Riyazül-Qüds

Riyazül-Qüds — Azərbaycan yazıçısı və mütəfəkkiri Abbasqulu ağa Bakıxanovun Kərbəlada baş verən hadisələrə, şiələrin əsas müqəddəslərinin həyat və əməllərinə həsr olunmuş nəsr dini şeiri. Tədqiqatçı Ənvər Əhmədov əsərin Bakıxanovun həyatının Quba dövrünə aid olduğunu qeyd edir.^[1] Əsər 1820-ci ilin payızında şiə sakinlərin xahişi ilə Azərbaycan dilində yazılıb^[1] (müəllifin sözlərinə görə o, bu əsəri hicri təqvimi ilə 1236-ci ildə Qubalı şiə təəssübkeşləri üçün yazmışdır). Əsər Hz. Əlinin oğlu İmam Hüseynin faciəli taleyi və Kərbəla hadisəsinə həsr olunub. Şiələrin zülm olunan haqqı qələmə alınıb.^[2][3]

Riyazül-Qüds
Janr	dini şeir
Müəllif	Abbasqulu ağa Bakıxanov
Orijinal dili	Azərbaycan dili
Yazılma ili	1820

"Riyazül-Qüds" Bakıxanovun ilk nəsr əsərlərindən biri sayılır və xronoloji olaraq onun ilk böyük epik əsərlərindəndir. "Riyazül-Qüds" on dörd fəsildən ibarətdir. Hər bir fəsildə müəyyən hadisə təsvir olunur. Fəsillər bir-biri ilə bağlı və bir-birini tamamlayan müstəqil novellalar kimi təqdim olunur. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, əsərin nəsr mətninə şeirlər də daxil edilib.^[2]

Bakıxanovun əsəri şiə dini ədəbiyyatının güclü təsiri altında yazılıb. Şairin özünün yazdığı kimi, bu kitabını o, Məhəmməd Bağır Məclisinin «Cəlaül-üyun» kitabından tərcümə yolu ilə müxtəsər şəkildə tərtib etmişdir.^[4] Lakin XVI əsrdə yaşamış şair Füzulidən nümunə götürərək, Bakıxanov əsəri xeyli ixtisar etmiş və digər mənbələrdən əlavələr də vermişdir. İmamların hərəkətləri və əməlləri ilə bağlı izah etmədə Bakıxanov öz lirik ağıları ilə xəbərdarlıq verir, ağıların Füzulinin "Hədiqətüs-süəda" əsərindən müvafiq ağılarla bənzərliyi var. Beləliklə hər ibrətli hekayəni lirika ilə tərənnüm edərək, Bakıxanov ona coşqun, faciəli bir xarakter verməyə çalışırdı.^[5]

Əsər əlyazmasının "Kitabi Riyazül-Qüds"^[2] adlı yeganə^[1] siyahısı Bakıda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar institutunda saxlanılır.^[1][2]