Səhifə ər-Rza


Səhifə ər-Rza
ərəb. صَّحِيفَة ٱلرِّضَا‎
Rzanın səhifələri
Müəllif Əli ər-Rza
Orijinalın dili ərəbcə
Mövzu islam
Janr dini
Həcmi 240 hədis
Əlyazmaları Bax: #Əlyazmaları
Orijinalı bilinmir

Səhifə ər-Rza (ərəb. صَّحِيفَة ٱلرِّضَا‎, ; hərf. Rzanın səhifələri), həmçinin Səhifət əl-İmam ər-Rza[1][2] ("İmam Rzanın səhifələri") — səkkizinci şiə imamı Əli ibn Musa ər-Rzaya aid edilən və 240 hədisdən ibarət toplu.[3]

"Rzanın səhifələri" şiə inancının əsas mənbələrindən biridir və İbn Bəbaveyhi və Şeyx Təbərsi kimi şiə alimlərinin diqqətini cəlb etmişdir.[4] Burada müxtəlif mövzularda, o cümlədən Allaha dua. gündə beş vaxt namaz qılmağın və ölülər üçün dua oxumağın əhəmiyyəti, Məhəmmədin əhli-beytinin, möminin, ədəbin, Məhəmməd və Əhməd adlarının, müxtəlif yeməklərin, meyvələrin və məlhəmlərin, ata-anaya sədaqətin, qohumluq əlaqələrinin möhkəmlənməsinin və cihadın fəziləti, fırıldaq, qeybət və ya söz-söhbətə qarşı xəbərdarlıq və digər müxtəlif adət-ənənələr haqqında hədislər var. Məhəmmədin əhli-beytinə aid bölmədə onun on dörd üzvünün hər biri ayrı-ayrılıqda müzakirə edilir.[2]

Müəlliflik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kitabın ilk dəfə Abdullah ibn Əhməd ibn Əmir tərəfindən yazıldığı iddia edilmişdir. O, kitabın məzmununu atası Əhməd ibn Əmirdən, Əhməd ibn Əmir isə öz növbəsində 809–810-cu illərdə ildə Mədinədə Əli ər-Rzadan eşitdiyini söyləmişdir. Abdullah ibn Əhməd ibn Əmir sonradan mühüm şiə alimlərindən biri olan Nəcaşi tərəfindən etibarlı hədis ravisi kimi tanınmışdır.[3]

1921–1922-ci illərdə "əl-Mahid" nəşriyyatı tərəfindən Qahirədə çap olunmuş versiya bu müəlliflik zənciri ilə başlayır: Əllamə Əbdülvasi, Şeyx Əbdülvasi, İmam Qasim ibn Məhəmməd, Şeyx Seyid Əmirəddin ibn Abdullah, Seyid Əhməd ibn Əbdüllahir, İmam Mütəhhər ibn Məhəmməd ibn Süleyman, İmam Mehdi Əhməd ibn Yəhya, Süleyman ibn İbrahim ibn Ömər Ələvi, atası İbrahim, Rizaəddin İbrahim ibn Məhəmməd Təbərni Təbrizi, Hafiz İbn Əsəkir, Zahir Sincani, Hafiz Beyhəqi, Əbulqasim Müfəssir, İbrahim ibn Xurə, Əbulqasim Abdullah ibn Əhməd ibn Əmirəltayi, Əli Rza, atası Musa, atası Cəfər, atası Məhəmməd, atası Əli, atası Hüseyn, atası Əli ibn Əbu Talib. Əli bildirmişdir ki, o, bu hədisləri Məhəmmədin yanında olan zaman eşitmiş və ya şahid olmuşdur.[2]

Kontekst

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsərin əsas rəvayətçisi Abdullah ibn Əhməd ibn Əmir idi. O, Əli Rzanın sözlərini hər bir girişdə "Öz müəlliflər zənciri ilə demişdir" variasiyası ilə təkrarlayır.[a] Bu sözləri ona danışdığı deyilən atası Siffeyn döyüşündə öldürülmüşdü. Ailə Kərbəla döyüşündə Hüseyn ibn Əli ilə birlikdə öldürülən Vəhb ibn Əmirin nəslindən idi.[2]

Əli Rza 768–769-cu illərdə və ya hətta 775–776-cı illərdə, İmam Musa Kazım və onun alimlər tərəfindən nubiyaəsilli olduğu güman edilən kölələrindən birinin ailəsində anadan olmuşdur. Atası Abbasilər sülaləsindən Harun Rəşidin xilafəti dövründə 799-cu ilin sentyabrında Bağdad zindanında vəfat etmişdir. Əli Rza atasının mülkünə müvəffəq olsa da, titulunu tam olaraq əldə edə bilməmişdir. Yaşadığı Mədinə şəhərində məsciddə dərs deməyə və fətva verməyə başlamışdır. Buna baxmayaraq, xəlifələr onun titulunu təsdiq etməmişdilər və atasının bir çox vəkili onun tezliklə Mehdi olaraq qayıdacağını bəhanə edərək öz dəstəyini və zəkatını saxlamışdılar.[3] 809-cu ildə Harunun ölümündən sonra oğulları Amin və Məmun arasında vətəndaş müharibəsi başlamışdı. 813-cü ilin sentyabrında Bağdadın mühasirəsi zamanı Aminin başı kəsilmişdi, lakin onun ardıcılları yerli valilər altında və ya 827-ci ildə Məmunun əmisinin lehinə müqavimətlərini davam etdirmişdilər.[6]

