Alligator

Alliqator (lat. Alligator) — Alliqatorlar fəsiləsinə aid cins. Alliqator cinsi özündə 2 müasir: Amerika və ya Missisipi alliqatoru (Alligator mississippiensis) və Çin alliqatoru (Alligator sinensis) növlərini birləşdirir. “Alliqator” sözü Azərbaycan dilinə ingilis dilindəki “alliqator” sözündən gəlmişdir. İngilis dilinə isə ispan dilindən tərcümədə kərtənkələ mənasını verən "el lagarto" sözündən daxil olmuşdur. Timsah sözü isə ərəb sözüdür. Peçeneqlər, kumanlar, qıpçaqlar, basmıllar, oğuzlar, qarluqlar, türkeşlər, xəzərlər, göytürklər, uyğurlar, dunay bulqarları, kiməklər isə timsaha alavan demişdirlər. Alliqatorlar timsahlardan və qaviallardan küt, dairəvi ağız quruluşları ilə seçilir. İki alt növ vardır Amerika alliqatoru (Alligator misisipiensis) Çin alliqatoru (Alligator sinensis) Hər 2 növün bədəninin rəngi daha tünddür (demək olar ki, qaradır) və yaşadığı suyun rəngindən asılı olaraq dəyişilir. Ən iri Missisipi alliqatorunun bədən uzunluğu 4,5 m-ə yaxın olmuşdur.

Missisipi alliqatoru (lat. Alligator mississippiensis) və ya Amerikan alliqatoru — iki tanınmış alliqator növündən biridir. Şimali Amerikada yaşayır və Cənub-Şərqi ABŞ üçün endemik sayılır. Bu canlı Texas ştatından Şimali Karolinaya qədər göllər, çaylar və sipər bataqlıqları kimi suyun təzə sularında yaşayan böyük bir sürünən timsahkimiləri təmsil edir. Bu, simpatrik, kəskin timsahdan daha geniş bir ağız, qaranlıq rəng və duzlu su üçün daha az tolerantlıq ilə fərqlənir, soyuducu suya qovuşdurmaqla kompensasiya edilir. Cinsin ikinci nümayəndəsi olan Çin alliqatoru ilə müqayisədə, Missisipi alliqatoru daha böyükdür. Alliqatorlar — balıqlar, amfibiyalar, sürünənlər, quşlar və kiçik məməlilər yeyən yırtıcılardır. Yeni doğulanlar xüsusilə onurğasızlara qidalanırlar. Quraqlıq mövsümündə digər orqanizmlərə ev sahibliyi edən xüsusi çuxurların qazılması, sulak ekosistemində mühüm rol oynayırlar. Bir il ərzində, xüsusilə yetişdirmə mövsümündə alliqatorlar ərazini qeyd etmək və uyğun tərəfdaşları tapmaq üçün səslər səsləndirirlər.

Alligator prenasalis — timsahlar dəstəsinə məxsus olan nəsli kəsilmiş sürünən növü. Növə aid çox sayda fosil Cənubi Dakotada aşkarlanmışdır. Növ 1904-cü ildə təsvir edilmiş, lakin hansı timsah cinsinə aid edilməsi müəyyən edilməmişdir. Daha mükəmməl araşdırma əsasında 1918-ci ildə alliqatorlar cinsinə aid edilmişdir. Bu növ alliqatorlar cinsinin ən erkən bilinən üzvüdür.

Çin alliqatoru (lat. Alligator sinensis) — iki tanınmış alliqator növündən biridir. Şərqi Asiyada, Çinin Yanszı çayı hövzəsində yayılmışdır. Olduqca nadir növdür, təbiətdə cəmi 200 baş Çin alleqatoru qalmışdır. Çin alliqatoruı alt çənədə fərqli qara ləkələr olan sarımtıl-boz rənglidir. Qarın açıq boz rəngdədir. Pəncələr qısadır. Barmaqlarının sonucunda dırnaqlar var. Ön ayaqları üzmə membranlarından məhrumdur. Quyruqları uzun, kütləlidir və suda əsas hərəkətverici qüvvədir.

Alliqatorlar (lat. Alligatoridae) — timsahlar dəstəsinə aid fəsilədir. Alliqatorlar timsahlar dəstəsinin digər nümayəndələrindən daha geniş sifəti və başın daha yuxarı, daha dorsal hissəsində yerləşmiş gözləri ilə fərqlənirlər. Əsl timsahlarla müqayisədə alliqatorlarda çənələr kip örtüldükdə yalnız üst çənənin dişləri görünür. Bəzi fərdlərdə dişlər güclü deformasiyaya uğramış olur. Böyük olmayan fərdlərin gözləri yaşıl, iri fərdlərinki isə tünd qırmızı parıltı saçır. Bu, gecə vaxtı onları müşahidə etməyə imkan verir. Çində Yantsızı çayında, Cənub-Şərqi Amerikada, eləcə də Mərkəzi və Cənubi Amerikanın su hövzələrində yaşayırlar. Fəsilənin 4 cinsə mənsub 8 müasir növü var.