YAZIŞ

Nadir şah Əfşar: diplomatik yazışmalar — AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında Nadir şah Əfşarın diplomatik irsinin toplandığı kitab. == Haqqında == 2015-ci ildə AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında hazırlanmış kitab. Kitabda Azərbaycanın və Yaxın Şərqin siyasi tarixində iz buraxmış, Qərb tarixçilərinin "Şərqin Napoleonu" adlandırdıqları Nadir şah Əfşarın diplomatik irsi toplanmışdır. Kitabın elmi redaktoru Akademik Ramiz Mehdiyev, redaktoru Paşa Kərimov, fars dilindən tərcümə edib, nəşrə hazırlayan, qeydlərin müəllifi Rauf Şeyxzamanlı və şərhlər və tarixi məlumatların müəllifi isə Eldar Əmirov və Taleh Hacıyevdir. Burada Nadir şahın Hindistanın fəth edilməsindən sonra Rum padşahı Sultan Mahmud xana, Hindistan şahı Məhəmmədə, Molla Məhəmməd Zəkiyə, Məşhədin mütəvəllisi Mirzə Məhəmməd Rzaya və Qəndəharın fəth olunması münasibətilə qardaşı İbrahim xana yazdığı məktublar toplanıb.

Xəzər yazışmaları — 950–960-cı illərdə Kardoba xəlifəsi III Əbdürrəhmanın xarici işlərindən məsul vəziri Hasday ibn Şaprut ilə Xəzər xaqanı Yusif arasında reallaşan məktublaşmalardır. Xəzərlər tərəfindən yazılıb günümüzə qədər gələn az sayıdakı sənədlərdən biri olub, Xəzər tarixi haqqında bilgi təqdim edən nadir qaynaqlardandır. Bu məktublaşmalardan həm xəzərlərin din dəyişdirməsi və gələcək nəsillərdə yaratdığı mənfəət ilə əlaqəli, həm də güclü ordusu olub digər dövlətlərdən vergi toplamasına rəğmən, bir nəsil içində (969) dövlətin süqutu barədə məlumat toplamaq mümkündür. == Məlumat == Məktublaşma Əndəlüs Əməvi dövlətinin xəlifəsi III Əbdürrəhmanın xarici işlərindən məsul vəziri Hasday ibn Şaprut tərəfindən başladılmışdır. Geniş şəbəkəsi və demək olar ki, qeyri-məhdud qaynaqları olan Hasday xorasanlı tacirlər tərəfindən xəzərlərin varlığı barədə məlumat almışdı. Haday Xəzərlər ilə əlaqəli bilgisinin olmaması qəribə vəziyyətdir, çünki Yusif xaqanın məktubunda iki cəmiyyət arasında daha əvvəl də əlaqələrin olduğu hiss edilir. Hasdayın ilk çaparı İstanbula qədər gəldi, lakin Bizans hakimiyyəti çaparın daha da içəri getməsinə icazə vermədi. Çapar şəhərdəki xəzərli tərəfindən Hasdaya yazılmış məktubla (bu məktub ehtimal ki, Schechter məktubudur) geri göndərildi. Ən sonunda məktub Xorvat elçiliyi vasitəsiylə Almaniyadan İsaak ben Eliezer çapar olaraq istifadə edilərək Xəzər xaqanlığına göndərildi. Yusifin cavabında Xəzər tarixi və zamanın sosio-siyasi, iqtisadi vəziyyəti barədə məlumatlar mövcuddur.

Yazışma komitələri — ABŞ İstiqlal müharibəsi başlamazdan əvvəl, Britaniya Parlamentinə qarşı müxalifəti və daha sonra ABŞ-nin müstəqilliyinə dəstəyi koordinasiya etməyə çalışan ABŞ siyasi təşkilatları toplusu. Bostondan olan patriot Samuel Adamsın ideyası olan komitələr məktublar yazmaqla On üç koloniyadakı patriot liderləri arasında yeraltı rabitə şəbəkəsi yaratmağa çalışırdılar. Komitələr Filadelfiyada keçirilən Birinci Kontinental Konqresin yaradılmasında mühüm rol oynamışdılar. == Funksiyası == Komitələrin funksiyası müəyyən bir koloniyanın sakinlərini Britaniya tacının gördüyü tədbirlər barədə xəbərdar etmək və şəhərlərdən kəndlərə məlumat yaymaqdan ibarət idi. Xəbərlər adətən atda və ya gəmilərdə kuryerlər tərəfindən daşınan əl ilə yazılmış məktublar və ya çap edilmiş broşürlər vasitəsilə yayılırdı. Komitələr bu xəbərin fikirləri düzgün əks etdirməsinə cavabdeh idi və lazımi qəbul edən qruplara göndərildi. Bir çox müxbirlər müstəmləkə qanunvericilik məclislərinin üzvləri idi. Onlardan digərləri də "Azadlıq oğulları" və Gerb Aktı Konqresində fəal idilər. Komitələr patriotizmi və evdə istehsalı təşviq edir, amerikalılara dəbdəbədən çəkinməyi və daha sadə həyat sürməyi tövsiyə edirdi. Komitələr Amerika ictimai həyatının bir çox aspektləri üzərində öz səlahiyyətlərini tədricən genişləndirmişdilər.

Nadir şah Əfşar: diplomatik yazışmalar — AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında Nadir şah Əfşarın diplomatik irsinin toplandığı kitab. == Haqqında == 2015-ci ildə AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında hazırlanmış kitab. Kitabda Azərbaycanın və Yaxın Şərqin siyasi tarixində iz buraxmış, Qərb tarixçilərinin "Şərqin Napoleonu" adlandırdıqları Nadir şah Əfşarın diplomatik irsi toplanmışdır. Kitabın elmi redaktoru Akademik Ramiz Mehdiyev, redaktoru Paşa Kərimov, fars dilindən tərcümə edib, nəşrə hazırlayan, qeydlərin müəllifi Rauf Şeyxzamanlı və şərhlər və tarixi məlumatların müəllifi isə Eldar Əmirov və Taleh Hacıyevdir. Burada Nadir şahın Hindistanın fəth edilməsindən sonra Rum padşahı Sultan Mahmud xana, Hindistan şahı Məhəmmədə, Molla Məhəmməd Zəkiyə, Məşhədin mütəvəllisi Mirzə Məhəmməd Rzaya və Qəndəharın fəth olunması münasibətilə qardaşı İbrahim xana yazdığı məktublar toplanıb.