Səkkizminliklər

Səkkizminliklər — Yer planetində yerləşən və hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 8000 metrdən çox yüksəklikdə olan 14 dağ zirvəsi. Bütün səkkizminlik dağlar Asiyada Himalay və Karakorum dağ silsilələrində yerləşir. Bu zirvələrin hər biri ölüm zonasında yerləşir.

İlk dəfə səkkizminlik zirvəni Pakistanın Nanqa Parbat dağında Albert Mameri^[ing.] və Norman Koli^[ing.] 1895-ci ildə fəth etməyə cəhd edib. Ancaq bu cəhd qar uçqunu nəticəsində Mammeri və Raghobir Thampa və Goman Singh adlı iki Gurkha^[ing.]nın ölümü ilə nəticələndi və zirvə fəth edilə bilmədi.

İlk dəfə olaraq uğurlu birinci səkkizminliyi fəth etmə cəhdi Moris Ersoq və Lui Laşenalın 3 iyun 1950-ci ildə Annapurna zirvəsinin fəth etməsi oldu.

Hündürlüyü 8000 metrdən çox olan 14 zirvənin hamısını fəth etmiş birinci şəxs Raynhold Messner olub. O bu tapşırığın öhdəsindən 16 oktyabr 1986-cı ildə gəldi. 1 il sonra 1987-ci ildə Eji Kukuçka 14 hündürlüyü 8000 metrdən çox olan bütün zirvələri fəth edən ikinci şəxs oldu. Messner 14 zirvənin hər birini oksigen balonu olmadan fəth edib. Bu nailiyyət 9 il sonra 1995-ci ildə Erhard Loretan tərəfindən təkrarlandı. Nepallı Furba Taşi 1998–2011-ci illər arasında səkkizminlik zirvələri ən çox fəth etmiş şəxs kimi tarixə düşüb.^[1] O bu tapşırığın öhdəsindən 30 dəfə gəlib. Xuanito Oiarzabal 1985–2011-ci illərdə 8000 metrdən hündür zirvələri 25 defə fəth etməklə Furba Taşidən sonra ikinci yerdədir.^[2]

14 hündürlüyü səkkizmindən yüksək olan zirvələri fəth etmiş alpinstlərin çoxu İtaliya, Cənubi Koreya (5 alpinst) və İspaniyadandır (4 alpinst). Qazaxıstan və Polşadan isə Himalay zirvəsini fəth etmiş 3 alpinst var. Bütün 14 səkkizminlik zirvələrin hamısını fəth etmiş ilk qadın isə Cənubi Koreyadan olan O In Sondur. O bu nailiyyətini 27 aprel 2010-cu ildə Annapurna zirvəsini fəth etməklə qazanıb.^[3] Ancaq onun Kançencaqra zirvəsini fəth etməsi iddiası bir çox ekspertlər tərəfindən şübhə ilə qarşılanıb. O In Sun sonralar qəbul etdi ki, o Kançencaqra zirvəsinin bir neçə metr aşağısında dayanıb. Ona görə də, Koreya Alpinst Federasiyası O In Sunun bu zirvəni fəth etmədiyi haqqında qərar çıxarıb.^[4] Bundan sonra məşhur alpinizm saytı ExplorersWeb bütün 14 zirvəni fəth etmiş ilk qadın kimi Edurne Pasaban^[ing.]ı hesab edib.^[5]

2011-ci ilin avqustunda Avstriyalı alpinist Qerlinde Kaltenbrunner 14 səkkizminlik zirvəni oksigen balonu istifadə etmədən fəth edən ilk qadın olub.^[6][7]

