Rektus abdominis əzələsi

Rektus abdominis əzələsi və ya qarın əzələsi (lat. rectus abdominis) — insan qarnının ventral tərəfində yerləşən bir cüt seqmentli skelet əzələsi.[1] Rektus abdominis əzələsi qasıq sümüyündən yaranır və döş sümüyündə bitir. Qarın nahiyəsində yerləşir.[2]

Rektus abdominis əzələsi
İnsan rektus abdominis əzələsi.
İnsan rektus abdominis əzələsi.
Arteriya Aşağı epiqastrik arteriya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Rektus abdominis əzələsi 5-7 qabırğaların qığırdaqlarının xarici səthindən və xiphoid prosesindən başlayır,[3] qasıq sümüyünə güclü bir vətərlə bağlanır.[4][5]

Əzələ qabırğaları və çanaq sümüyünü içəriyə doğru çəkib arxaya əyildiyi üçün xırıltı zamanı aktivləşir.

Hər bir rektus abdominis əzələsi onu fərdi əzələ qarınlarına bölən vətər zolaqları adlanan birləşdirici toxuma zolaqları ilə kəsişir. Bu əzələ qarın konturlarına 2-dən 12-yə qədər dəstlər xaricdən baxıla bilər. Bunlardan ilk 6-sı adətən kəmər xəttinin üstündə görünür, buna görə də ona bəzən "altı-paket" deyirlər.

Strukturu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rektus abdominis çox uzun düz əzələdir, qarın ön hissəsinin bütün uzunluğu boyunca uzanır və qarşı tərəfdəki əzələdən qarnın ağ zolağı[6] ilə ayrılır. Vətər kəsişmələrin (intersectiones tendineae) hər biri rektus abdominis əzələsini daha kiçik qarın əzələlərinə bölür. Rektus abdominisin gərginliyi əzələnin hər bir vətər kəsişməsi arasında genişlənməsinə səbəb olur.[7]

Əsasən 5-ci qabırğanın qığırdaqına bağlanan yuxarı hissə, adətən qabırğanın özünün ön ətrafına daxil olan bəzi liflərə malikdir.

Ölçüsü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tipik olaraq, onun qalınlığı təxminən 10 mm-dir,[8] baxmayaraq ki, bəzi idmançılarda düz əzələnin qalınlığı 20 mm-ə çata bilər.[9] Oturaq həyatı sürən insanlar üçün tipik həcm təxminən 300 sm., idmançılar üçün isə 500 sm-dir.[10]

Qan təchizatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rektus abdominis əzələsi arterial qan tədarükü üçün bir çox mənbələrə malikdir. Əzələlərin damar anatomiyasının təsnifatı:

  1. Aşağı epiqastrik arteriya və vena (yaxud venalar) qarın düz nahiyəsinin arxa səthində yuxarıya doğru uzanır, qövs xəttində düz fasyaya daxil olur və əzələnin aşağı hissəsinə xidmət edir.
  2. Yuxarı epiqastrik arteriya, daxili torakal arteriyanın yuxarı hissəsini qanla təmin edir.
  3. Çoxsaylı kiçik seqmentar əlavələr də 6 aşağı interkostal arteriyadan qaynaqlanır.

Sinir təchizatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əzələlər torakoabdominal sinirlər[11] tərəfindən innervasiya olunur, onlar T7-T11 qabırğaarası sinirlərin davamıdır və düz sümüyün qabığının ön təbəqəsini deşirlər. Həssas innervasiya 7-12 torakal sinirdən gəlir.

Variantları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Döş sümüyünün əzələsi böyük pektoralis və ya düz abdominisin variant forması ola bilər. Bəzi liflər hərdən kostoksifoid bağlarla və xəncərəbənzər çıxıntının yan tərəfi ilə birləşirlər.

Funksiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rektus abdominis mühüm postural əzələdir. O, hərəkət etdikdə, onurğa fəqərəsinin əyilməsinə cavabdehdir.

Rektus abdominis əzələsi nəfəs almağa kömək edir və məşqdən sonra göründüyü kimi güclü ekshalasiya zamanı, eləcə də amfizem kimi ekshalasiyanın çətin olduğu şəraitdə nəfəs almada mühüm rol oynayır. O, həmçinin daxili orqanların bütöv saxlanmasına və qarın içi təzyiqin yaradılmasına kömək edir, məsələn, məşq edərkən və ya ağır yükləri qaldırarkən, güclü defekasiya və ya doğuş zamanı.

Klinik əhəmiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rektus abdominis əzələsinin gərginliyi, həmçinin çəkilmiş qarın əzələsi adlanır — qarın divarının əzələlərindən birinin zədələnməsidir. Əzələ gərginliyi əzələ çox uzandıqda əmələ gəlir. Bu baş verdikdə əzələ lifləri cırılır.

