Səfillər (roman)

Səfillər (fr. Les Misérables) — yazıçı Viktor Hüqonun 1862-ci ildə nəşr olunmuş və XIX əsrin ən mükəmməl nəşri hesab edilən fransız romanı. Romanda XIX əsrin əvvəllərində on yeddi il ərzində (1815-ci ildən başlayaraq 1832-ci il İyun qiyamına[1] qədərki dövrdə) bir neçə fransız obrazın həyatı və qarşılıqlı münasibətləri izlənilir.

Səfillər
fr. Les Misérables
Müəllif Viktor Hüqo
Janrlar faciə
Orijinalın dili fransız dili
Ölkə
Orijinalın nəşr ili 1862
Tərcüməçi M. Rəfili, Beydulla Musayev
Növ roman
Elektron versiya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hissələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Fantina
  • Kozetta
  • Marius
  • Plüme küçəsinin idilliyası və Sen-Deni küçəsinin epopeyası
  • Jan Valjan

Tərkibi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Roman Din şəhərinin yepiskopu Miriel Benvenünün həyat tərzinin təsviri ilə başlayır. Sanki Hüqo bununla insanları daha mərhəmətli ədalətli olmağa çağırır. Miriel Benvenü ideal bir yepiskopdur. O, qəribə bir təsadüf nəticəsində bu məqama çatmışdır. Bir dəfə Napoleon öz əmisinə baş çəkmək üçün Parisə gəlir. Qəbul otağında gözü onu diqqətlə izləyən bir ixtiyara sataşır. Geri dönərək ixtiyardan onu niyə belə diqqətlə süzdüyünü soruşur:

— "Mərhəmətli insan niyə mənə elə baxırsan?"

— "Əlahəzrət siz qarşınızda mərhəmətli insan görürsünüz, mən isə böyük bir insanı seyr edirəm. Hər birimiz bu tamaşadan özü üçün müəyyən bir fayda ala bilər". — deyə Miriel cavab vermişdir.[2]

— Səfillər, Viktor Hüqo

İmperator həmin axşam kardinaldan bu keşişin adını soruşmuş, bir müddət sonra isə cənab Miriel özü belə gözləmədən Din şəhərinin yepiskopluğuna təyin olunduğunu eşitmişdir. Miriel hökumətdən aldığı on beş min livr məvacibini tamamilə mərhəmət üçün xərcləyər, özünün yerdə qalan min və bacısının beş yüz livr rentəsi ilə sadə bir həyat sürərdilər.

Ev xərclərinin bölgüsü:[2]
Kiçik seminariya üçün………………………………………………………………min beşyüz livr
Missioner cəmiyyəti üçün………………………………………………………….yüz livr
Mondide lozaristləri üçün…………………………………………………………..yüz livr
Parisdə olan əcnəbi ruhani missiyalarının seminariyaları üçün…………….iki yüz livr
Müqəddəs ruh cəmiyyəti üçün……………………………………………………yüz əlli livr
Müqəddəs torpağın ruhani idarələrinə……………………………………………yüz livr
Yetim yurdları cəmiyyətləri üçün………………………………………………….üç yüz livr
Əlavə olaraq Arledəki həmin cəmiyyətlər üçün………………………………..əlli livr
Həbsxanada dustaqların saxlanılmasını yaxşılaşdıran
xeyriyyə cəmiyyəti üçün…………………………………………………………..dörd yüz livr
Dustaqlara kömək edən və onları xilas edən cəmiyyət üçün……………….beş yüz livr
Borc üsündə dustaq olan ailə sahiblərini həbsdəb çıxartmaq üçün……….min livr
Eparxiyada ehtiyacı olan müəllimlərin maaşını artırmaq üçüm…………….iki yüz livr
Yuxarı Alp departamentində ehtiyat çörək mağazaları üçün……………….yüz livr
Yoxsul qızları pulsuz oxutdurmaq üçün Din, Manok və Sistero
şəhərlərində təşkil edilmiş qadın cəmiyyətinə…………………………………min beş yüz livr
Yoxsullar üçün………………………………………………………………………..altı min livr
Şəxsi xərclərim üçün………………………………………………………………..min livr
_______________________________________________________________________________________
………………………………………………………………………………………Cəmi on beş min livr.

— Səfillər, Viktor Hüqo

"Yepiskop hər cəhətdən doğrudan da mömin, səmimi, ədalətli, ağıllı və ləyaqətli bir adam idi, o, yaxşılıq edirdi, xeyirxah idi ki, bu da həmin yaxşılığın başqa bir növüdür. O, keşiş, filosof və insan idi. Biz etiraf etməliyik ki, hətta indicə məzəmmət etdiyimiz və çox bərk pisləmək niyyətində olduğumuz siyasi görüşlərində də o, bu sətirləri yazan adamdan bəlkə daha çox mərhəmətli və səbirli idi. "[2]

— Səfillər, Viktor Hüqo

Roman əski dustaq Jan Valjanın çarpışmaları və xilasolma sərgüzəştləri üzərində qurulmuşdur. Katorqadan azadlığa çıxmış həmin o müdhiş sarı rəngli pasportun sahibi Jan Valjan gecələmək üçün döydüyü bütün qapılardan qovulan, rədd edilən bir səfildir. Ona öz mərhəmət qucağını açmış, qarnını doyuzdurub, gecələməyə yer vermiş olan yeganə adam yepiskop Miriel Benvenü olmuşdur. Əvəzində isə ona pənah gətirən səfil tərəfindən qarət olunmuş yepiskop oğurlanmış gümüş əşyaları ona bağışladığını söyləyərək, onu tutub gətirən polisdən azad buraxılmasını tələb edərək, Jan Valjana deyir:

