Qadın sahibkarlar
| Bu məqalə aşağıdaki məqalələr silsiləsinə aiddir: |
| Cəmiyyətdə qadınlar |
|---|
.svg) |
Qadın sahibkarlar— xüsusən bir müəssisəni quran və idarə edən qadınlardır.[1] 20 və 21-ci əsrdə qadın sahibkarların sayı ABŞ- da davamlı olaraq artdı, 1997-ci ildən bəri qadın sahibkarlıq biznesi 5%-ə qədər artdı.[2][3] Bu artım, Koko Şanel, Diana Hendriks, Marqaret Vitmen və Opra Uinfri kimi varlı qadınların yaranmasına səbəb oldu.[4]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
ABŞ-də ilk qadın sahibkarlığı işi 1739-cu ildə Eliza Lukas 16 yaşında olarkən Cənubi Karolinadakı ailəsinin əkinlərinə başçılıq etdiyi zaman qeyd olunur. 18–19-cu əsrlərdə qadınlar gəlirlərini artırmaq yolu ilə kiçik biznes fəaliyyətinə başladılar. Bir çox hallarda yoxsulluğun qarşısını almağa çalışırdılar və ya həyat yoldaşının itkisi ilə üzləşənlər gəlir əldə etmək məqsədilə sahibkarlığa başlayırdılar. O dövrdə bu qadınların qurduqları müəssisələr sahibkarlıq kimi düşünülmürdü.[5] Onların bir çoxu məişət vəzifələrinə diqqət etməli idilər. Məsələn, təhsil və alternativ məşğulluq imkanları ilə uzun müddət davam edən və əhəmiyyətli maneələr olan qaradərili qadınlar tarixən az maaşlı işlərə və məişət işlərinə, xüsusən də Cima Krou qanunu da işləmişdilər. Nəticədə, 20-ci əsrin əvvəllərində qaradərili qadınlar tikiş, saç baxımı, evdə məişət işi və mamaçılıq sahələrində inkişaf edirdilər. Sərvət səviyyəsinin aşağı olması, kapitala giriş, irqi ayrı-seçkilik sahibkar qadınlar üçün maneə olmuşdur və davam edir. Sahibkarlıq termini məhsullar və xidmətlər üzərində yeni ideyaları olan və bu ideaları yeni bir işə çevirən şəxsləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Əvvəlki dövrlərdə bu termin kişiləri təsvir etmək üçün istifadə olunurdu.
Qadınlar iş dünyasına fikirləri yalnız geniş ictimaiyyətə xoş gəldikdə işə başlaya bilərdilər. 17-ci əsrdə, indiki Nyu-York Şəhəri olaraq bilinən Niderland kolonistləri madərşahlıq cəmiyyət altında fəaliyyət göstərdilər. Bu cəmiyyətdə bir çox qadınlara pul və torpaqlar miras qaldı və bu miras sayəsində iş sahibi oldular. Bu dövrün ən uğurlu qadınlarından biri tacir, gəmi sahibi olan və mal ticarətində iştirak edən Margaret Hardenbrook Philipse idi.
18-ci əsrin ortalarında qadınların pərakəndə dükan kimi müəyyən müəssisələrə sahib olması məşhur idi.[6] Bu müəssisələrin əksəriyyəti yaxşı nüfuzla qəbul edilmədi, çünki qadınların bu vəzifələrdə olması utancverici hesab olunurdu. Cəmiyyət bu cür işlərdə iştirak edən qadınlara hiddətləndi; çünki, qadınların güman edilən yumşaq və kövrək təbiətindən məhrum oldular. 18–19-cu əsrlərdə daha çox qadın cəmiyyətin zülmü altından çıxdı və ictimaiyyətdə görünməyə başladılar. Cəmiyyətin narazılığına baxmayaraq, Rebekka Lukens kimi qadınlar tanınmağa başladı. 1825-ci ildə Lukens ailə biznesini, Brandywine Dəmir İşləri və Dırnaq Fabrikasını ələ keçirdi və bunu mənfəət gətirən polad biznesinə çevirdi.
