Turpəng kəpənəyi
Turpəng kəpənəyi (lat. Pieris rapae) — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinin ağcalar fəsiləsinə aid olan növ
| Turpəng kəpənəyi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: Turpəng kəpənəyi |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Xarici quruluşu
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kiçik ölçülü ağ rəngli kəpənəklərdir.
Həyat tərzi
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Növün arealından asılı olaraq nəsilvermə qabiliyyəti müxtəlifdir. Belə ki, Sankt-Peterburq və Moskva vilayətlərində bu zərərverici 2 nəsil verir. Aşağı Povoljyevdə və Qafqazda bu növ 4-5 nəsil verir. Zaqafqaziya və Qara dəniz sahillərinin subtropik zonasında 5 nəsil verməsi mümkün hüsab olunur. Baykal ətrafında 3 nəsil verir. Turpəng kəpənəyinin aparılan tədqiqatlar nəticəsində pup mərhələsində qışladığı müəyyən olunmuşdur.
Quba-Xaçmaz bölgəsində ilk kəpənəklər aprel ayının III ongünlüyündə uçmağa başlayır. Kəpənəklərin kütləvi uçuşu may ayının II yarısında müşahidə edilir. Mayın axırında isə I nəsil kəpənəklərinin uçuşu başa çatır. I nəsil kəpənəklərinin yumurtaqoyma prosesi may ayının II ongünlüyünə təsadüf edir və bu proses iyunun I ongünlüyündə başa çatır. Tırtılların yumurtadan çıxması may ayının 20-25-i arasında müşahidə edilir. Tırtılların yumurtadan çıxması may ayının sonu və iyun ayının I ongünlüyündə baş verir. Turpəng kəpənəyinin I nəsil puplaşması iyun ayının I ongüblüyündən başlayır və bu proses iyun ayının II ongünlüyünün sonunda başa çatır. I nəsilin dövriyyəsi 40-45 günə başa çatır. II nəsil kəpənəklər iyun ayının II ongünlüyündə uçmağa başlayır və bu proses iyulun I ongünlüyünə qədər davam edir. Bu nəslin kəpənəkləri iyun ayının III ongünlüyündə yumurta qoymağa başlayırlar və bu proses iyul ayının II ongünlüyünün sonuna qədər davam edir.
Yumurtadan tırtılların çıxması iyun ayının sonunda müşahidə edilir.
Tırtılların kütləvi yumurtadan çıxması isə iyul ayı ərzində olur. Tırtılların puplaşması iyun ayının II ongünlüyündə baş verir və bu proses iyul ayının sonuna qədər davam edir. Bəzən puplaşma avqust ayının I ongünlüyünə qədər uzana bilir. III nəslin inkişafı əsasən iyun-iyul aylarında müşahidə olunur və 40-45 gün çəkir. III nəsil əsasən avqust ayından görünməyə başlanılır və inkişaf prosesi 30-35 gün davam edir.[2]
Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Turpəng kəpənəyi MDB məkanında ən geniş yayılmış növ olub, Rusiyanın Avropa hissəsində, Sankt-Peterburq, Moskva vilayətlərində, Aşağı Povoljyevdə, Qafqazda kütləvi halda çoxalır. Turpəng kəpənəyi Şimali Amerikada, Paliartktikada, Böyük Britaniyadan və Kanar adalarından başlamış Çin və Yaponiyada, Cənubda isə Şimali Afrikada və Fələstində yayılmışdır. Azərbaycanda Gəncə-Qazax zonalarında, Quba-Xaçmaz bölgəsində yayılmışdır.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ Səfərova İ.M. Quba-Xaçmaz bölgəsində kələmin zərərvericiləri və başlıca zərərvericilərə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri, Gəncə, 2006, s. 54-57.
- ↑ Azərbaycan heyvanlar aləmi. II-Buğumayaqlılar. Bakı, Elm, 2004, -388 səh.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Səfərova İ.M. Quba-Xaçmaz bölgəsində kələmin zərərvericiləri və başlıca zərərvericilərə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri, Gəncə, 2006, s. 54-57.
- Azərbaycan heyvanlar aləmi. II-Buğumayaqlılar. Bakı, Elm, 2004, -388 səh.