Zirvə	Hündürlük [8]	Yer [8]	İlk yürüş [8]	İlk fəth edən(lər) [8]	Qışda ilk yürüş	Qışda ilk fəth edən(lər)	Yürüşlər [9]	Ölümlər [9]	Ölüm dərəcəsi [9]	1990-cı ildən ölüm dərəcəsi[10]	1990–2003-cü illərdə ölüm dərəcəsi [10]
Everest	8848 m	Nepal/  Çin	29 may 1953	Edmund Hillari  Tensinq Norgey	17 Fev 1980	Kşiştof Veliçki Leşek Cichi	5656	223	3.9%	37%	4.4%
K2	8611 m	Pakistan/ Çin[11]/	31 iyul 1954	Akille Kompanoni Lino Laçedelli			306	81	26.5%	41%	19.7%
Kançencaqra	8586 m	Nepal/  Hindistan	25 may 1955	Corc Band Co Braun	11 Yan 1986	Kşiştof Veliçki Eji Kukuçka	283	40	14.1%	21%	22%
Lhotze	8516 m	Nepal/  Çin	18 may 1956	Frits Luçsinger Ernst Rayss	31 Dek 1988	Kşiştof Veliçki	461	13	2.8%	14%	2%
Makalu	8485 m	Nepal/  Çin	15 may 1955	Jan Couzi Lionel Terray	09 Fev 2009	Simone Moro Denis Urubko	361	31	8.6%	16%	8.5%
Ço-Oyu	8201 m	Nepal/  Çin	19 Okt 1954	Cozef Joçler Pasanq Dava Lama Herbert Tiçi	12 Fev 1985	Masey Berbeka Masey Pavlikovski	3138	44	1.4%
Dhaulagiri	8167 m	Nepal	13 may 1960	Kurt Diemberger Peter Diener Navang Dorje Nima Dorje Ernst Forrer Albin Sçelbert	21 Yan 1985	Andjey Çok Eji Kukuçka	448	69	15.4%	31%	11%
Manaslu	8163 m	Nepal	9 may 1956	Toşio İmanişi Gyalzen Norbu	12 Yan 1984	Masey Berbeka Rişard Gajevski	661	65	9.8%	35.16%	13.42%
Nanga Parbat	8126 m	Pakistan	3 iyul 1953	Hermann Bul			335	68	20.30%	77%	5.5%
Annapurna I	8091 m	Nepal	3 iyun 1950	Moris Ersoq Lui Laşenal	3 Fev 1987	Eji Kukuçka Artur Hajzer	191	61	32%	66%	19.7%
Gaşerbrum I	8080 m	Pakistan/  Çin	5 iyul 1958	Endryu Kaufman Pet Şeninq	9 mart 2012	Adam Beletskiy Yanuş Golab	334	29	8.7%	15.5%	8.75%
Broud-Pik	8051 m	Pakistan/  Çin	09 iyun 1957	Frits Vintersteller Markus Sçmuck Kurt Dimberger Hermann Bul	5 mart 2013	Masey Berbeka Adam Beletskiy Tomaş Kovalski Artur Malek	404	21	5.2%	5%	8.6%
Gaşerbrum II	8035 m	Pakistan/  Çin	7 iyul 1956	Frits Moravek Yosef Larch Hans Villenpart	2 Fev 2011	Simone Moro Denis Urubko Kori Riçards	930	21	2.3%	7.8%	0.44%
Şişabanqma	8027 m	Çin	2 may 1964	Syuy Tszin Çan Çun-yen Van Fuçjou Çen San Çen Tyan-lyan Vu Tsunq-yue Sodnam Doji Miqmar Traşi Doji Yonten	14 Yan 2005	Petr Moravski Simone Moro	302	25	8.3%	2%	16.8%

Siyahıdakı insanların hər biri 14 zirvənin hamısını O₂ balonu olmadan fəth ediblər.

