Turş Pisko

Turş Pisko Peru və Çili üçün ənənəvi olan Peru mənşəli spirtli kokteyldir . İçkinin adındakı pisko onun əsas bazası olan likör və kokteyl termini turş isə turş sitrus şirəsi və şirinləşdirici komponentlərin adından gəlir. Peru mənşəli turş pisko bazası içki kimi Peru piskosundan istifadə edir və təzə sıxılmış laym şirəsi, sadə sirop (həm. şərbət), buz, yumurta ağı və Anqostura əlavə edir. Çili versiyası oxşardır, lakin Çili pisko və Pika laym istifadə edir, bitter və yumurta ağını istifadə edilmir. Kokteylin digər variantlarına ananas kimi meyvələr və ya koka bitkisinin yarpaqları kimi bitkilərlə hazırlanmışlar aiddir.

Turş Pisko
Mənşəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Pisko əsaslı qarışıq içkilərin hazırlanması 1700-cü illərə təsadüf etsə də, içki tarixçiləri və içki mütəxəssisləri razılaşırlar ki, bu gün məlum olan kokteyl 1920-ci illərin əvvəllərində Perunun paytaxtı Limada amerikalı barmen Viktor Voqen Morris tərəfindən icad edilmişdir.[1] Morris 1903-cü ildə Perunun mərkəzindəki Cerro de Pasko şəhərində işləmək üçün ABŞ-ı tərk etdi. 1916-cı ildə Limada "Morris' Bar"ı açdı və onun barı tez bir zamanda Perunun yuxarı təbəqəsi və ingilisdilli əcnəbilər üçün məşhur bir məkana çevrildi. Turş Pisko haqqında bilinənən ən qədim qeydlər, Morrisin barı üçün Peru və Çilidə nəşr olunan 1920-ci illərin əvvəllərinə aid qəzet və jurnal reklamlarında tapılır. "Morris' Bar"-da işləyən Perulu barmen Mario Bruiget qarışığa Anqostura və yumurta ağı əlavə edərək 1920-ci illərin ikinci yarısında kokteyl üçün müasir Peru reseptini yaratana qədər turş pisko bir neçə dəyişikliyə məruz qaldı.

Kokteyl biliciləri turş piskonu Cənubi Amerika mətbəxinin klassik içkisi hesab edirlər. Çili və Peru turş pisconu öz milli içkisi kimi iddia edir və hər ikisi kokteylin əsas tərkib hissəsi olan piskoya sahib olduğunu iddia edir; nəticədə, turş pisko Latın Amerikası populyar mədəniyyətinin əhəmiyyətli və tez-tez müzakirə olunan mövzusuna çevrildi. Mübahisəni şərh edən media mənbələri və məşhurlar tez-tez bir kokteyl versiyasının digərindən üstün tutduqlarını bildirirlər. Bəzi pisko istehsalçıları mübahisənin içkiyə marağı artırmağa kömək etdiyini qeyd etdilər. İki növ pisko bitkisi və turş piskonun hazırlanması üçün iki variasiya həm istehsalda, həm də dadda fərqlidir. Peru hər il fevralın ilk şənbə gününü kokteyl şərəfinə bayram olaraq qeyd edir.

Adın mənşəyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Turş termini limon və ya laym şirəsi və şirinləşdirici olan qarışıq içkilərə aiddir. [2] Pisko kokteyldə istifadə olunan əsas likörə aiddir. Spirtli içkinin adının mənşəyi olan söz Perunun Pisko limanından gəlir. "Latın Amerikası və Karib dənizi" kitabında tarixçi Olwyn Blouet və siyasi coğrafiyaşünas Brayan Blouet erkən müstəmləkə Peruda And dağlarında üzüm bağlarının inkişafını və XVI əsrin ikinci yarısında mədən məskənlərinin artan tələbi ilə içki bazarının necə formalaşdığını təsvir edir. Sonrakı dövrlərdə daha sərt içkiyə olan tələbat Pisko və yaxınlıqdakı İca şəhərciyinin "şərabdan brendi etmək üçün" içki zavodları yaratmasına səbəb oldu [3] və məhsul da distillə və ixrac edildiyi limanın adını aldı.[4][5]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Aerial photograph
Plaza de toros de Acho (Lima), Amerikanın ən qədim öküz meydançası, burada turş piskonun sələfi satılırdı.