1900-cü illərdə daha mütərəqqi bir düşüncə tərzi və feminizmin yüksəlməsi səbəbindən qadın sahibkarlar geniş qəbul edilən bir termin olmağa başladılar. Bu qadın sahibkarlar əsasən qadın istehlakçılarına xidmət göstərsələr də, böyük addımlar atırdılar. 1920-ci ildə qadınlar səsvermə hüququnu əldə etdilər və iki il sonra Klara və Lillian Westropp qadınlara pulları ilə ağıllı olmağı öyrətmək üçün Qadın Əmanət və Kredit institutuna başladılar. Cəmiyyət irəlilədikcə qadın sahibkarlar daha çox nüfuz qazandı. Toxuculuq sənayesinin böyüməsi və dəmir yolu və teleqraf sisteminin inkişafı ilə Madam Si Cey Uoker kimi qadınlar dəyişən dövrlərdən yararlandılar. Uoker ilk afroamerikalı qadın milyonçu olaraq, saç baxım məhsullarını uğurlu bir şəkildə sata bildi. Carrie Crawford Smith, 1918-ci ildə açılan bir məşğulluq agentliyinin sahibi idi və Madam Si Cey Uoker kimi, bir çox qadına iş imkanı verərək kömək etdi.
Böyük Depressiya dövründə qadınlara verilən bəzi fürsətlər geri alındı və cəmiyyət daha ənənəvi rollara dönərək, fikirlərini tərsinə çevirdi. Bu işdə çalışan qadınlara təsir etdi; Bununla yanaşı, bu, sahibkarlıq dünyasında iştirak edənlərə təkan oldu. Daha çox qadın bu çətinlik dövründə sağ qalmaq üçün öz bizneslərini qurmağa başladı. 1938-ci ildə həyat yoldaşı öldükdən sonra toyuq və peçenye satmağa başlayan Hattie Moseley Austin , Nyu-Yorkun Saratoga Springs- də Hattie'nin Toyuq komasını açdı.
İkinci Dünya Müharibəsi illərində bir çox qadın, kişilərin hərbi xidmətlə əlaqədər buraxdıqları işləri dolduraraq işçi qüvvəsinə qüvvəsinə daxil oldular. Bəzi qadınlar, öz istəkləri ilə bu işləri vətənpərvərlik borcu kimi qəbul etdilər, digərləri isə öz işlərinə başladılar. Bu qadınlardan biri 1937-ci ildə Parisdən Nyu-Yorka gələn Pauline Trigere, daha sonra yüksək səviyyəli moda evinə çevrilən bir dərzi biznesinə başlamışdır. Digər bir qadın, müharibənin bitməsindən bir il sonra, 1946-cı ildə rəsmi olaraq satışa təqdim olunan gözəllik məhsulları üçün ideya üzərində işləyən Este Lauder idi. Müharibə başa çatdıqda, bir çox qadın hələ də iş dünyasında yerlərini qorumalı idi; çünki geri qayıdanların çoxu yaralanmışdı.
Milli Biznes və Professional Qadın Klubları Federasiyası qadın sahibkarları təşviq edən mənbələr idi. Çox vaxt Elizabet Arden məşhur sahibkarlar yeni işə başlayanlara məsləhət verəmək məqsədi ilə seminarlar keçirərdilər. 1950-ci illərdə qadınlar rollarının nə olduğunu hər yerdə bildirməyə başladılar. Bu müddət ərzində qadınlar ev işləri və karyeraları ilə mübarizə aparmaq məcburiyyətində qaldılar.