Aminin ölümü Əli Rzaya dərs keçmək üçün daha çox imkan vermişdi.[7] 815–816-cı illərdə Əli Rza Məmun tərəfindən Mədinədə yerləşən evini və mülklərini tərk edərək Xorasandakı dövlət paytaxtına getməyə dəvət və ya məcbur edilmişdir. Məmun 817-ci ildə Mərvə gəldikdən sonra Əli Rzanı bütün xilafətdə yeni imam elan etmişdir. O, daha da irəli gedərək Əli Rzanı vəliəhd və xilafətin canişini adlandırmışdı. İmperator vəzirinin öldürülməsindən sonra və paytaxtın yenidən Bağdada köçürülməsi zamanı Əli Rza qəfildən, çox güman ki, 818-ci ilin sentyabr ayında vəfat etmişdir.[b] Əksər mənbələr Məmunu onu zəhərləməkdə ittiham edirlər.[3]

Məzmunu

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Allah yanında möminin məsəli yaxına gətirilmiş mələk kimidir; və Allah yanında mömin yaxına gətirilmiş mələkdən yaxşıdır; və Allah yanında tövbə edən mömin kişidən və ya tövbə edən mömin qadından daha sevimli heç bir şey yoxdur! — V fəsil[c]

1921–1922-ci illərdə "əl-Mahid" nəşriyyatı tərəfindən Qahirədə çap edilmiş versiya on bölməyə bölünmüş 163 hədisdən ibarət idi. Onlardan ilk doqquzu xüsusi mövzulara, sonuncusu isə müxtəlif mövzulara aid qalan hissəni özündə əks etdirir.[2] Sonuncu bölmə müəllifin "İmamın bu iki kitabında qeyd olunan bəzi rəvayətləri uydurma hesab edərək onları tərk etməsi" qeydi ilə bitir. O, daha sonra qeyd etmişdir ki, digər alimlər kitabı ümumiyyətlə Əli Rzaya aid etmirlər.[d]

On bölmə bunlardır:

I: Allahın duasına
II: Azan haqqında
III: Vacib namazlar haqqında
IV: Peyğəmbər Əhli-beytinin əzəməti haqqında, 3 hissədə:
Birinci hissə: Əli ibn Əbu Talibin kəraməti haqqında
İkinci hissə: Fatimənin fəziləti haqqında
Üçüncü hissə: Həsən və Hüseynin və ümumilikdə əhli-beytin kəskinliyi haqqında
V: Möminlərin, ədəbin və Məhəmməd və ya Əhməd adlanan şəxslərin üstünlüyü haqqında
VI: Qidalar və məlhəmlər haqqında
VII: Filial itaət və ailə bağlarının möhkəmləndirilməsi haqqında
VIII: Fırıldaq və qeybətdən çəkinmək haqqında
IX: Cihadın üstünlüyü haqqında, tam şəkildə verilməmiş, lakin qısaldılmış şəkildə[e]
X: Müxtəlif hədislər

Kitabdan bəzi hədislər:

" 6. O, əleyhissalam, öz müəlliflik zənciri ilə belə demişdir: "Allah yanında ən xeyirli əməllər bunlardır: şəkk-şübhəsiz iman, qənimət paylanmadan oğurluq etmədən cihad və düzgün həcc. Cənnətə ilk daxil olanlar şəhid, Rəbbinə gözəl ibadət edən və ağasına qarşı ixlaslı olan kölə, haramdan çəkinən, ailəsi olan, ailəsinin gündəlik çörəyini təmin etməyə çalışandır. Cəhənnəmə ilk daxil olan ədalətlə rəftar etməyən hökmdar imam; ona qarşı haqqı ödəməyən sərvət sahibidir; lovğa və kasıb olandır.[f] "
" 99. O, əleyhissalam, öz müəlliflik zənciri ilə belə demişdir: "İnsanların iman cəhətdən ən yaxşısı ədəbdə ən xeyirlisi və ailəsinə qarşı ən xoşxasiyyətli olanıdır, mən isə sizə, əhli-beytimə qarşı ən xoşxasiyyətlisiyəm.[g] "
" 122. O, əleyhissalam, öz müəlliflik zənciri ilə belə demişdir: Cəbrayıl əleyhissalam Peyğəmbərin (ona və əhli-beytinə Allahın salavatı və salamı olsun) yanına gəlib dedi: "Əl-Bərni xurmasından bərk tutun, çünki bu, sizin xurmalarınızın ən yaxşısıdır. Bu, (insanları) Allaha yaxınlaşdırır və Cəhənnəmdən uzaqlaşdırır.[h] "
" 123. O, əleyhissalam, öz müəlliflik zənciri ilə belə demişdir: Əmirəl-möminin əleyhissalam yemək yedikdən sonra üç dəfə ağzımızı yaxalamağımızı əmr etmişdir.[i] "
" 142. O, əleyhissalam, öz müəlliflik zənciri ilə soruşmuşdur: Ey Əmirəl-möminin, mənə Allah yolunda cihadın fəzilətindən xəbər ver. O, əleyhissalam, cavab vermişdir: Zatul-Sələsil səfərindən qayıdarkən mən Rəsulullahın, ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun, arxasında dişi dəvəsi əl-Ədbəyə minmişdim. Mən ondan məndən nə soruşduğunu soruşdum, o belə cavab verdi: Əgər cihadçılar cihad etmək niyyətində olsalar, Allah onları Cəhənnəmdən azad edir, əgər onlar özləri hazırlaşsalar, Allah onların vasitəsi ilə mələklərlə rəqabət aparır və s/ Hədis uzundur; Əmirəl-mömin əleyhissalamın buyurduğu kimi, Elçilərin ən böyüyü, ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun, orada Cənnətin qapılarından biri olan və Allahın xüsusi dostları üçün açdığı Allah yolunda cihadın üstünlüyünü təqdim etmişdir.[j] "

Əlyazmaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşağıdakı versiyalar mövcuddur:[4]

  • Əllamə Əmini kitabxanasında. Məhəmməd İbn Məhəmməd ibn Əbdülqəhhar Şirazi tərəfindən 1359–1360-cı illərdə yazılmışdır.
  • Qumda yerləşən Əzəm məscidinin kitabxanasında. Rza ibn Nizam ibn Fəxruddin Həsəni Əmuli tərəfindən 1444–1445-ci illərdə yazılmışdır.
  • Astan Qüds Rəzəvi kitabxanasında. İsmayıl ibn Əbdül Mömin Qani tərəfindən 1444–1445-ci illərdə yazılmışdır.
  • Roma Akademiyasının Milli Kitabxanasında. Hakim Əbuabdullah Məhəmməd ibn Abdullah ibn Həmzə ibn Əbi Nəcmə tərəfindən rəvayət edilmişdir.
  • Misirdə. Bu əlyazmanın ravilər silsiləsi Beyhəqi ilə bitir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qeydlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Əli Rzanın bəzi hədislərinin ayrıca rəvayətçisi Əbu Əbdülrəhman Sülami olmuşdur. O, onları Nəhrəvan döyüşündə iştirak etmiş Əbubəkr Əhməd ibn Nasir ibn Abdullah ibn Fəth Bağdadi Zariyə öyrətmişdir. Bu hədislərin üçüncü ravisi Şeyx Səduq olmuşdur. Dördüncüsü Yəhya ibn İsmayıl idi ki, bu hədislərin bəzilərini əmisi Hüseyn ibn Əli Cuveynidən ayrı bir müəlliflik zənciriylə eşitmişdi.[5]
  2. ↑ Hesablar bunu fərqli olaraq səfər (817-ci ilin sentyabr ayı) və ya zülqidə (819-cu ilin may ayı) aylarına aid edir.[3]
  3. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. V, p. 346
  4. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. X, p. 366
  5. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. IX, pp. 360–361
  6. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. I, p. 317
  7. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. V, p. 350
  8. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. VI, p. 356
  9. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. VI, p. 356
  10. ↑ Al-Qarashi (2001), Ch. IX, p. 360

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Al-Khabushani, 'Azizallah al-'Utaridi. Musnad al-Imam al-Rida. Beirut: Mu'assasat al-Wafa'. 1983.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 al-Qarashi, Bāqir Sharīf. IV, §3. The Sahïfa of al-Rida // The Life of Imam 'Ali bin Musa al-Rida. Ansariyan Publications. 2001. 313–367. ISBN 9789644383298. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2015.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 Madelung, Wilferd. ALĪ AL-REŻĀ, the eighth Imam of the Emāmī Shiʿites // Yarshater, Ehsan (redaktor). Encyclopædia Iranica. I/8. New York: Encyclopædia Iranica Foundation. 1 August 2011 [First published 15 December 1985]. 877–880. 21 September 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 February 2015.
  4. ↑ 1 2 صحيفة الإمام الرضا عليه السلام [The Sahifat of Imam al-Reza (PBUH)]. Shi'a Hadith Database (Persian). 2015-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-02-19.
  5. ↑ Kazim Rahmati, Mohammad. "" صحیفة الرضا به روایت شیخ صدوق و ابو عبدالرحمان سلمی" [Al-Sahifat Al-Redha by narrative of Shaykh Saduq and sulami]". Tebyan.
  6. ↑ Kennedy, Hugh. The Prophet and the Age of the Caliphates, 2nd ed. London and New York: Pearson Longman. 1986. 148–150.
  7. ↑ Mohammad hossein, Yasrebi. هشتمین امام و هشت شاگرد برجسته [The Eighth Imam and the Eight Outstanding Disciples]. Shi'a news.com (Persian). 19 September 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 January 2015.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]