Türkmənistanın xarici siyasəti

Türkmənistanın xarici siyasəti — Türkmənistan Prezidenti tərəfindən müəyyən edilir və Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. 2013-cü ilin fevral ayından etibarən Türkmənistan dünyanın 148 əyaləti ilə diplomatik əlaqələr qurmuşdur. Xaricdə Türkmənistanın 29 diplomatik nümayəndəliyi və konsulluğu fəaliyyət göstərir. Türkmənistanda otuz xarici dövlətin diplomatik nümayəndəliyi və on beş beynəlxalq təşkilatın nümayəndəliyi fəaliyyət göstərir^[1].

Türkmənistanın "daimi bitərəflik haqqında" 50/80 saylı qətnaməsi 12 dekabr 1995-ci ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən rəsmən qəbul edilmişdir. Keçmiş prezident Saparmurat Niyazov Türkmənistanın istisnasız olaraq bütün dövlətlərlə mədəni əlaqələr inkişaf etdirdiyini, xarici dövlətlərin heç biri ilə düşmən münasibətləri olmadığını, heç kimə ərazi iddiası etmədiyini və heç kimin ərazi iddiaları irəli sürmədiyini söylədi. Xarici siyasət bitərəfliyi ölkə Konstitusiyasında mühüm yer tutur. Türkmənistan hökuməti ABŞ və Türkiyəyə mal alqı -satqısı etsə də, Rusiya və İranla əhəmiyyətli ticarət əlaqələrinə malikdir və Əfqanıstanla sərhəd ticarətinin həcmi də artır. Türkmənistanın xarici siyasətində sadalanan ölkələrə təbii qaz ixracatı xüsusi yer tutur. Eyni zamanda, qalıcı bitərəflik statusundan irəli gələrək, ölkə qaz ehtiyatlarının nəqli ilə bağlı qızğın siyasi müzakirəyə girmədən dövlət sərhədində satılması prinsipindən istifadə edir.

Beynəlxalq mübahisələr

SSRİ-nin dağılmasından sonra Xəzər dənizinin bölünməsi uzun müddət Xəzər şelfindəki mənbələrin — neft və qazın, habelə bioloji mənbələrin bölünməsi ilə bağlı həll olunmamış fikir ayrılıqlarının mövzusu olmuş və qalmaqdadır. Uzun müddətdir ki, Xəzəryanı dövlətlər arasında Xəzər dənizinin statusu ilə bağlı danışıqlar gedirdi — Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistan Xəzərin orta xətt boyunca, İran isə Xəzərin hər beşdə bir hissəsini bütün Xəzəryanı dövlətlər arasında bölüşdürməkdə israr edirdilər.

Türkmənistan və beynəlxalq təşkilatlar

Türkmənistan, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı^[2], Beynəlxalq Təşkilatın üzvüdür. İslam Konfransı, İslam İnkişaf Bankı və Müstəqil Dövlətlər Birliyi və digərləri.

Türkmənistan və BMT

12 dekabr 1995-ci ildə BMT Baş Assambleyasının "Türkmənistanın daimi bitərəflik statusu bölgədə sülhün və təhlükəsizliyin möhkəmlənməsinə töhfə verəcəyinə" ümidini ifadə edən 50/80 saylı qətnamə qəbul edildi. Bu qətnamədə BMT "Türkmənistanın elan etdiyi qalıcı bitərəflik statusunu tanıyır və dəstəkləyir". Belə bir sənəd bütün millətlərin beynəlxalq birliyinin fəaliyyətində ilk dəfə qəbul edildi. BMT-nin bitərəfliyinə dəstək bu beynəlxalq təşkilatın yarım əsrlik tarixində nadir bir fenomendir. BMT Baş Məclisinin qətnaməsi Türkmənistanın bitərəfliyinə hörmət və dəstək çağırışı edir. Dünya Birliyinin 185 üzv dövləti Baş Məclis sessiyasında qəbul edilməsinə səs verdi^[3].

10 dekabr 2007-ci ildə Aşqabadda BMT-nin Orta Asiyada Preventiv Diplomatiya Mərkəzinin rəsmi açılış mərasimi olmuşdur. BMT -nin Mərkəzi Asiya Mərkəzi Türkmənistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistan hökumətlərinə mübahisələrin sülh yolu ilə həlli və dialoq yolu ilə münaqişələrin qarşısının alınması və müvafiq layihələrin həyata keçirilməsində beynəlxalq dəstəyin cəlb edilməsi potensialının yaradılmasında kömək edir. Mərkəzə BMT Baş Katibinin nümayəndəsi rəhbərlik edəcək^[4]

Türkmənistan və MDB

Bu gün Müstəqil Dövlətlər Birliyi beynəlxalq əlaqələrin bütün sahələrində iştirakçı ölkələrin dərin qarşılıqlı inteqrasiyası sayəsində Türkmənistanın xarici siyasətində böyük rol oynayır. 26 avqust 2005-ci ildə keçirilən Kazan MDB sammitində Türkmənistan təşkilata "köməkçi üzv" olaraq qatılacağını açıqladı^[5]

İstinadlar

↑ "Заседание Кабинета Министров Туркменистана". 2013-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-22.
↑ "Туркменистан принят в МОМ". 2016-04-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
↑ http://turkmenistan.gov.tm/_rus/2008/12/12/rezoljucija_5080.html^{[ölü keçid]} Резолюция 50/80
↑ https://archive.today/20120805173558/www.turkmenistan.gov.tm/_ru/main_theme/2007/122007/mn071210a.html В Ашхабаде открывается Центр ООН по превентивной дипломатии в Центральной Азии
↑ "Архивированная копия". 2009-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-01-09. МИД РФ

Ədəbiyyat

Агамамедова З. Нейтралитет Туркменистана. 1 (Международные процессы). сентябрь—декабрь 2003.

Xarici keçidlər

[1] "Заседание Кабинета Министров Туркменистана". 2013-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-22.

[2] "Туркменистан принят в МОМ". 2016-04-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.

[3] ttp://turkmenistan.gov.tm/_rus/2008/12/12/rezoljucija_5080.html^{[ölü keçid]} Резолюция 50/80

[4] ttps://archive.today/20120805173558/www.turkmenistan.gov.tm/_ru/main_theme/2007/122007/mn071210a.html В Ашхабаде открывается Центр ООН по превентивной дипломатии в Центральной Азии

[5] "Архивированная копия". 2009-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-01-09. МИД РФ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]