Qırğızıstan parlamenti

Qırğızıstan Respublikasının Joqorku Keneşi (qırğ. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши), tez-tez sadəcə Yoqorku Keneş adlandırılır (qırğ. Жогорку Кеңеш) — dövlətin qanunverici orqanı olan 120 deputatdan ibarət Qırğızıstan Respublikasının bir palatalı parlamenti.

Qırğızıstan Respublikasının Joqorku Keneşi
qırğ. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши
VI çağırış
Loqonun şəkli
Ümumi məlumatlar
Növü bir palatalı parlament
İdarə heyəti
Spiker Talant Mamıtov, Yntymak
4 noyabr 2020 tarixindən
Quruluşu
Üzvlərin sayı 120
Siyasi partiyalar

Çoxluq (54)

  •   Ata-Yurd Qırğızıstan (33)
  •   İnanc Partiyası (12)
  •   Uyğunluq Partiyası (9)

Digər (33)

Bitərəflər (3)

Seçkilər
Səsvermə sistemi Proporsional
Sayt
kenesh.kg

Joqorku Keneş, nisbi sistemə görə 5 il müddətinə seçilir. Seçkilərin nəticələrinə görə bir siyasi partiyaya parlamentdə 65-dən çox mandat verilə bilər.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Joqorku Keneş rəsmi olaraq “əfsanəvi parlament” adını daşıyan Qırğızıstan SSR Ali Sovetinin 12-ci çağırışı sayılır.[1]

4 iyun Qırğıstanda "Parlament günü" kimi təsis edilib.

Formalaşma prosesi və quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1995-ci ildən 2000-ci ilədək Joqorku Keneşə millət vəkilləri majoritar seçki sisteminə görə seçildi. İki palatadan ibarət idi - Qanunverici Məclis və Xalq Nümayəndələr Məclisi.

1998-ci il islahatına görə, Qanunverici Məclis 60 deputatdan (əvvəl 35 deputat) ibarət idi ki, bunlardan 15 deputat partiya siyahıları ilə seçilirdi. Xalq Nümayəndələri Palatası 45 deputatdan ibarət idi (əvvəllər 70 yer). Cəmi 105 millət vəkili var idi.

2005-ci ildən bu yana majoritar seçki sistemi tərəfindən seçilən 75 deputatdan ibarət birpalatalı parlament seçildi.

Qırğızıstan Respublikasının 27 iyun 2010-cu il tarixli referendumunda qəbul edilmiş Konstitusiyasının 70-ci maddəsinə görə parlamentin tərkibi partiya siyahılarından beş illik müddətə seçilən 120 millət vəkilinə (əvvəllər 90) qədər genişləndirildi.

Çağırış

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Joqorku Keneşin tarixi 1939-cu il - Qırğızıstan Sovet Sosialist Respublikasındən başlayır. Hazırkı çağırış 2015-ci ildə keçirilən seçkilərində seçilib.

Joqorku Keneş çağırışları:

  • 1995-ci il — "birinci çağırış"
  • 2000 -ci il — "ikinci çağırış"
  • 2005-ci il — "üçüncü çağırış"[2]
  • 2007-ci il — "dördüncü çağırış" ili (son seçkilərdə Qurmanbek Bakıyevin partiyası "Ağ Yol" partiyası 71 mandat aldı).[3] 2010-cu ilin baharında, dövlət çevrilişi ilə əlaqədar olaraq, Joqorku Keneş müvəqqəti hökumət tərəfindən ləğv edildi. Daha sonra, 6 iyul 2010-cu il tarixində Qırğızıstan Respublikası MSK-nin 4-cü çağırışı Joqorku Keneşin fəaliyyətinə xitam verilməsi barədə qərar qəbul etdi.[1]
  • 2010-cu il — "beşinci çağırış" - seçkilər 10 oktyabr 2010-cu ildə keçirildi. 5 partiya parlamentə girə bildi.[4]
  • 2015-ci il — "altıncı çağırış" - 4 oktyabr 2015-ci il tarixində seçkilər keçirildi. Yeni seçki qanununa görə, parlamentə daxil olmaq üçün partiyalar səs verənlərin 7% səsini, hər bölgədə isə 0,7% səsini toplamalı idi.[5] Rəsmi nəticələrə görə, 6 partiya yeni parlamentə daxil oldu.[6]
  • 2020-ci il

2005-ci il parlament seçkiləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2005-ci il Qırğızıstanda parlament seçkiləri 2005-ci ilin fevral və mart aylarında keçirildi. 75 üzvlü yeni birpalatalı qanunverici məclis üçün 400-dən çox namizəd mübarizə aparırdı. 27 fevral və 13 mart tarixlərində iki tur səsvermə keçirildi. Altı yer müxalifət siyasətçiləri tərəfindən qazanıldı. Namizədlərin çoxu rəsmi olaraq müstəqil idi. Beynəlxalq müşahidəçilər seçkilərin bir neçə vacib sahədə demokratik seçkilər üçün beynəlxalq standartlara uyğun olmadığını söylədi. Hökumət tərəfindən seçkilərin saxtalaşdırıldığı iddia edilən geniş etirazlar, 24 Martda Lalə İnqilabı ilə nəticələndi. İnqilabçılar prezident Əsgər Akayevi devirdi.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "История кыргызского парламента". 2018-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-10.
  2. ↑ "День Народной революции в Кыргызстане". 2010-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-10.
  3. ↑ "Оппозиция: Нынешний Жогорку Кенеш обслуживает интересы правящего клана". 2010-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-10.
  4. ↑ Роза Отунбаева подписала указ о проведении выборов в парламент страны 10 октября 2010 года
  5. ↑ "Конституционный Закон КР "О выборах Президента Кыргызской Республики и депутатов Жогорку Кенеша Кыргызской Республики" :: ГРС ППКР". grs.gov.kg. 2017-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-04.
  6. ↑ "ЦИК озвучил предварительные результаты парламентских выборов в Кыргызской Республике". РБК. 2018-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-04.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]