Türkmənistanda internet

Türkmənistanda internet — Türkmənistandakı istifadəçilər üçün nəzərdə tutulan internet şəbəkəsinin bir hissəsidir. Türkmənistanda internet azadlığının vəziyyəti dünyanın bir çox dövlətləri ilə müqayisədə göstəricisi aşağı səviyyədədir.[1]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Saparmurat Niyazov (Türkmənbaşı) dövründə internet qeyri-rəsmi olaraq qadağan edildi. Aşqabaddakı ilk İnternet provayderi Türkmənistan şirkəti Türkməntelecom tərəfindən yaradılmışdır. Prezident Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun seçilməsindən sonra internet sürətlə inkişaf etməyə başladı. Bu münasibətlə Berdiməhəmmədov televiziya çıxışında demişdir:

" Hesab edirəm ki, beynəlxalq İnternet, ən son kommunikasiya texnologiyaları hər bir vətəndaş üçün əlçatan olmalıdır. "

17 fevral 2007-ci ildə Aşqabadda iki internet kafe fəaliyyətə başladı. Bir saatlıq internet istifadəsi 4 avrodan bir qədər az oldu. Bütün ali təhsil müəssisələrinin və tədqiqat institutlarının tələbələri və əməkdaşları, Türkmənistan Mərkəzi Elmi Kitabxanasının oxucuları internetdən pulsuz istifadə edə bilirlər. 2013-cü ildə məhdudiyyətsiz internet tarifləri yaradıldı, Türkməntelecom-un xidmətlərinin ümumi dəyəri azaldı,[2] mobil operator Altın Asır 4G LTE şəbəkəsini təqdim etdi.[3]

Dövlət nəzarəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

YouTube, Facebook, Twitter,[4] Live Journal, kremlin.ru,[5] VKontakte kimi tanınmış saytlar, lenta.ru, russian.rt.com kimi xəbər saytları, habelə WhatsApp, WeChat, Viber kimi messencerlərindən istifadə olunur.[6] Bundan əlavə, Türkmənistanda fəaliyyət göstərən bir çox xarici şirkət korporativ şəbəkələrinə çıxışını itirib.[7] Saytlarını xarici hostinqdə qeydiyyatdan keçirən istifadəçilər də oxşar problemlərlə qarşılaşıblar. İnternet qəti şəkildə senzuraya məruz qalır, Türkmənistan hökumətini tənqid edən hər şey bağlanır, bir çox müxalifət saytı bloklanır. Tamamilə apolitik olan saytlar bloklanır: məsələn, "MTS-Türkmənistan" şirkətinin saytı, qadın jurnalının Vumen.ru saytı, "Evdə yeyin" və buna bənzər yeməklərin hazırlanması ilə bağlı sayt bloklanır. 2012-ci il fevral ayının əvvəlində bir çox anonimayzer bloklandı, onların köməyi ilə bloklanmış saytlara daxil olmaq mümkün oldu, bu gün VPN xidmətləri aktiv şəkildə bloklanır. Mobil telefonlar üçün Opera Mini də bloklanır. Opera mobil və UC Brauzerini yükləmək imkanı da bloklanır.

2020-ci il sentyabr ayının əvvəlində Türkmənistan sakinləri İnstagram-a giriş əldə edir və Google üçün xüsusi Türkmənistan inkişaf etdiricilərinin Android üçün mobil tətbiqetmələrini Google Play vasitəsilə paylaya bilirlər.

Imo.im, Telegram və Signal messencerləri Türkmənistan sakinləri arasında populyardır.

Kompensasiya olaraq Türkməntelecom şirkəti müxtəlif bonuslar təqdim edir. Məsələn, "TMT 20 / month" tarif variantı, siyahısı şirkət tərəfindən təyin olunan ən məşhur onlayn oyunlara yüksək sürətli giriş təmin edir.[8] Bu tarif seçimindən istifadə edərkən internet sürət trafiyi: Warframe, World of Tanks, Warface, Dota 2, ArcheAge, Revelation, Allods Online və digər oyunlarda normal iştirak üçün olduqca uyğundur.

İstifadəçilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BMT-nin 2012-ci il üçün Türkmənistandakı hesablamalarına görə internet istifadəçilərinin sayı əhalinin 5% -ni təşkil edir.[9] Türkmənistanda iki böyük veb dizayn: bir sıra dövlət qurumları üçün veb saytların inkişaf etdiricisi (AGTS, Türkmən Dəmir Yolları və s.) "Asman Okı" və ən məşhur, inkişaf etmiş Türkmən saytlarını inkişaf etdirən Turkmənweb,[10] habelə Turkmenmail.net ictimai poçt xidməti studiyası var. Türkmənistanda fəaliyyət göstərən ikinci e-poçt xidməti @ online.tm domenində yerləşir və yalnız Turkməntelecom abunəçi xidmətləri bağlı olduqda təqdim olunur. Domen qeydiyyatçısı "Türkmən domeni" ASC fəaliyyət göstərir.

Domen

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türkmən internetinin domeni 1997-ci ildə yaradılan .tm -dir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Состояние интернет свободы в Туркменистане и Узбекистане — самое худшее в мире". 2013-05-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  2. ↑ "Интернет для дома". 2014-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-31.
  3. ↑ "Запущены голосовые услуги связи в сети 4G LTE". 2019-12-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  4. ↑ "Власти Туркменистана блокируют доступ к социальным сетям "YouTube", "Facebook" и "Twitter"". 2013-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  5. ↑ "Туркмен лишили возможности жаловаться Путину". 2013-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  6. ↑ "В Туркменистане заблокировали мессенджеры". 2013-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  7. ↑ "В Туркмении заблокировали YouTube и LiveJournal". 2013-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  8. ↑ "Игры | КЭ "Туркментелеком"". 2020-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  9. ↑ "ООН представила данные о пользователях Интернетом в 177 странах мира — в России 50 % жителей имеют доступ к всемирной паутине". 2012-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.
  10. ↑ "Turkmenweb — Websites of Turkmenistan, Ashgabat". 2019-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-30.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]