Xristofor Kolumb (alm. Christoph Kolumbus) — bəstəkar Yenö Zadorun I Frans İosifin nəvəsi Avstriyalı İosif Fransın alman dilində librettosu ilə müşayiət olunan birpərdəli operası.[1] Yəhudiəsilli macarıstanlı olan Zador operanı 1939-cu ildə Nasist Almaniyasının təqiblərindən qaçmaq üçün Avropanı tərk etdikdən sonra Atlantik okeanı boyunca səyahət edərkən yazmışdır.[2] Əsər Xristofor Kolumbun 1492-ci ildə Amerikaya ilk səyahətini təsvir edir. Soprano İosefa Çekova 9 oktyabr 1939-cu ildə dünya premyerası üçün əsərin ingilis dilinə tərcüməsini yazmışdır.[1][3] Onun tərcüməsi bir neçə dəfə əsərin ABŞ-də ifaları üçün, o cümlədən 1975-ci ildə Amerika Simfonik Orkestri tərəfindən hazırlanmış operanın səsyazmasında istifadə edilmişdir.[3] Opera təxminən bir saat davam edir.[1]
| Xristofor Kolumb | |
|---|---|
| Bəstəkar | |
Opera beş səhnəyə bölünən bir pərdədə baş verir. İlk səhnə Ferdinand və İzabellanın İspaniya məhkəməsində baş verir və Kolumbun İspaniya monarxları qarşısında uğurlu maliyyələşdirmə kampaniyasını dramatikləşdirir. Qalan dörd səhnənin hamısı "Santa Mariya" gəmisində baş verir və son səhnə Kolumbun 12 oktyabr 1492-ci ildə San-Salvadora enişini təsvir edir.[1]
Yenö Zador Anşluss günündə Avstriyadan qaçmış yəhudiəsilli macarıstanlı idi. Nasist Almaniyasının yüksəlişi ilə əlaqədar olaraq Avropada təhlükəsizliyinin müvəqqəti olduğunu dərk edən o, ABŞ-də iş axtarmış və Nyu-York Musiqi Kollecinin fakültəsində vəzifə tutmuşdur. Məktəb Zadora ABŞ vizası təmin etmiş və o, 1939-cu ildə ABŞ-yə getmişdir. Atlantik okeanı boyunca səyahət edərkən Zador "Xristofor Kolumb" operasına musiqi yazmış, partitura həm Kolumbun Yeni dünyaya səyahətinin, həm də Holokost zamanı Zadorun Amerikaya səyahətinin interpretasiyası olmuşdur.[2]
"Xristofor Kolumb"un dünya premyerası 8 oktyabr 1939-cu ildə baş tutmuşdur.[4] "Radio City Music Hall" Əvvəlcə operanın RCMH-də nümayişi planlaşdırılırdı,[5] lakin bilet tələbi kifayət qədər yüksək idi ki, tamaşa satılan daha böyük Mərkəz Teatrına köçürülmüşdür.[3] Premyerada soprano İosefa Çekova tərəfindən Avstriyalı İosif Fransın orijinal almanca librettosunun ingilis dilinə tərcüməsindən istifadə edilmişdir.[1]
1956-cı ildə Takson Simfonik Orkestri Çekovanın ingilis dilinə tərcüməsindən istifadə edərək operanı ifa etmişdir.[6] Onun tərcüməsi həmçinin Amerika Simfonik Orkestrinin 1975-ci ildə Laslo Halasın rəhbərliyi altında operanın səsyazmasında istifadə edilmişdir.[3]