleksin əsas binası olan Yuxarı saray (Bergpalais) 1722–1723-cü illərdə, Çaykənarı saray (Wasserpalais) isə 1720–1721-ci illərdə inşa edilmişdir. Çaykənarı sarayın suya enən zərif pilləkənləri vardır. Hər iki saray 1819-cu ildə inşa edilmiş neoklassik stilli Yeni saray (Neues Palais) və 1818-ci ildə yanmış Qrafinya sarayının yerində inşa edilmiş saray vasitəsiylə əlaqələndirilmişdir. Yeni saraya katolik şapeli və kral mətbəxi də daxildir. Hər iki binanın damı və moldinqləri o zaman dəbdə olan şərq stilində həll edilmişdir.

Hazırda Yeni sarayda Saray muzeyi (Schlossmuseum) yerləşir ki, bu muzey də daimi ekspozisiyasında Saksoniya krallarının daimi iqamətgahı olan sarayın tarixi ilə bağlı eksponatları əks etdirir.[2] Bu binadan Drezdenin 1823-cü ildə açılmış yeganə neoklassik gümbəzli zalı yerləşir. Kral mətbəxində "bişirmə maşınları" və orijinal mis mətbəx qabları sərgilənir. Bu mətbəxdə təxminən 27 işçi kral ailəsi və qonaqlar üçün yeməklər hazırlayırdı. Sarayın şərq küncündə yerləşən katolik kilsəsi də hazırda muzeyin bir hissəsidir. Kilsənin daxilində saray rəssamı Karl Kristian Vogel von Vogelşteyn tərəfindən bir neçə freskada Məryəmin həyatından səhnələr təsvir olunmuşdur.

Yuxarı saray və Çaykənarı sarayda hazırda Sənət və Əl işləri Muzeyi (Kunstgewerbemuseum) yerləşir. Muzeydə XIII–XX əsrləri əhatə edən mebellər, keramika məhsulları və II Avqustun taxtı da daxil olmaqla digər sənət əşyaları nümayiş olunur. Bəzi sərgi otaqları orijinal görünüşünü saxlamışdır.[4]

Ziyarətçi mərkəzi Yeni sarayın şərqində yerləşən Qədim keşikçi evi (Alte Wache) adlı kiçik binada yerləşir.

Park

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Barokko stilli bağla əhatə olunmuş Yuxarı saray.

Binalar mərkəzində nəhəng fəvvarə yerləşən barokko stilli gül bağı ilə əhatə olunur. Buradan başlayan şabalıd ağacları sırası təxminən 500 metr (1600 fut) uzunluğunda çay kənarı ilə uzanır.[2]

Binalarla əhatə olunmuş 28 hektarlıq parkda dünyanın müxtəlif hissələrindən oolan botanik nümunələr toplanmışdır. Onların arasında Avropanın ən qədim ağaclarından biri olan 230 yaşlı kameliya ağacı da var.[5] Belə bir fikir var ki, Karl Peter Tunberq həmin ağacları 1776-cı ildə Kyotodan Kyu Kral Botanika Bağına gətirmişdir. Sarayda isə, kameliya ağacları 1801-ci ildən becərilməkdədir.[5] 8,9 metr (29 fut) hündürlüyündə olan ağac fevraldan aprelə kimi 35000 çiçək açır. Qış aylarında ağac rels üzərində inşa edilmiş şüşə ev vasitəsiylə qorunur.[5]

Cuno Ludovisinin heykəli.

Parkın ərazisində XVIII əsrə aid ingilis bağı və pavilionu, Çin pavilionu, şamlıq və limonluq da vardır. İngilis pavilyonu 1780-ci ildə Donato Bramantenin Romadakı Tempietto binasının layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Pavilion ingilis bağının yanında yerləşir. XIX əsrdə bağ ərazisindəki hovuz adasında, e.ə. I əsrə aid olan və orijinalı hazırda Roma Milli Muzeyində saxlanan Cuno Ludovisinin mərmər heykəlinin replikası ucaldılmışdır. 1804-cü ildə parkın şimal qurtaracağında Çin pavilionu inşa edilmişdir. Çin elementləri saray kompleksində yalnız dekorasiya xarakteri daşısa da, pavilion tamamilə Çin memarlığı ənənələrinə uyğun stildə inşa edilmişdir. Pavilionun interyerini bəzəyən rəsmlərdə ənənəvi Çin landşaftları təsvir edilmişdir.

Parkda I Frederik Avqustun Pillnitz sarayından Drezdenə getmək üçün istifadə etdiyi qırmızı kral qondolasının replikası da nümayiş olunur. Yaşıl qondola və orijinal qırmızı qondola təxminən 1800-cü illərdə memar Kristian Fridrix Şurixin rəhbərliyi ilə inşa olunmuşdur. 1954-cü ildə tamamilə məhv olmaqda olan köhnə qandolaların materialları istifadə edilərək, onların replikaları hazırlanmışdır.[6]

Palma evi 1859–1861-ci illərdə inşa edilmişdir. 660 kvadrat metr sahəsi, 93,7 m (307 ft) uzunluğu olan ev o zaman Almaniyanın ən böyük yaşıl evi idi.[7] 2009-cu ildə tamamlanmış bahalı restavrasiya işlərindən sonra hazırda burada Avstraliya və Cənubi Afrikadan olan bitkilər də becərilir.