"Jan Valjan qardaşım, siz artıq şərə tabe deyilsiniz, xeyirin ixtiyarındasınız. Mən sizin ruhunuzu satın alıram. Mən sizin ruhunuzu qara fikirlərdən və zülmət dünyasından xilas edib Allaha tapşırıram."[2]

— Səfillər, Viktor Hüqo

Jan Valjan yepiskopun bütün bu yaxşılıqlarının əvəzində tutmuş olduğu bu naqis hərəkətdən vicdan əzabı çəkmiş olur. Onun daxilində qəribə bir çevrilişin baş verdiyi hiss olunmaqdadır. O, sanki başqa bir adam olmuşdur. Onun qəlbində hər şey dəyişmiş, artıq o, yepiskopun onun qəlbinə toxunan sözlərinin təsirini puç etməyə qadir deyildi.

Əsərdə qanunun və xeyirxahlığın təbiəti tədqiq edilir, habelə əsər Fransa tarixi, Paris memarlığı, siyasət, əxlaq fəlsəfəsi, antimonarxizm, hüquq, din, romantik məhəbbət və ailə sevgisinin təbiəti və tipləri kimi mövzularla genişləndirilir. Məzmun dəlillərə əsaslanmış və tarixi hadisələrlə zəngin olduğundan tarixi fiksiya hesab edilir. Belə güman edilsə də, romanın fonunda Fransa inqilabı dayanmır. Fransa inqilabı XVIII əsrdə baş vermiş, "Səfillər" isə XIX əsrdə yazılmışdır. Adı çəkilən "inqilab" yalnız İyun qiyamıdır (1832-ci il tələbə üsyanı).

"Səfillər" adı saysız hesabsız tamaşalar, ekran əsərləri, eyni adlı (bəzən "Les Mis") məşhur səhnə müzikli kimi də şöhrət tapmışdır.

Əsas obrazlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Miriel Benvenü və ya Monsenyor Benvenü (fr Charles-François-Bienvenu Myriel, Évêque Myriel, Monseigneur Bienvenu) — Din şəhərinin Yepiskopu;
  • Jan Valjan (fr Jean Valjean) — bacısının yeddi uşağını doydurmaq üçün çörək oğurlayır və buna görə də 5 illik həbs olunur. Dörd uğursuz qaçış cəhdindən sonra cəzasına 12 il əlavə olunur. İkinci qaçışında döyüşdüyü üçün 2 il də əlavə olunur. Ümumillikdə 19 il həbs həyatından sonra azadlığa buraxılır. Köhnə məhbus olduğu üçün toplum tərəfindən qəbul olunmayan Jan Valjan ona şəfqəə yanaşaraq onu yeni bir insan olmağa təşviq edən rahib ilə rastlaşır;
  • Tenardye (fr Thénardier) — romanın baş mənfi qəhrəmanı, Jan Valjanın antipotu, "vəhşi eqoizmin, insana nifrətin və ikiüzlülüyun təcəssümü". Sosial-darvinizm ideologiyasının ifrat dərəcədə büruzə olunmasını tərənnüm edir. Cinayətkar tamahkarlığın, sosial və mənəvi dibin ədəbi simvoludur;
  • Qavroş (fr. Gavroche Thénardier)- Tenardyenin oğlu;
  • Eponina — Tenardyenin böyük qızı;
  • Azelma — Tenardyenin kiçik qızı;
  • Tenardyenin xalası (fr. Madame Thenardier);
  • Javer (fr. Javert) — fanatik polis inspektoru. Ömrü boyu ədalətin bərpası üçün çalışan Javer Jan Valjanı tutmaq niyyətindədir. Həddən artıq qanuna inanan Javer, qanunun qeyri-əxlaqiliyini qəbul etməyərək, öz həyatına Sena çayına atılaraq vida edir;
  • Fantina (fr. Fantine)- gözəl parisli gənc qız ikən bir fransız oğlana, Tolomesə, aşiq olur, daha sonra ondan nikahdan kənar qızı Kozetta anadan olur. Tolomes qızını, baxmaq üçün Tenardyelərə verir və Jan Valjanın fabrikində işə girir, lakin Tenardyelərin Kozettaya baxmaq üçün Fantinadan hər dəfə çoxlu pul tələb etmələri Fantina maddi çətinliyə gətirib çıxarır;
  • Kozetta (fr. Cosette) — Fantina və Tolomesin qeyri-qanuni qızı, Jan Valjanın ögey qizı;
  • Gənc baron Marius Ponmersi, Kozetta ilə görüşən zaman hüquq tələbəsi;
  • "Əlifba dostları";
  • "Xoruz saatı".

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "BBC News – Bon anniversaire! 25 facts about Les Mis". BBC Online. 1 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 October 2010.
  2. ↑ 1 2 3 4 "Viktor Hüqo, "Səfillər"  (az.)" (PDF). 2022-07-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-01-10.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]