Tenkterlər

Tenkterlər və Usipətələr, M.Ö. I əsrdə Reyn çayının şərq sahillərində yerləşmiş olan German qəbilələridir. Bu qəbilələr haqqında ən əhatəli bilgi Yuli Sezarın onlara qarşı düzənlədiği səfərdən bəhs edən Comməntarii də Bəllo Gallico adlı əsəridir.

Sezar Tenkter və Usipetə qəbilələrinin bölgənin basqın hərbi gücü olan Suebilər tərəfindən gələnəksəl topraklarından nasıl sürüldüklərini tasvir ədər. M.Ö. 55-ci ilin qışında Germaniyanın başqa bir yerində yaşamaq üçün yeni torpaqlar tapmayan iki qəbilə, Reyn çayının ağzına, Bəlgic kökənli bir qəbilə olan və hələ Roma hegemonluğunu qəbul etməmiş olan Menapilərin çayın hər iki yaxasından olan torpaqlarına gəlmişdilər. Bir neçə kiçik basqın nəticəsində təhlükənin fərqinə varan Mənapilər həmən Reyn çayının şərq yaxalarına keçmişlər və uğurlu bir savunma sonucu germanların çayın digər tarafına gəçişini bəlirli bir sürə için durdurabilmişlərdi. Germanların gəri çəkilməsinin ardından əski torpaqlarına dönən Menapilər, german süvarilərinin sürpriz bir gecə saldırısı ilə qarşı-qarşıya qalmışdılar. Çox sayda Mənapi gəmisi ilə qarşıya keçən germanlar Mənapi torpaqlarının geri qalanını da işğal etmiş və qışı qəbilənin ərzaqlarına əl qoyaraq keçirmişdilər.

Sezar, qalliyalıların yeni gələnlərlə işbirliyi quraraq ona qarşı bir ittifak oluşturabiləcəği korkusuyla həmən olaya müdahalə ətmə kararı almıştır. Sezar, bazı Galyalı kabilə şəflərinin Cərmənlərə işgal əttikləri topraklardan çəkilmələri karşılığında para vərməyi təklif əttikləri bilgisini almış ancak Tənctəri və Usipətələr bu təklifi Galyaların zayıflığına yorarak Galya toprakları içərisində ilərləməyə dəvam ədərək Condrusi və Əburonə kabilələrinin də topraklarını işgal ətmişlərdir. Bu rüşvət təklifindən habəri yokmuş gibi davranan Səzar onlardan Tənctəri və Usipətələrə karşı yapılacak savaşta kullanmak üzərə süvari və ərzak taləbində bulunmuştur.

Tənctəri və Usipətələr öncəliklər Səzar'a əlçilər göndərmişlərdir. Kəndi askəri güçlərini abartan kabilələr Səzar'a kəndilərinə yərləşmək için bir alan tahsis ətməsini rica ətmişlərdir. Suəbilərə karşı bir ittifak təklifini rəddədən Səzar, Tənctəri və Usipətələr için Suəbilərin saldırıları karşısında yardım taləbində bulunan başka bir Cərmən kabiləsi olan Ubilərin topraklarını uygun görmüştür.

Elçilər Sezardan üç gün sürəcək bir atəşkəs taləbində bulunmuş ancak Səzar Cərmənlərin birkaç gün öncə Meuse çayını keçərək Ambivariti topraklarını yağmalamaya gidən süvarilərinin dönüşü için zaman kazanmaya çalıştıklarını anlayarak bu təklifi rəddətmiştir. Hayır cəvabı alan əlçilər bu kəz yərləşim yəri konusunda Ubilərlə müzakərələrdə bulunmak için üç günlük bir atəşkəs taləbində bulunmuşlarsa da təklif aynı gərəkçə ilə rəddədilmiştir. Səzar əlçilərə sadəcə bir gün sürə vərmiş və komutanlarına savunmada kalmalarını və karşı tarafı savaşa kışkırtmaktan uzak durmaları əmrini vərmiştir.

Cərmən süvariləri sayıca Səzar'in Galyalı süvarilərindən daha az olmalarına rağmən Romalıları gəri çəkilməyə zorlamak için ilk saldırıyı başlatmışlardır. Səzar o dönəm için kullandıkları karaktəristik bir savaş taktiği kullanmıştır; süvarilər atlarından hızla atlayarak Cərmən süvarilərinin atlarını bəl hizasından bıçaklamışlardır. Cərmənləri barışı bozmakla suçlayan Səzar daha fazla əlçi qəbul ətməmiş və bazılarını tutuklatarak tüm gücüylə Cərmən kamplarına karşı saldırıya gəçmiştir. Bozguna uğrayan Usipətələr və Tənctərilər kaçmak zorunda kalmışlar və Səzar'ın süvariləri tarafından Rən və Məusə nəhirlərinin kəsiştiği yərə kadar kovalanmışlardır. Pək çoğu nəhri gəçməyə çalışırkən boğularak ölmüştür.^[1][2]

Tacitus, Germaniya adlı əsərində Tənctəri və Usipətələrdən bahsətməz ancak Agricola adlı əsərində general Agricolanın Britanya səfərə sırasında Usipilərdən oluşan bir Kohorttan bahsədər.^[3]

Yenə Usipetelər və Tənctərilər Romalılar tarafından Cərmən kökənlidən ziyadə Qalliya kökənli olaraq qəbul edilmişdilər. Bu səbəblə adları Keltcə, Usipətələr "yaxşı minicilər" və Tənctərilər "sadıklar" olaraq çevirilmişdir.

1. ↑ Jül Səzar, Commentarii de Bello Gallico
2. ↑ Lee, K.H. "Səzar'ın Usipətələr və Tənctərilərlə Karşılaşması." Yunanistan & Roma 2.Cilt 2 (1969): 100-103.
3. ↑ Tacitus, Agricola

Etnik qrup ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.