Sinqa

Sinqa - Qidada vitaminlərin, xüsusilə də C vitamini (abskorbik turşusu), çatışmaması nəticəsində meydana gələn və diş ətinin boşalması, yumşalması və ondan qan axması şəklində təzahür edən xəstəlik.[1] Xəstəliyin erkən əlamətlərinə zəiflik, yorğunluq hissi və qol və ayaq ağrısı göstərilə bilər.[1][2] Müalicə edilmədən qırmızı qan hüceyrələrinin azalması, diş əti xəstəliyi, saçlarda dəyişiklik və dəridən qanaxma baş verə bilər.[1][3] Xəstəlik irəlilədikcə yaraların sağalmasında zəiflik, şəxsiyyət dəyişikliyi və nəhayət infeksiya və ya qanaxma nəticəsində ölüm baş verməsi mümkündür.[2]

Sinqa
XBT-10 E54
XBT-10-KM E54
XBT-9 267
OMIM 240400
DiseasesDB 13930
MedlinePlus 000355
MeSH D012614
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Simptomlar ortaya çıxması üçün ən az bir ay qidalanma rejimində C vitaminin olmamalıdır.[1][2] Müasir dövrdə sinqa ən çox zehni pozğunluqları, qeyri-adi yemək vərdişləri, alkoqolik olanlarda və tək yaşayan yaşlı insanlarda baş verir.[2] Digər risk faktorlarına bağırsaq malabsorbsiyası və dializ daxildir.[2] Bir çox heyvan öz C vitaminini istehsal etsə də, insanlar və bir sıra canlılarda bu funksiya yoxdur.[2] Kollagenin formalaşması üçün C vitamini tələb olunur.[2] Diaqnozu, ümumiyyətlə, fiziki əlamətlərə, rentgen şüalarına və müalicədən sonrakı yaxşılaşmaya əsaslanır. [2]

Müalicəsi C vitaminin ağız yolu vasitəsi ilə qəbul edilməsidir.[1] Tam müalicə üçün bir neçə gündən bir neçə həftəyə qədər uzanan bir müddət lazım olur. Qidalanmada qəbul ediləcək C vitamini mənbələri sitrus meyvələri və pomidor və kartof kimi bir sıra tərəvəzləri ola bilər. Bu mənbələrin pişirilməsi tərkibindəki C vitaminini azaldır. [2]

Sinqa müasir dövrdə çox nadir hallarda müşahidə edilir. Bu, əsasən, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə düzgün qidalanmama ilə əlaqəli olur.[2] Qaçqınlar arasında xəstəliyin görünmə faizləri 5 ilə 45 arasında dəyişir.[4] Xəstəlik Qədim Misirdə bilinirdi. Bu, uzun məsafəli dəniz səyahətini məhdudlaşdıran və çox vaxt çox sayda insanın ölümünə səbəb olan bir faktor idi.[5] Təxmini rəqəmə görə 1571–1862-ci illəri əhatə edən dəniz sayəhətlərində dənizçilərin 50%-i sinqa xəstəliyindən dünyasını dəyişirdi.[6] Krallıq donanmasındakı şotland cərrahı Ceyms Lind 1753-cü ildə sinqa xəstəliyinin sitrus meyvəsi ilə uğurla müalicə oluna biləcəyini sübut etmişdi.[7] Buna baxmayaraq, Cilber Bleyn kimi səhiyyə islahatçıları Krallıq donanmasını dənizçilərinə müntəzəm olaraq limon suyu verməyə inandırması üçün 1795-ci ilə qədər gözləməli oldu.[6][7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 "Scurvy". GARD. 1 September 2016. 26 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 September 2016.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Agarwal, A; Shaharyar, A; Kumar, A; Bhat, MS; Mishra, M. "Scurvy in pediatric age group - A disease often forgotten?". Journal of Clinical Orthopaedics and Trauma. 6 (2). June 2015: 101–7. doi:10.1016/j.jcot.2014.12.003. PMC 4411344. PMID 25983516.
  3. ↑ "Vitamin C". Office of Dietary Supplements (ingilis). 11 February 2016. 30 July 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 July 2017.
  4. ↑ Renzaho, Andre M. N. Globalisation, Migration and Health: Challenges and Opportunities (ingilis). World Scientific. 2016. səh. 94. ISBN 978-1-78326-889-4. 8 September 2017 tarixində arxivləşdirilib.
  5. ↑ Toler, Pamela D. Mankind: The Story of All of Us (ingilis). Running Press. 2012. səh. 296. ISBN 978-0762447176. 8 September 2017 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ 1 2 Price, Catherine. "The Age of Scurvy". Distillations. 3 cild no. 2. 2017. 12–23. January 24, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 17, 2018.
  7. ↑ 1 2 Hemilä, Harri. "A Brief History of Vitamin C and its Deficiency, Scurvy". 29 May 2012. 9 July 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 May 2014.