Seymur (Antarktida)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Seymur.

Seymur adası (ing. Seymour Island)[1][2][3][4]) — Trimiti yarımadasından şərqdə yerləşən ada. Ada 20 km uzunluğa və 9 km enə malikdir. Ən yaxın adalar Snou-Hill və Ceyms-Rossdur.

Seymur adası
ing. Seymour
Ümumi məlumatlar
Sahəsi
  • 100 km²
Uzunluğu
  • 19,2 km
Eni 8,8 km
Əhalisi
  • 75 nəf.
Yerləşməsi
64°17′00″ c. e. 56°45′00″ q. u.
Ölkə  Antarktida
Akvatoriya
Seymur adası xəritədə
Seymur adası
Seymur adası
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ada ilk dəfə 6 yanvar 1843-ci ildə Ceyms Ross tərəfindən Antarktikaya Terror və Erebus gəmilərində səyahət zamanı aşkarlanmışdır. Ceyms Ross Seymur burnu adlandırdığı coğrafi obyekti kontr-admiral Corc Frensis Seymurun şərəfinə adlandırmışdır[5].

Adanın ilk araşdırmalar norveçli Karl Anton Larsen tərəfindən həyata keçirilmişdir (1892—1893 və 1893—1894). O, ilk dəfə bu coğrafi obyektin burun deyil ada olmasını müəyyən etmişdir.

1969 ildən ada da il boyu Argentinaya məxsus olan Marambio qütb stansiyası fəaliyyət göstərir. Antarktida tarixində ilk eniş-uçuş zolağı məhz burada inşa edilmişdir. Bu səbəbdən bəzən «Antarktikanın giriş qapısı» (isp. Puerta de Entrada a la Antártida) olaraq adlandırılır. Bazada il boyu 45 nəfər işləyir. Yay ayları bazada elmi işçilərin sayı 180 nəfərə çatır. Stansiya Antarktidada yerləşən bir çox stansiyaların bazası rolunu oynayır[6]. Elmi işçilərdən başqa daimi sakiləri yoxdur.

Geoloji quruluşu və paleontoloji əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Seymur adası Antarktida ərazisində yeganə yerdir ki, burada qayalıqların yaşı 120-dən 40 mln il arasında dəyişir. Bu qayalar dinozavrların 65 milyon il öncə məhv olmasına şahidlik etmişdir. Ada da ilk geoloji araşdırmalar 1902-ci ildə İsveç Antarktika ekspedisiyası zamanı Otto Nordenşeld tərəfindən hətata keçirilmişdir. Nordenleşd adada həhəng pinqivinlərin sümüklərini aşkarlayır. Bu pinqivinlər 2 metr hündürlüyə və 135 kq çəkiyə malik olmuşdur. Bir müddət sonra adada dəniz ulduzu, Yengəclər, molyusk və mərcanların qalıqları aşkarlanır. Ən maraqlı tapıntı dəniz tısbağası olmuşdur. Bu tısbağalar 40-45 mln il öncə yaşamış və Volkswagen Käfer avtomobilinin ölçülərinə malik olmuşdur[7].

1981—1982 illərdə aparılan geoloji qazıntılar zamanı üçünçü dövrə aid olan kisəlilərin qalıqları aşkarlanmışdır[8]. Burada hazırda nəsli kəsilmiş Palaeeudyptes klekowskii pinqvini növünün qalıqları tapılmışdır.

İqlim[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adanın yay ayları orta temperaturu −1.5°С, qışda isə −15°С təşkil edir. Ancaq güçkü küləklər temperaturu -60 °C qədər endirə bilər[9]. Maksimal temperaturu +17,4 °С-dir. Antarktika ərazisində müşahidə aparılan ərazilər arasın naksimal temperatur isə Siqni adasıda (Cənubi Orkney adaları (23 mart 2015))[10] müşahidə edilmişdir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "В Антарктиде зафиксирован самый теплый день за всю историю наблюдений". «Чердак». МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ. 30.03.2015. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
  2. ↑ Александр Мироненко. "Гигантские аммониты в Антарктиде". Палеонтологический портал "Аммонит.ру". 20 mart 2009 года. 2021-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
  3. ↑ Сергей Васильев. "Во льдах Антарктиды обнаружены древнейшие сперматозоиды неизвестного червя". Нейкид Сайнс. 15.07.2015. 2021-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-04.
  4. ↑ Anton Artemenko. "Seymur adası (Marambio)". Dünya adaları. 16.02.2015. 2019-04-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-29.
  5. ↑ Eksiklopedik lüğət F.А. Brokhauz və İ.А. Erfon. — S.-PB.: Brokhauz-Erfon 1890—1907. "Seymur". Eksiklopediya & Lüğət. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-01.
  6. ↑ "Base Marambio" (ispan). Fuerza Aerea Argentina. 2013-12-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-28.
  7. ↑ "Introducing Seymour Island" (eng). Lonely Planet. 2015-05-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-25.
  8. ↑ Andrew Collins. "The invertebrate fossils of Seymour Island, Antarctic Peninsula, and their role in our understanding of the Eocene climate" (PDF). Invertebrate Paleontology Dr. Wilson. 8 December, 2011.[ölü keçid]
  9. ↑ "VICECOMODORO MARAMBIO BASE, ANTARCTICA" (eng). WeatherBase. 2021-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-28.
  10. ↑ "Base Marambio Centro Met. Antartico (Antarctica)" (eng). OGIMET. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-05-28.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]