İlk üzüm bağları Peruda XVI əsrdə İspaniya fəthindən qısa müddət sonra salındı. İspan salnaməçiləri Cənubi Amerikada ilk şərabçılığın Kuzko şəhəri yaxınlığında Marcahuasi yamacında haciendasında (ferma) təsərrüfatı şəklində qurulduğunui qeyd edirlər. [6] 16 və 17-ci əsrlərdə Amerikanın ən böyük və ən səmərəli üzüm bağları Perunun cənub-mərkəzindəki İca vadisində yaradılmışdır.[7] 1540-cı illərdə Peruda "Bartolomé de Terrazas" və "Francisco de Carabantes" adlı şəxslər üzüm bağları saldılar. [8]

Artıq 16-cı əsrdə Çili və Perudakı ispan mühacirlər fermentləşdirilmiş üzümdən distillə edilmiş aguardiente istehsal etməyə başladılar.[9] Ən geci 1764-cü ildən Peru aguardiente gəmi limanına görə "pisko" adlanırdı.[7] Aguardiente üçün "pisko" adının istifadəsi daha sonra Çiliyə də yayıldı. [upper-alpha 1] Hələ də yalnız Peru və Çilidə istehsal olunan pisko bitkisinin istehsalı və bazara çıxarılması hüququ iki ölkə arasında davam edən mübahisələrin mövzusu olaraq qalmaqdadır. [11]

Tarixçi Luciano Revoredonun fikrincə, laym şirəsi ilə piskonun hazırlanmasının tarixi 18-ci əsrə qədər gedib çıxır. O, iddiasını Mercurio Peruano -da tapılan, Amerika qitəsinin ən qədim öküz meydançası olan Limanın Plaza de toros de Acho -da qoruyucu idmanın qadağan edilməsini təfərrüatlandıran mənbəyə əsaslandırır. Bu zaman içki Punche (Punş) adlanırdı və qullar tərəfindən satılırdı. Revoredo daha sonra bu içkinin Kaliforniyanın San-Fransisko ştatındakı Bank Mübadilə Barında Duncan Nicol tərəfindən icad edilən Kaliforniya pisko punşunun sələfi kimi xidmət etdiyini iddia edir.[12] Perudan olan ingilisdilli qəzet olan West Coast Leader- in 1921-ci il xəbərindəki məlumata görə, San-Fransiskonun Barbary Sahilinin qırmızı fənərlər bölgəsindəki bir salon "köhnə Volstead günlərində" Turş Piskoları ilə tanınırdı. [13] Kulinariya mütəxəssisi Duggan McDonnell pisko kokteylinin populyarlığını (mənşəyi deyil), San-Fransiskoda 1906-cı ildə Barbary Sahilini dağıdan zəlzələ ilə əlaqələndirir. [13] Yumurta ağı da daxil olmaqla, pisko əsaslı punş üçün resept tədqiqatçı Nico Vera tərəfindən tapılıb 1903-cü ildə Peru "Manual de Cocina a la Criolla" yemək kitabında yazıldı.

Mənşəyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Photograph of a man
Turş Piskonun yaradıcısı Viktor Morris

Turş Pisko Perunun Lima şəhərində yaranıb.[1] O, 1904-cü ildə Cerro de Paskoda bir dəmir yolu şirkətində işləmək üçün Peruya köçən Uels əsilli Mormon ailəsindən olan amerikalı meyxanaçı Viktor Vaughen Morris tərəfindən yaradılmışdır.[14][15] Amerikalılar maqnat Alfred W. McCune tərəfindən qurulan biznes müəssisələrində işləmək üçün o zaman Perunun ikinci ən böyük şəhəri olan Cerro de Pasconun səs-küylü And dağ-mədən mərkəzinə mühacirət etdilər.[15] Solt Leyk Solt-leyk sitidə çiçək mağazasının müdiri kimi çalışan Morris o zamanlar dünyanın ən yüksək hündürlüyündə olan dəmir yolunun tikintisi və şəhərin qiymətli metallarının ixracını asanlaşdırmaq üçün McCune-nin layihəsinə qoşuldu.[15] 1904-cü ilin iyulunda dəmir yolunun tamamlanmasını qeyd etdikləri zaman şənliklərə nəzarət edilməsi tapşırılan Morris, 5000-ə yaxın amerika və perulu iştirakçının (yerli məşhurlar və nüfuzlu şəxslər də daxil olmaqla) kokteyllərini hazırlayan zaman ilk dəfə piskonu kokteylin tərkib hissəsi kimi istifadə etdiyini xatırlayırdı.[15]

Morris 1915-ci ildə perulu arvadı və üç uşağı ilə birlikdə Perunun paytaxtı Limaya köçdü. Bir il sonra o, həm Perunun yuxarı təbəqəsi, həm də ingilisdilli əcnəbilər arasında məşhurlaşan "Morris Bar"-ı açdı.[14][15][16] Tez-tez yeni içkiləri sınaqdan keçirən Morris, turş viskinin bir növü kimi turş piskonu hazırladı. [17] Çilili tarixçi Gonzalo Vial Correa da turş piskonun ixtirasını Peru Morris Barından olan Qrinqo Morrisə aid edir. [18]

Snippet of an old newspaper
Morrisin Barı və qeydiyyatı üçün reklam şiti [upper-alpha 2]

Geniş yayılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vaxt keçdikcə yaxınlıqdakı barların rəqabəti və Viktor Morrisin səhhətinin pisləşməsi onun barının bağlanmasına səbəb oldu. Səhhəti pisləşdiyinə görə, Morris barmenlik işinin çoxunu işçilərinə həvalə etdi. Problemlərə əlavə olaraq, yaxınlıqdakı Hotel Bolívar və Country Club Lima Hotel kimi rəqiblər "Morris Bar"-dan digər müştəriləri uzaqlaşdırdılar. Bundan əlavə, Toro-Lira müəyyən etmişdir ki, Morris həmin rəqib müəssisələrdən birinə işləmək üçün getdikdən sonra dörd keçmiş barmenini əqli mülkiyyət oğurlamaqda ittiham etdi.[19] 1929-cu ildə Morris müflis olduğunu elan etdi və barını bağladı. Bir neçə ay sonra, iyunun 11-də Viktor Voqen Morris sirrozdan öldü.[14][19]

Photograph of a white five-story building
Hotel Bolívar, Morris' Bar bağlandıqdan sonra hələ də turş pisko kokteyli hazırlayan bir neçə Lima otelləri arasındadır.