Ardıcıllıq [12]	O2 balonu istifadə etmədən (ardıcıllıqla)	Adı	Tarix	Doğum	Yaş	Milliyyət
1	1	Raynhold Messner	1970–1986	1944	42	İtaliyalı
2		Eji Kukuçka	1979–1987 (həlak olub)	1948	39	Polşalı
3	2	Erhard Loretan	1982–1995 (həlak olub)	1959	36	İsveçrəli
4	[13]	Karlos Karsolio	1985–1996	1962	33	Meksikalı
5		Kşiştof Veliçki	1980–1996	1950	46	Polşalı
6	3	Xuanito Oiarzabal	1985–1999	1956	43	İspaniyalı
7		Serxio Martini	1983–2000	1949	51	İtaliyalı
8		Pak Yun Sok	1993–2001 (həlak olub)[14]	1963	38	Koreyalı
9		Om Honq-gil	1988–2001	1960[15]	40	Koreyalı
10	4	Alberto İnurrategi	1991–2002[16]	1968	33	İspaniyalı
11		Han Vanq-yonq	1994–2003	1966	37	Koreyalı
12	5[17]	Ed Visturs	1989–2005	1959	46	Amerikalı
13	6[18][19][20]	Silvio Mondinelli	1993–2007	1958	49	İtaliyalı
14	7[21]	İvan Valexo	1997–2008	1959	49	Ekvadorlu
15	8[22]	Denis Urubko	2000–2009	1973	35	Qazaxıstanlı
16		Ralf Dujmovits	1990–2009	1961[23]	47	Almaniyalı
17	9	Veikka Qustafsson	1993–2009	1968	41	Finlandiyalı
18[24]		Endryu Lok	1993–2009	1961[25]	48	Avstraliyalı
19	10	Juan Qarsia	1993–2010	1967	43	Portuqaliyalı
20[26]		Petr Pustelnik	1990–2010	1951	58	Polşalı
21[27]		Edurne Pasaban	2001–2010	1973	36	İspaniyalı
22[28]		Abele Blank	1992–2011[29][30]	1954	56	İtaliyalı
23		Minqma Şerpa	2000–2011[29]	1978	33	Nepallı
24	11	Gerlinde Kaltenbrunner	1998–2011[29]	1970	40	Avstriyalı
25		Vasili Pivtsov	2001–2011[29]	1975	36	Qazaxıstanlı
26	12	Maksut Zumayev	2001–2011[29]	1977	34	Qazaxıstanlı
27		Ce-Su Kim	2000–2011[29]	1961	50	Koreyalı
28[31]	13	Mario Panzeri	1988–2012	1964	48	İtaliyalı
29[32]		Hirotaka Takeuçi	1995–2012[32]	1971	41	Yaponiyalı
30		Çhanq Dava Şerpa	2001–2013[29]	1982	30	Nepallı
31	14	Kim Çanq-Ho	2005–2013[29]	1970	43	Koreyalı
32		Xorxe Egoçeaga	2002–2014[33]	1968	45	İspaniyalı
33	15	Radek Yaroş	1998–2014[29]	1964	50	Çexiyalı

14 zirvənin hər birini fəth etdiyinə dair yoxlanılmış kifayət qədər sübut yoxdur. Mübahisəyə səbəb olmuş fəthlər mötərizədə verilib.

Adı	Tarix	Doğum	Yaş	Milliyyət
Fausto De Stefani (Lhotze 1997)[34]	1983–1998	1952	46	İtaliyalı
Alan Hinkes (Ço-Oyu 1990)[35][36]	1987–2005	1954	53	Britaniyalı
Vladislav Terziul (Şişabanqma 2000)[37][38]	1993–2002 (həlak olub)	1953	49	Ukraynalı
O In Son (Kançencaqra 2009)[39][40][41][42]	1997–2010	1966	44	Koreyalı
Karlos Pauner (Şişabanqma 2012)[43]	2001–2013	1963	50	İspaniya

• 
  Nö. 1 – Everest
• 
  Nö. 2 – K2
• 
  Nö. 3 – Kançencaqra
• 
  Nö. 4 – Lhotze
• 
  Nö. 5 – Makalu
• 
  Nö. 6 – Ço-Oyu
• 
  Nö. 7 – Dhaulagiri
• 
  Nö. 8 – Manaslu
• 
  Nö. 9 – Nanga Parbat
• 
  Nö. 10 – Annapurna
• 
  Nö. 11 – Gaşerbrum I
• 
  Nö. 12 – Broud-Pik
• 
  Nö. 13 – Gaşerbrum II
• 
  Nö. 14 – Şişabanqma

• Yeddi Zirvə

• 8000 metrlik zirvələrə və alpinizmə həsr olunmuş sayt
• 8000 metr zirvələrin şəkilləri
• Əsas zirvələrin yerinin göstərildiyi GeoFinder.ch xəritəsi
• Səkkizminliklər
• Əsas zirvələrin yerinin göstərildiyi MapsCamp xəritəsi