Ana olmaqdan narahat olan qadınlar üçün evdən işləmə, problemin bir hissəsini həll etməyə kömək etdi. Lillian Vernon, ilk uşağından hamilə ikən, toy kataloqları qurmaqla öz işinə başlamış və sifarişlərini dərhal mətbəx masasında doldurmağa başlamışdır. Meri Krovley, evlərini rahatlıqla satmaq üçün partiyaları ataraq evdən işləməyə kömək etmək üçün Ev Dekorasiya və İnteryer qurdu. Ticarətdə qadınları dəstəkləməyənlərin tənqidlərindən və itirilmiş işlərindən qaçınmaq üçün yazarkən səhvlərə boyanan bir maye olan "Səhv çıxdı" məhsulunu istehsal edən Bett Nesmit, sifarişlərini B. Smitə imzalayacaqdıki, heçkim qadın olduğunu bilmesin.
1960-cı illərdən 1970-ci illərin sonlarına qədər boşanma nisbətləri artdıqda və bir çox qadın yeganə təminatçı roluna qayıtdıqda başqa bir dəyişiklik baş verdi. Bu, onları yenidən yaxşı qəbul edilmədikləri iş dünyasına sövq etdi. Tənəzzül baş verən zaman bu qadınların çoxu işsiz qalan ilk insanlar idi. Bir daha qadınların təşəbbüskar səyləri özlərini təsdiqləmək və işçi qüvvələrinin bir hissəsi olmağa kömək edən digər qadınlara kömək etmək üçün qurtardı. Rutun Kris Stik evindən Meri Key Eş və Ruz Fertel bu hərəkatın bir hissəsi idi.
1980 və 1990-cı illər işçi və təşəbbüskar olaraq layiqli yerləri üçün yorulmadan çalışan qadınların zəhmətinin bəhrələrini əldə edən bir dövr idi. Martha Stewart və Vera Bradley biznes sahibi olan iyirmi birinci faiz qadınlar arasında idi. Cəmiyyət də bu qadın sahibkarları iqtisadiyyata etdikləri dəyərli töhfələri etiraf edərək daha çox qəbul edir və həvəsləndirir. Qadın Biznes sahibləri Milli Assosiasiyası kredit ayrı-seçkilik son və həmçinin bütün kreditlər üçün onların həyat yoldaşının imza əldə evli qadınlar tələb qanunlar aşağı tətil edən 1988-ci ildə Qadın Müəssisə mülkiyyət Aktı keçmək Konqresi təkan kömək etdi. Bundan əlavə, Qanunda qadın sahibkarlığına dövlət müqavilələri üçün rəqabət etmək şansı da verilmişdir.
Biznesdəki qadınlar üçün digər bir məqam, Susan Engeleiter- in 1989-cu ildə ABŞ hökumətinin Kiçik Biznes Administrasiyasının rəhbəri təyin olunması idi. 1980-ci illərin sonu və 1990-cı illər ərzində dünyada qadın sahibkarlar arasında şəbəkə imkanlarına daha çox diqqət yetirildi. Öz işlərini açmaqda maraqlı olanlara kömək etmək üçün ortaya çıxan bir çox fürsət var idi. Dəstək qrupları, qadın sahibkarın təhsili üçün təşkilatlar və digər imkanlar, seminarlar və maliyyələşdirməyə kömək, Qadın Biznesin İnkişaf Mərkəzi və Məni Hesab etmə kimi bir çox mənbələrdən gəldi. Bütün bu irəliləyişlərə baxmayaraq, qadın sahibkarlar kişi həmkarları ilə müqayisədə yenə də geridə qaldılar.
1990-cı illər gəldikdə kompüterlərin mövcudluğu və internetin populyarlığı işgüzar qadınlara daha çox təkan verdi. Bu texnologiya onlara iş dünyasında daha çox üstünlük təşkil etməyə və bacarıqlarını rəqiblərinə nümayiş etdirməyə imkan verdi. Biznesdə qadınların artan populyarlığı, texnologiyanın mövcudluğu və müxtəlif təşkilatların dəstəyi ilə qadın sahibkarlar bu gün də mübarizə aparırlar. 2008-ci ilin iqtisadi böhranı onların axtarışında kömək etməmişdir. Bununla birlikdə, qadın sahibkarlara daim diqqət və öz biznes müəssisələri ilə başlamaq istəyən qadınlara verilən təhsil proqramları ilə çox məlumat və kömək var. 2000-ci ildən bəri, qadınların ən böyük maneələrindən biri olan maliyyələşdirmə də daxil olmaqla kiçik və böyük müəssisələrdə artım müşahidə olunur. Vartika Manasvi, Kanadanı ABŞ-dən üstün tutanlar arasındadır. Dediyinə görə, "orada uzunömürlülük yoxdur".
Demoqrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Aparılan araşdırmalar müvəffəqiyyətli qadın təşəbbüskarların ikinci və ya üçüncü peşə kimi fəaliyyətə başladıqlarını göstərdi. Çünki əvvəlki karyera qadın sahibkarlar həyat ətrafında 40–60 yaş üzərində iş dünyası sonra daxil edin. Global Sahibkarlıq Monitor hesabatına "qadın daha çox kişilərdən daha zərurət həyata biznes başlamaq üçün təxminən üçdə biri var." Qadın əldə təhsil səviyyəsində kişi həmyaşıdları sollama Çünki ali təhsil dərəcə olan çox müvəffəqiyyətli qadın sahibkarlar ortaq əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biridir. OECD ölkələrində 25 yaşdan kiçik qadınların orta məşğulluq nisbəti 7,2% təşkil edir.
Öz-özünə işləyən qadınların sayı son üç onillikdə durmadan artaraq, təqribən otuz üç faiz artım göstərmişdir. Bir çox qadına məxsus müəssisə ev əməliyyatlarına davam edir. Bu tip müəssisələrin ümumiyyətlə səksən faizi ilə 2002-ci ildə 50.000 dollardan az gəlir əldə etdiyi məhdud gəliri var. Bu qrup qadın sahibkarlıq fəaliyyətlərinin təxminən altı faizini təşkil etdi. Bu qadın sahibkarların övladlarının qadın sahibkarlarının sayının artmasına töhfə verdiyi üçün bu sayın artacağı gözlənilir. Qadınlara məxsus müəssisələrin əksəriyyəti topdansatış, pərakəndə ticarət və istehsal sahəsindədir. Qadın sahibkarlar həm peşə, elmi və texniki xidmətlər, həm də səhiyyə və sosial yardım sahələrində özlərinə bir ad çıxarmışlar. OECD ölkələrinin əksəriyyətində qadın sahibkarlar kişi həmkarlarından daha çox xidmətlər sahəsində çalışırlar.
1972-ci ildə ABŞ-dəki bütün müəssisələrin 4.6 faizini qadın sahibkarlığı təşkil etdi. Bu təxminən 1.5 milyon özünü işləyən qadın idi. 1979-cu ildə bu rəqəm 2,1 milyona, 1984-cü ildə isə 3,5 milyona çatdı. 1997-ci ildə təxminən 5.4 milyon qadına məxsus müəssisə var idi və 2007-ci ildə bu rəqəm 7.8 milyona yüksəldi. Əlbəttə ki, qadınların sahibkarlıq fəaliyyətlərində iştirakı dünyanın müxtəlif səviyyələrində dəyişir. Məsələn, Pakistanda qadın sahibkarlar bu cinsin əhalisinin yalnız 1% -ni, Zambiyada isə qadınların 40% -i bu fəaliyyətlə məşğuldur. Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan qadınların ən çox sayını qadın əhalisinin 27% -i olan Sub-Sahara Afrikasında görmək olar. Latın Amerikası / Karib dənizi iqtisadiyyatı da nisbətən yüksək faiz göstərir (15%). Daha aşağı rəqəmlər MENA / Orta Asiya bölgəsində, sahibkarlıq fəaliyyəti 4% qeydiyyata alındı. İnkişaf etmiş Avropa və Asiya, eyni zamanda İsrail də 5% aşağı nisbət göstərir.