Düz bağırsaq qişasının hematoması düz qarın əzələsinin qişasında qan yığılmasıdır. O, qarın ağrısına səbəb olur və hematoma ya epiqastrik arteriyanın yırtığı, ya da əzələ yırtığı nəticəsində yarana bilər. Bunun səbəbləri arasında antikoaqulyasiya, öskürək, hamiləlik, qarın əməliyyatı və travma daxildir. Yaşlanan əhali və antikoaqulyant dərmanların geniş istifadəsi ilə bu xoşagəlməz vəziyyətin daha çox yayılmış və daha ciddi hala gəldiyinə dair sübutlar var.[12]

Qarın müayinəsi zamanı insanlarda müsbət Karnet simptomu ola bilər.[13]

Əksər hematomlar müalicə olmadan yox olur, lakin onların aradan qaldırılması bir neçə ay çəkə bilər.

Heyvanlarda

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rektus abdominis əzələsi əksər onurğalılarda oxşardır. Heyvanların və insanların qarın əzələləri arasındakı ən bariz fərq, heyvanların müxtəlif sayda vətər kəsişmələrinin olmasıdır.

Əlavə şəkillər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Düz bağırsağın qişasının diaqramı
    Düz bağırsağın qişasının diaqramı
  • Bədən əzələləri
    Bədən əzələləri
  • Rektus abdominis əzələsi görünən kişi gimnast.
    Rektus abdominis əzələsi görünən kişi gimnast.
  • Rektus abdominis əzələsi görünən qadın gimnast.
    Rektus abdominis əzələsi görünən qadın gimnast.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Definition of RECTUS". www.merriam-webster.com (ingilis). 2023-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.
  2. ↑ https://az.mp3all.zaporizhzhe.ua/rectus-abdominus-5330#menu-1[ölü keçid]
  3. ↑ https://prirucnik.hr/az/proces-xiphoid-bol-kvrga-uklanjanje-i-jos-mnogo-toga/[ölü keçid]
  4. ↑ Gray's Anatomy for students, 2nd edition, Page:176
  5. ↑ "Rectus Abdominis Muscle | Actions | Attachments | Origin & Insertion". www.getbodysmart.com. İstifadə tarixi: 2016-11-29.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.
  7. ↑ Abdomen, in Moore, K.L., Dalley, A.F., Agur, A.M.R. (eds). 2014. Clinically Oriented Anatomy: Seventh Edition. Lippincott Williams & Wilkins. Philadelphia. PA. pg:191.
  8. ↑ Thickness of the rectus abdominis muscle and the abdominal subcutaneous fat tissue Arxivləşdirilib 2023-09-16 at the Wayback Machine Kim, Jungmin; Lim, Hyoseob; Lee, Se Il; Kim, Yu Jin. "Thickness of Rectus Abdominis Muscle and Abdominal Subcutaneous Fat Tissue in Adult Women: Correlation with Age, Pregnancy, Laparotomy, and Body Mass Index". Archives of Plastic Surgery. 39 (5). 2012: 528–33. doi:10.5999/aps.2012.39.5.528. PMC 3474411. PMID 23094250.
  9. ↑ Anteroposterior diameter comparison of dominant (D) and nondominant (ND) rectus abdominis in elite handball players Arxivləşdirilib 2023-09-16 at the Wayback Machine. Pedret; Balius; Pacheco, Sra.; Gutierrez; Escoda; Vives. "Rectus abdominis muscle injuries in elite handball players: management and rehabilitation". Open Access Journal of Sports Medicine. 2. 1 July 2011: 69–73. doi:10.2147/oajsm.s17504. PMC 3781885. PMID 24198573.
  10. ↑ Sanchis-Moysi, Joaquin; Idoate, Fernando; Dorado, Cecilia; Alayón, Santiago; Calbet, Jose A. L. "Large Asymmetric Hypertrophy of Rectus Abdominis Muscle in Professional Tennis Players". PLOS ONE. 5 (12). 31 December 2010: e15858. Bibcode:2010PLoSO...515858S. doi:10.1371/journal.pone.0015858. ISSN 1932-6203. PMC 3013134. PMID 21209832.
  11. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-10.
  12. ↑ Fitzgerald, J. E. F.; Fitzgerald, L. A.; Anderson, F. E.; Acheson, A. G. "The changing nature of rectus sheath haematoma: Case series and literature review". International Journal of Surgery. 7 (2). 2009: 150–154. doi:10.1016/j.ijsu.2009.01.007. PMID 19261556.
  13. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-11.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]