  • Kameliya ağacı və onun şüşə evi
    Kameliya ağacı və onun şüşə evi
  • İngilis pavilionu
    İngilis pavilionu
  • Çin pavilionu
    Çin pavilionu
  • Kral qondolası
    Kral qondolası
  • Parkda payız.
    Parkda payız.

Ətraf ərazilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pillnitz sarayə ətraf ərazilər, təpələr, Elba vadisi və üzüm bağları ilə gözəl inteqrasiya olunmuşdur.

1723-cü ildə II Güclü Avqust memar Matteus Daniel Poppelmandan saray kompleksinin şərqində Müqəddəs Ruh şərəfinə kilsə inşa etməsini istəmişdir. Kilsə, onu əhatə edən üzümlüklərə görə daha çox Üzümlük kilsəsi (Weinbergkirche) adıyla tanınmışdır.

1780-ci ildə kompleksin şimal-şərqində yerləşən və Frederik düzənliyinə (Friedrichsgrund) kimi tanınan düzənlik I Frederik Avqustun gəzməsi üçün landşaft quruluşu verilmişdir.[8] Ərazidə çoxlu kiçik daş körpülər və digər dekorativ tikililər, həmçinin artıq fəaliyyət göstərməyən su dəyirmanı (Meixmühle) inşa edilmişdir.

Barokko və ingilis bağlarının alman interpretasiyası üçün xarakterik olduğu üçün 1785-ci ildə kompleksin şimalında, təpələrdən birinin üzərində süni qala xarabalığı inşa edilmişdir. Xarabalığın neoqotik memarlığı sarayın barokko memarlığı ilə kontrast təşkil edərək maraqlı görüntü yaradır.[9][10]

  • Üzümlük kilsəsi
    Üzümlük kilsəsi
  • Frederik düzənliyi
    Frederik düzənliyi
  • Süni xarabalıq
    Süni xarabalıq
  • Süni xarabalıqdan Pillnitz sarayının görünüşü.
    Süni xarabalıqdan Pillnitz sarayının görünüşü.
  • Pillnitz sfinkslərindən biri.
    Pillnitz sfinkslərindən biri.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Hans-Günther Hartmann: Schloss Pillnitz, Verlag der Kunst Dresden, 1991, ISBN 3-364-00222-3 (almanca)
  2. ↑ 1 2 3 4 "Pillnitz Castle and Park / Exotic Beauty". Staatliche Schlösser, Burgen und Gärten Sachsen. 2011. 4 October 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 October 2011.
  3. ↑ Hans-Günther Hartmann: Pillnitz – Schloss, Park und Dorf, Hermann Böhlaus Nachfolger, 1996, ISBN 978-3-7400-0995-3 (almanca)
  4. ↑ "History of the Collection". Drezden Dövlət Sənət Kolleksiyası. 2011. 6 October 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 October 2011.
  5. ↑ 1 2 3 "Die Pillnitzer Kamelie (Camellia japonica L.)" (German). Staatliche Schlösser, Burgen und Gärten Sachsen. 2011. 2 August 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 October 2011.
  6. ↑ Hans-Günther Hartmann: Schloss Pillnitz, Verlag der Kunst Dresden, 1991, ISBN 3-364-00222-3, p.61 (almanca)
  7. ↑ "Das Palmenhaus im Schlosspark Pillnitz" (German). Staatliche Schlösser, Burgen und Gärten Sachsen. 2011. 2016-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyun 2014.
  8. ↑ Hans-Günther Hartmann: Pillnitz – Schloss, Park und Dorf, Hermann Böhlaus Nachfolger, 1996, ISBN 978-3-7400-0995-3, pp. 136–137 (almanca)
  9. ↑ Hans-Günther Hartmann: Pillnitz – Schloss, Park und Dorf, Hermann Böhlaus Nachfolger, 1996, ISBN 978-3-7400-0995-3, pp. 138–139 (almanca)
  10. ↑ Fritz Löffler, Das Alte Dresden: Geschichte seiner Bauten, 16th ed. Leipzig: Seemann, 2006, ISBN 978-3-86502-000-0, p. 335 (almanca)

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Hans-Günther Hartmann: Pillnitz – Schloß, Park und Dorf. Hermann Böhlaus Nachfolger, 1996, ISBN 978-3-7400-0995-3.
  • Hans-Günther Hartmann: Schloss Pillnitz: Vergangenheit und Gegenwart. Verlag der Kunst, Dresden 2008, ISBN 978-3-86530-099-7.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]