Mövcud çətinliklər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qadın sahibkarlığı və qadınlara məxsus biznes şəbəkələrinin formalaşması durmadan yüksəlsə də, qadın sahibkarların üzləşdikləri bir sıra çətinliklər və maneələr var. Qadın sahibkarlar üçün əsas problem cəmiyyət tərəfindən strukturlaşdırılmış daxili ənənəvi gender rolları ilə üzləşir. Sahibkarlıq hələ də kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sahə hesab olunur və bu şərti görüşlərdən üstün olmaq çətin ola bilər. Dominant stereotip ilə məşğul olmaqdan başqa, qadın sahibkarlar biznesləri ilə bağlı bir sıra maneələrlə üzləşirlər.
Təşviq
[redaktə | mənbəni redaktə et]1993-cü ildə "Qızlarımızı iş gününə aparın", qızlar üçün karyera araşdırmalarını dəstəkləmək üçün məşhurlaşdı. Hillari Klinton bəyan edib ki, "Qadınlara investisiya qoymaq nəinki düzgün işdir, həm də ağıllı işdir." Tədqiqatlar göstərir ki, biznesdə olan qadınlar, qadın sahibkarlar və işgüzar məsləhət axtaran qadınlar üçün bir çox dəstək qrupları mövcuddur. Müxtəlif sahələrdə olan qadınlar bəzi hallarda heç olmamış olduğu dəstəyi göstərməyə hazırdırlar. İş üçün öz baxışları ilə ailələrini təmin etmək istəyən moms üçün həvəsləndirmə, məsləhət və dəstək təklif edirlər. HerCorner, Vaşinqtonda yerləşən bir qrupdur. Bu qruplar qadın biznes sahiblərini bir arada işlərini inkişaf etdirmək üçün bir araya gətirmək üçün bir araya gətirməyə çalışır. Qadın sahibkarlar üçün dövlət tərəfindən dəstəklənən proqramlar mövcuddur və məlumatları SBA Online və Facebook qrupu SBAgovdakı veb saytında tapa bilərsiniz. Hindistan, BƏƏ və Braziliyada yalnız qadın taksi şirkətləri işləyən qadınları dəstəkləyir. Banqladeşin kəndlərindəki müvəffəqiyyətli qadın təşəbbüskarlığından biri misilsiz Sosial Sahibkarlıq Proqramı idi. Norveç İlin Qadın Sahibkarını qeyd edir.
Feminizm
[redaktə | mənbəni redaktə et]Feminist bir təşəbbüskar, qadın və qadınların həyat keyfiyyətini və rifahını yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə feminist dəyərləri və yanaşmaları sahibkarlıq yolu ilə tətbiq edən bir şəxsdir. Çoxları bunu qadınlar üçün, qadın müəssisələri yaratmaqla edirlər. Feminist sahibkarlar əməkdaşlıq, bərabərlik və qarşılıqlı hörmət etikasına əsaslanaraq zənginlik və sosial dəyişiklik yaratmaq istəyi ilə ticarət bazarlarına çıxmaq üçün motivasiya olunurlar.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Qadın hüquqları
- Alisa Volton
- Azərbaycanda Qadın Sahibkarlığının İnkişafı Assosiasiyası" İctimai Birliyi İctimai Birliyi
- Azərbaycanda qadın
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Women Entrepreneurs Law and Legal Definition | USLegal, Inc". definitions.uslegal.com. 2019-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-17.
- ↑ "Women-Owned Business: Statistics & Trends [2019]". Become (ingilis). 2019-10-24. 2022-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-11.
- ↑ Bureau, US Census. "Women-Owned Businesses". www.census.gov (ingilis). 2019-06-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-17.
- ↑ "America's Richest Self-Made Women 2019". Forbes (ingilis). 2021-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-17.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". homebusinessmag.com. 2022-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-11.
- ↑ Much, Marilyn. "America's First Female Industrialist Rebecca Lukens Was The Original Iron Lady". 31 August 2018. 12 July 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 August 2020.