Hazırlanması və variantlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Painting of a man on horseback leading two pack animals
Pisko, Perunun İca şəhərindən eyni adlı saxsı qablarda daşınıb. Afro-Peru rəssamı Panço Fierronun akvarel boyası

Turş Pisconun üç fərqli hazırlanma üsulu var. Peru turş pisko kokteyli Peru piskosu, laym şirəsi sadə şərbət, yumurta ağı, Anqostura (qarnir üçün) və buz kublarının qarışdırılması ilə hazırlanır. [17] Çili turş pisko kokteyli Çili Piskosu, Pika laymı (limon de Pika) şirəsi, şəkər tozu və buz kubları ilə qarışdırılması ilə hazırlanır. [20] Yemək yazıçısı və tənqidçisi Daniel Joelson iddia edir ki, hər iki turş pisko versiyası arasındakı əsas fərq "peruluların reseptə ümumiyyətlə yumurta ağını daxil etməsidir, çili reseptində isə yoxdur". Beynəlxalq Barmenlər Assosiasiyasının "Yeni Era İçkiləri" arasında turş piskonun resepti Peru versiyasına bənzəyir, lakin laym şirəsi əvəzinə limon şirəsi istifadə edir və iki pisco arasında heç bir fərq qoymur.[21]

Photograph
Argentina prezidenti Kristina Fernandez və Peru prezidenti Alan Qarsiya 2010-cu ildə Perunun Hökumət Sarayında turş pisko ilə tostu

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ In colonial Chile the word "pisco" was mostly used by the lower social strata and is rarely found in the upper class speech of the epoch.[10]
  2. ↑ The image reads: "Have You Registered in Morris' Bar LIMA? You will find the names and addresses of many of your friends in this register. It is at the free disposition of all English-speaking persons who reside in or who pass through Lima. MORRIS' BAR at CALLE BOZA, 836, LIMA, Peru, has been noted for many years for its "pisco sours" and its reputation for "Legitimate Liquors." The Bar Register has become a veritable "Who's Who" among West Coast travellers and many friends have been located through the information within its pages."
  1. ↑ 1 2 See:
  2. ↑ Regan, 2003
  3. ↑ Blouet, Blouet, 2009
  4. ↑ "Pisco". Diccionario de la Lengua Española (ispan) (Vigésima Segunda Edición). 4 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 July 2015.
  5. ↑ "Pisco". Concise Oxford Dictionary. WordReference.com. 5 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 July 2015.
  6. ↑ Franco, 1991
  7. ↑ 1 2 Harrel, Courtney. "Pisco Por La Razón o La Fuerza" (ispan). School for International Training. 2009. 14–15. 2017-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-01.
  8. ↑ Pozo, 2004
  9. ↑ "Aguardiente". Diccionario de la Lengua Española (ispan) (Vigésima Segunda Edición). 5 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 July 2015.
  10. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Olivares adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  11. ↑ Foley, 2011
  12. ↑ Pilar Lazo Rivera, Carmen del. "Pisco Sour del Perú" (PDF) (ispan). Pediatraperu.org. 2009. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 July 2015.
  13. ↑ 1 2 McDonnell, 2015
  14. ↑ 1 2 3 Perich, Tatiana. "Les Presentamos a Mario Bruiget, el Peruano Coinventor del pisco sour". El Comercio (ispan). Empresa Editora El Comercio. 5 February 2015. 3 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 July 2015.
  15. ↑ 1 2 3 4 5 Baird, Saxon. "How a Mining Boom Led a Mormon Florist to Invent the Pisco Sour". Atlas Obscura. 1 March 2018. 16 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 June 2021.
  16. ↑ Karydes, Megy. "Celebrate The Peruvian Cocktail On World Pisco Sour Day, Feb 7". Forbes. 11 December 2009. 4 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 July 2015.
  17. ↑ 1 2 Kosmas, Zaric, 2010
  18. ↑ Vial Correa, 1981
  19. ↑ 1 2 Toro-Lira, Guillermo L. "Clarifying the Legends from the History of the pisco sour". Piscopunch.com. 11 December 2009. 21 February 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 July 2015.
  20. ↑ Castillo-Feliú, 2000
  21. ↑ "New Era Drinks". IBA-World.com. International Bartenders Association. 28 October 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 October 2015.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici linklər

[redaktə | mənbəni redaktə et]