Valeri Leqasov

Valeri Alekseyeviç Leqasov (rus. Вале́рий Алексе́евич Лега́сов; 1 sentyabr 1936^[1], Tula, RSFSR, SSRİ – 26 aprel 1988^[1], Moskva, RSFSR, SSRİ^[1]) — SSRİ qeyri-üzvi kimyaçısı, SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (1981), Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı (ölümündən sonra; 1996).

Valeri Leqasov
rus. Вале́рий Алексе́евич Лега́сов
Doğum tarixi	1 sentyabr 1936(1936-09-01)[1]
Doğum yeri	Tula, RSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	26 aprel 1988(1988-04-26)[1] (51 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, RSFSR, SSRİ[1]
Vəfat səbəbi	asılma[d][2]
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı[2]
Milliyyəti	rus
Atası	Aleksey Leqasov
Elm sahəsi	Qeyri-üzvi kimya
Elmi dərəcələri	kimya elmləri doktoru (1972)
Elmi adları	professor (1978), SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1981)
İş yerləri	Kurçatov İnstitutu[d] (1962–1988), Moskva Fizika və Texnologiya İnstitutu, Moskva Dövlət Universiteti Kimya fakültəsi[d], Moskva Dövlət Universiteti
Təhsili	MFTİ
Tanınır	Çernobıl faciəsi
Üzvlüyü	SSRİ Elmlər Akademiyası (1981–)
Mükafatları	1981 1976 1971 1984 1976
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Valeri Alekseyeviç Leqasov 1 sentyabr 1936-cı il tarixində SSRİ respublikalarından olan Rusiya SFSR-nın Tula şəhərində, vəzifəli ailəsində anadan olmuşdur.

O, 1949–1954-cü illərdə Moskva şəhəri 56 nömrəli məktəbdə təhsil almış, oradan qızıl medalla məzun olmuşdur. Hal-hazırda həmin məktəb onun adını daşıyır. Əlavə olaraq, məktəbin girişində onun bürüncdən hazırlanmış heykəli var.^[3]

Leqasov 1961-ci ildə Dmitri Mendeleyev adına Moskva Kimya Mühəndisliyi İnstitutundan məzun olmuşdur. O, D. Mendeleyev adına Moskva Kimya Mühəndisliyi İnstitutunun Komsomol Komitəsində katib kimi çalışmışdır. Leqasov 1962-ci ildə Kurçatov adına Atom Enerjisi İnstitutunun Molekulyar Fizika Kafedrasından məzun olmuş, orada kiçik və böyük tədqiqatçı, laboratoriya rəhbəri kimi işləmişdir. O, 1967-ci ildə təsirsiz qazlarınbirləşmələrinin sintezi və onların xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi üzrə dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Leqasov 1972-ci ildə o, öz doktorluq dissertasiyasını (kimya elmləri doktoru) qorumuş, İ. Kurçatov adına Atom Enerjisi İnstitutunun elmi işi üzrə direktor müavini təyin olunmuşdur. O, 1984-cü ildən İ. Kurçatov adına Atom Enerjisi İnstitutunun direktorunun birinci müavini kimi çalışmışdır. Leqasov 1978–1983-cü illərdə Moskva Fizika və Texnologiya İnstitutunun professoru olmuş, 1983-cü ildən ölümünə qədər M. Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Kimya Fakültəsində işləmiş, radiokimya və kimya texnologiyası departamentinin başçısı olmuşdur.^[4] O, 1976-cı ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının korrespondent üzvü seçilmişdir. Leqasov 1981-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Fiziki Kimya və Qeyri-Üzvü Maddələr Texnologiyası Departamentinin həqiqi-üzvü seçilmişdir. O, 1983-cü ildən İ. Kurçatov adına Atom Enerjisi İnstitutunun direktorun birinci müavini kimi çalışmışdır.

27 aprel 1988-ci ildə, Çernobıl faciəsinin ikinci ildönümündə o, öz mənzilində asılmış vəziyyətdə tapılmışdır. Onun şəxsi pistoleti masasının üzərində qalmışdı, ancaq akademik özünü asmağı seçmişdir. Akademik Leqasov ölümündən bir gün sonra Çernobıl faciəsinin səbəblərini açıqlayacaqdı.

Ölümündən əvvəl, o, faciənin az bilinən faktları barədə lent yazmışdır.^[a]

Onun meyiti Moskva şəhərində yerləşən Novodeviçye qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.

• 20 sentyabr 1996-cı il tarixində Rusiya Federasiyası Prezidenti Boris Yeltsinin 1373-cü nömrəli sərəncamı ilə Valeri Leqasova ölümündən sonra "Çernobıl qəzasının likvidasiyasında göstərdiyi cəsarət və qəhrəmanlığa görə" Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı titulu verilmişdir.^[5]
• Lenin mükafatı
• SSRİ dövlət mükafatı
• Tula vilayətinin fəxri vətəndaşı^[6]

Valeri Leqasov çoxlu elmi sənəd və publikasiya məqalələrin müəllifi olmuşdur. Onlardan ən tanınmışı:

• Leqasov, Valeri, Проблемы безопасного развития техносферы (Теорет. и практ. журн. ЦК КПСС), Moskva: Pravda, may, ISSN 0131-1212

• Boqunenko, N. N. Герои атомного проекта (rus). Sarov: ФГУП «РФЯЦ-ВНИИЭФ». 2005. 566. ISBN 5-9515-0005-2.
• Kançur, Yuri. Учёные Московского университета — действительные члены и члены-корреспонденты Российской академии наук (1755—2004). Биографический словарь (rus). Moskva: Изд-во МГУ. 2004. 944. ISBN 5-211-05034-7.
• Puçkova, V. A. Легасов Валерий Алексеевич // Гражданская защита. Энциклопедия (rus) (2: К—О). Moskva: ФГБУ ВНИИ ГОЧС (ФЦ). 2015. səh. 116. ISBN 978-5-93790-128-0.
• "Как убивали академика Легасова, который провёл собственное расследование Чернобыльской катастрофы". www.mk.ru (ingilis). Moskovskiy komsomoleç. 25 aprel 2017. İstifadə tarixi: 27 may 2019.

• Leqasovun səsyazmalarının stenoqramı — pseudology.org saytında.  (rus.)
• Alimin qəbri — Novodeviçye qəbiristanlığının rəsmi saytında.  (rus.)
• Valeri Leqasov haqqında məqalə — «Natsionalnaya bezopasnost» jurnalında.  (rus.)
• Çernobıl qəzası barədə Leqasovun raportu — Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin rəsmi saytında.  (rus.)

Videomaterial

• «Чернобыль. Тайна смерти академика Легасова» — sənədli film, 2004-cü ildə çəkilmişdir.  (rus.)
• «Самоубийство после Чернобыля. Академик Легасов» — sənədli film, 2004-cü ildə çəkilmişdir.  (rus.)
• «Тайны века: Ликвидатор» — sənədli film, 2006-cı ildə "Pervıy kanal" tərəfindən çəkilmişdir.  (rus.)
• «Дело тёмное: Академик Легасов. В зоне радиационной опасности» — sənədli film, 2011-ci ildə çəkilmişdir.  (rus.)
• «Герои России. Предельно допустимая доза» — sənədli film, İqor Qriqoryev tərəfindən çəkilmişdir.  (rus.)