Yüksək texnologiyalar

Almaniyanın Leypsiq şəhərində sənaye robot texnologiyasından istifadə edən BMW avtomobil zavodu

Yüksək texnologiya — qabaqcıl olan, mövcud texnologiyanın ən yüksək forması olan texnologiya.[1] Yüksək texnologiya hesablama texnikası və elektronika daxil olmaqla tətbiqi elm və texnika, geniş anlamda yüksək mürəkkəbliyə malik xüsusi texniki yeniliyə deyilir.[2] O, bazarda ən mürəkkəb və ya ən yeni texnologiya kimi müəyyən edilə bilər.[3] Yüksək texnologiyanın əksi sadə, çox vaxt ənənəvi və ya mexaniki texnologiya mənasını daşıyan aşağı texnologiyadır. Məsələn, loqarifmik xətkeş aşağı texnologiyalı hesablama alətidir.[4][5][6] Yüksək texnologiya köhnələndə artıq aşağı texnologiyaya çevrilir. Bundan əlavə, yüksək texnologiya orta texnologiya anlayışı ilə bağlıdır, yəni aşağı texnologiyalı və yüksək texnologiyalı iki əks ekstremal keyfiyyət arasında tarazlıqdır. Orta texnologiya rəqəmsal/avtomatlaşdırılmış texnologiyanın səmərəliliyini və çoxyönlülüyünü aşağı texnologiyanın muxtariyyət və davamlılıq potensialı ilə birləşdirən inklüziv kimi başa düşülə bilər.[7]

Yüksək texnologiyalar üzərində işləyən (və ya yeni yüksək texnologiyalar inkişaf etdirən) startaplara bəzən dərin texnologiya deyilir. Termin həm də pozucu yeniliklərə və ya elmi kəşflərə əsaslananlara da aid ola bilər.[8]

Yüksək texnologiya insanların qarşılıqlı əlaqəsini tələb etməyən özünəxidmət təcrübələrinə istinad edə bilər.[9]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu ifadə 1958-ci ildə "The New York Times" qəzetində Avropa üçün "atom enerjisi"ni müdafiə edən xəbərdə istifadə edilmişdir: "… Sıx əhalisi və yüksək texnologiyası ilə Qərbi Avropa …"[10] Robert Metz 1969-cu ildə maliyyə sütununda bu termindən istifadə edərək, Artur Kollinsin "müxtəlif sahələrdə yüksək texnologiyalı patentlərə nəzarət etdiyini" demişdi.[11] 1971-ci ildəki məqaləsində qısaldılmış "high tech" formasından istifadə etmişdi.[12]

2006-cı ildə İƏİT tərəfindən yüksək texnoloji istehsal sənayelərinin geniş istifadə olunan təsnifatı verilmişdir.[13] İƏİT ölkələri daxilində bu sənayelərdə istifadə olunan tədqiqat və təkmilləşdirmə fəaliyyətlərinin intensivliyinə əsaslanır və nəticədə dörd fərqli kateqoriya əldə edilir.[14]

Yüksək texnologiya ixracına görə ölkələrin siyahısı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aşağıda Dünya Bankının məlumatına görə, yüksək texnologiyalı məhsulların dəyərinə görə minlərlə ABŞ dolları ilə 15 ən böyük ixracatçı ölkənin siyahısı verilmişdir:[15]

# Ölkə Dəyər İl
1  ÇXR 942,314,815.52 2021
2  Honkonq 431,628,771.88 2021
3  Almaniya 209,744,317.15 2021
4  ABŞ 169,217,253.98 2021
5  Cənubi Koreya 163,987,147.75 2020
6  Sinqapur 159,927,958.42 2020
7  Yaponiya 116,513,861.43 2021
8  Malayziya 108,683,179.4 2021
9  Vyetnam 101,534,392.93 2020
10  Niderland 101,168,437.61 2021
11  Fransa 97,528,027.44 2021
12  Meksika 74,932,493.34 2021
13  Böyük Britaniya 66,699,915.64 2021
14  Belçika 52,227,761.21 2021
15  Tailand 45,837,990.48 2020

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Cortright, Joseph; Mayer, Heike. High Tech Specialization: A Comparison of High Technology Centers (PDF). Brookings Institution, Center on Urban & Metropolitan Policy. January 2001. 2023-03-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  2. ↑ İsmayıl Calallı. "high tech" // Rasim Əliquliyev (redaktor). İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti (az.). Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" / "Bakı" nəşriyyatı. 2017. səh. 367. ISBN 978-9952-434-82-8. 6 sentyabr 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF) (#archive_missing_url).
  3. ↑ Steenhuis, H.; Bruijn, E. J. De. High technology revisited: Definition and position // 2006 IEEE International Conference on Management of Innovation and Technology (PDF). 2. July 2006. 1080–1084. doi:10.1109/ICMIT.2006.262389. ISBN 1-4244-0147-X. 2023-10-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  4. ↑ "Know How To Use a Slide Rule? - Slashdot". science.slashdot.org (ingilis). 2023-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-04.
  5. ↑ "Slide Rules Were the Original Personal Computers". 5 November 2015. 13 April 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 December 2023.
  6. ↑ Slide Rules & Calculators https://www.tnmoc.org/slide-rules-calculators Arxivləşdirilib 2023-03-07 at the Wayback Machine
  7. ↑ Kostakis, Vasilis; Pazaitis, Alex; Liarokapis, Minas. "Beyond high-tech versus low-tech: A tentative framework for sustainable urban data governance". BigData&Society (ingilis). 2023-06-20. doi:10.1177/20539517231180. ISSN 2053-9517. 2023-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  8. ↑ "What is Deep Tech and which startups are marking the road (not Uber)". Startup Business (italyan). 2018-04-20. 2023-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-13.
  9. ↑ Williams, Howard. "Do Customers Want High Tech or High Touch?". Home Business Magazine. 6 June 2019. 2023-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-22.
  10. ↑ "Atomic Power for Europe". The New York Times. 25 iyun 1958. 2023-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  11. ↑ Metz, Robert. "Market Place: Collins Versus The Middle Man". The New York Times. 24 aprel 1969. 2023-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  12. ↑ Metz, Robert. "Market Place: So What Made E.D.S. Plunge?". The New York Times. 11 noyabr 1971. 2023-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  13. ↑ Hatzichronoglou, Thomas. "Revision of the High-Technology Sector and Product Classification" (PDF). OECD Science, Technology and Industry Working Papers, No. 1997/02. Paris: OECD Publishing. 2023-02-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-12-22.
  14. ↑ Mendenhall, John. High Tech Trademarks (English) (First Edition). Art Direction Book Co. 1985. ISBN 978-0-88108-024-7.
  15. ↑ "High-technology exports". World Bank Open Data. 2023-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-15.