Ust-Lena Dövlət Təbiət Qoruğu
Ust-Lena Dövlət Təbiət Qoruğu — Lena çayı Deltasında və Xaraulax silsiləsinin şimal hissəsinin qərb yamacında, Saxa Respublikasının Bulun ulusunun ərazisində yerləşən təbiət qoruğu. 18 dekabr 1985-ci ildə təşkil edilmişdir. Qorunan ərazinin ümumi sahəsi 1.443.000 ha-dır (14.330 km²). Sahələrin sayı 2-dir. "Delta" (Arınskaya və Maçaa-Yuyose qolları arasındakı sahə) sahəsi 1300 min ha, "Sokol" (Xaraulax silsiləsinin şimal hissini tutur) sahəsi isə 133 min ha ərazini əhatə edir. Qoruğun ərazisinin çox hissəsi (13,000 km² və ya 91 %) Lena deltasının payına düşür və ümumi ərazisinin yalnız 9 % (1300 km²) Xaraulax dağlarının şimal qövslərini tutur.
| Ust-Lena Dövlət Təbiət Qoruğu | |
|---|---|
 Lena deltası | |
BTMB kateqoriyası — Ia (Ciddi Təbiət Qoruğu).svg){kind=logo} |
|
| Sahəsi | 1 433 000 ha |
| Yaradılma tarixi | 18.12.1985 |
| Yerləşməsi | |
| 73°10′52″ şm. e. 125°18′57″ ş. u. | |
| Ölkələr | |
| ustlensky.ru | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Tabeliyindəki ərazilər və mühafizə zonası: mühafizə zonasının sahəsi 1.050.000 ha-dir.
İqlimi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qoruğun iqlimi dəniz qütblüdür, çox sərtdir. Qar örtüyünün qalma müddəti 250–270 gündür. Qoruğun şimalında orta şaxtasız dövr 40 gün, cənub hissəsində 45 gündür. Orta günlük temperatur 0 ° -dən yuxarı olan isti dövrün müddəti dağlıq hissədə 108 gün, dəniz sahillərində isə 97 gündür. İsti mövsümdə torpağın 10 ilə 120 sm dərinliyə qədər əriməsi mümkün olur.
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lena deltası nadir təbii bir yaradılışdır. Böyük çay burada saysız-hesabsız qollarla axır. Burada 30 mindən çox göl əmələ gətirir. Qoruğun bu hissəsi ərazinin beşdə birini təşkil edir; dörddə birindən çoxu körfəzlər və qollardan ibarətdir. Beləliklə Ust-Lena qoruğu yarım sulu ərazilərlə, Laptevlər dənizinin sahillərinə dopğru uzanır.
Qalan ərazi müxtəlif çəmən, otlu-kollu, yosun, tundra, eləcə də tundra-bataqlıqlar ilə örtülmüşdür. Kanalın sahilləri boyunca enziz ərazidə kolluqlar və çəmənlərin vardır. Sokol adlanan hissədə dəniz səviyyəsindən 500 metr yüksəkliklər vardır[1]..
Fauna və flora
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qoruqda 402 növ damar bitkisi var, bunlardan 20-si Yakutiya üçün, 3-ü isə SSRİ-nin nadir bitkilərinin siyahısına daxil edilmişdir: Qorodkov dəlikçiçəyi, Qorodkov mahmızlaləsi, Ağ-süd rəngli daşdələn. Tit-Arı adası dünyanın ən şimal meşəsi ilə məşhurdur. Adanın qərb hissəsində təxminən 72 ° ş.e-dən aşağı, 6 m uzunluğa qədər böyüyən bilən Larix cajanderi ağacları bitir. Balıqların 32, amfibiyaların 1, quşların 109 növ, məməlilərin 33 növü ərazidə yaşayır. Quşlar arasında — Qazkimilərə, Qağayıkimilərə, Cüllütlərə daxil olan bəzi növlər və Kiçik qu quşu kimi quşlar SSRİ və Rusiyanın Qırmızı Kitablarına daxil edilmişdir. Həmçinin ağ ayı və morjların bir yarımnövü olan Laptev morju qoruma altındadır[1]. Son illərdə XX əsrin 40-cı illərinə qədər bu sularda məhv edilmiş Laptev morjlarının əvvəlki yataqlarına qayıtma faktları müəyyən olunmuşdur. Bu ehtimal ki, ərazidə ümumi daşımaların azalması ilə əlaqədardır. Ancaq mövcud vəziyyət narahat doğurur[2]. Bulun ulusunda yayılmış vəhşi maralıların populyasiyası 70 minə çatır. Burada çox sayda Qütb tülküsü, Kamçatka marmotu və qar qoyunları yayılmışdır. 1996-cı ildə Taymır Təbiət Qoruğundan gətirilən Müşk öküzü əraziyə uğurla uyğunlaşmışdır.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Сайт Усть-Ленского государственного природного заповедника
- Ust-Lena Dövlət Təbiət Qoruğu
- Музей Усть-Ленского заповедника
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Дежкин В. В. В мире заповедной природы. — М.: Сов. Россия, 1989. — 256 с.: ил. — С. 180–181.
- ↑ История // Государственный природный заповедник "Усть-Ленский" — Официальный сайт Arxivləşdirilib 2012-07-12 at the Wayback Machine "(информация из архивированной копии)". 2012-07-12 tarixində arxivləşdirilib.