Ummandaki Yəhudilərin tarixi

Omanın coğrafi yeri.

Omandaki Yəhudilərin tarixi — keçmişdə Omanda Yəhudilərin əsrlər boyu mövcud olduğu bir yəhudi icması yox idi.

Erkən tarixdə Yəhudilər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi qədim yəhudi mənbələrinə görə Tövrat və Quranın bir xüsusiyyəti olan Əyyub bugünkü Omana uyğundur. Eyyubun qəbri liman şəhəri Salalahdan 70 km məsafədə yerləşən Cabal Dohfarda yerləşir.


İshaq bin Yahuda[redaktə | mənbəni redaktə et]

IX əsrdə Omanın yəhudi icması tacir İshaq ibn Yəhuda ilə şöhrət qazandı. Soharda yaşayan Bin Yəhuda, yəhudi həmkarı ilə mübahisədən sonra bir sərvət qazandığı 882-912-ci illər arasında Çinə yola düşdü. Sohara qayıdan Bin Yəhuda yenidən Çinə yola düşdü və gəmi Sumatranda ələ keçirildi və öldürüldü.

Tudelalı Benjaminin Muskata səyahəti.[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tudelalı Benjaminin səyahət marşrutu xəritəsi [1].

Uzaq ərazilərdəki yəhudi icmaları haqqında məlumat verən Tudelanın Benjaminin tarixi səfəri 1165-1173-ci illər arasında reallaşdı və Oman da bunların arasında idi. Həcc ziyarətinə müqəddəs torpaqlara başladı[2]. O, orada məskunlaşmağa ümid etmiş ola bilər, amma səfərinin səbəbləri ilə bağlı ziddiyyətlər var. Maddi səbəblərlə yanaşı dini səbəblərin də bir hərəkətverici qüvvə olduğunu düşünənlər var. Digər tərəfdən, yəhudilərin Müqəddəs Torpağa getməsini istədiyi marşrutu göstərən bir kataloq yaratmaq istəmiş ola bilər[3]. Tanışlıq yolundan tez-tez səyahət edir, insanlarla görüşür, yerləri gəzir və yəhudilərin peşələri haqqında demoqrafik məlumatlar toplayırdı. Benjamin dayanacaqlarından biri də bir yəhudi icması olan Muskat idi[4].


Camaat[redaktə | mənbəni redaktə et]

XIX əsrin ortalarında İngilis leytenantı J.R. Wellsted haqqında məlumat, Muscat Yəhudilər Ərəbistana səyahətlər, cild 1 xatirələrində tərtib etmişdir. Xatirələrində "Muskat yəhudilərinin çoxu 1828-ci ildə Bağdadda Daud Paşanın zülmündən qaçdı" deyilir. Omandakı digər ərəb ölkələrindən fərqli olaraq yəhudilərə qarşı ayrıseçkilik olmadığını, yəhudilərin [[gettolarda yaşamaq məcburiyyətində olmadığını və Yəməndə olduğu kimi küçədə bir müsəlman varsa, yəhudilərin bu küçəni keçməsinin qadağan olmadığını bildirdi. Muskat yəhudiləri ümumiyyətlə gümüş zərgərlik, bankçılıq və içki satışları ilə maraqlandılar. Omanda heç bir təqib olmasa da, camaatın 1900-cü ildən əvvəl yoxa çıxdığı güman edilirdi. II Dünya Müharibəsində Amerikalı Yəhudi əsgəri olan Emanuel Glick Muskatdakı kiçik bir Oman Yəhudi icması ilə qarşılaşdı, lakin bu yəhudilərin əksəriyyəti Yəmənli mühacirlər idi.

Müasir siyasət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Oman rəsmiləri Amerika yəhudiləri və İsrail liderləri ilə təmasdadır. Liderlər, AJC-nin təşkil etdiyi ərəb-İsrail tərəfdaşlığı üçün uğurlu bir təşəbbüs olan Yaxın Şərq Duzsuzlaşdırma Tədqiqat Mərkəzinin qurulmasının onuncu ildönümünə toplaşdılar. Məruzəçilər arasında Omanın Xarici İşlər Naziri Seyyid Badr, İsrailin Xarici İşlər Naziri Tzipi Livni və ABŞ Dövlət Katibi Çarlz Lawson var idi[5].

Ərəbistan Yarımadasındaki Yəhudilərin tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]


Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tudelalı Benjaminin səyahəti və tarixçə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ teachittome.com. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2019-12-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-11-07. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)
  2. ↑ University of Toronto Press: Toronto, 1998. "Jews, Pilgrimage, and the Christian Cult of Saints: Benjamin of Tudela and His Contemporaries." After Rome's Fall: Narrators and Sources of Early Medieval History, p. 338.
  3. ↑ University of Toronto Press: Toronto, 1998. "Jews, Pilgrimage, and the Christian Cult of Saints: Benjamin of Tudela and His Contemporaries." After Rome's Fall: Narrators and Sources of Early Medieval History, p. 347.
  4. ↑ Quantum Books. London, 2004. "From Abraham to the Destruction of the Second Temple": The Illustrated Atlas of Jewish Civilization, pp. 30-31.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-07. (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)