Поиск по словарям.

Deskriptiv dilçilik — struktur dilçiliyin bir qolu, latın sözü olub, "descriptivus - təsviri" mənasında işlənir. Bu cərəyan deskriptiv dilçilik məktəbi, yəni təsviri dilçilik məktəbi də adlanırdı. == Haqqında == 1930-50-ci illərdə Amerika dilçiliyində aparıcı cərəyan olmuşdur. Deskriptiv dilçiliyin banisi Leonard Blumfild onun nəzəriyyəsini “Dil” (1933) adlı kitabında formulə etmişdir. Burada müəllifin özünün dilə aid yeni baxışları əks olunmuşdur. Kitabda, həmçinin dilin təhlil metodları və prinsiplərinin şərhinə geniş yer verilmişdir. Blumfild öz elmi konsepsiyasında dili formal cəhətdən təsvir etməyi hərtərəfli əsaslandırmışdır. Blumfildin “Dil” monoqrafiyasında diqqəti cəlb edən qiymətli cəhətlərdən biri qrammatika nəzəriyyəsidir. Onun qrammatika nəzəriyyəsində qrammatik forma əsas yer tutur. Burada müəllif qrammatik anlayışlara dair əsas terminləri müəyyənləşdirməyə də ciddi səy göstərmişdir .

Deskriptiv linqvistika — dilin müxtəlif səviyyələrini təsvir etməklə, onun strukturunu və istifadə qaydalarını izah edən dilçilik istiqamətidir. Bu yanaşma dilin necə işlədiyini öyrənir və bu prosesdə dilin təbii halını müşahidə edərək qaydalarını formalaşdırır, lakin dili necə olmalı olduğunu demir, yəni preskriptiv qaydalara ziddir. Deskriptiv linqvistikanın məqsədi dilin real istifadə formalarını qeydə almaq, onları sistemləşdirmək və bu məlumatlar əsasında dilin quruluşunu anlamaqdır. == Deskriptiv linqvistikanın əsas cəhətləri == Deskriptiv linqvistika, dili danışanların istifadə etdiyi təbii formalarla maraqlanır. Bu o deməkdir ki, dilçilər dilləri yazılı və şifahi formada müşahidə edir və necə işlədiyini təhlil edirlər. Məsələn, bir dilin danışıq tərzi, vurğu qaydaları və cümlə quruluşları nəzərdən keçirilir. Deskriptiv linqvistika, dilin müxtəlif səviyyələrini təsvir etməklə məşğuldur. Bunlara: Fonologiya, Morfologiya, Sintaksis(cümlə quruluşu), Leksikologiya(söz ehtiyatı), Semantika(mənalar). Deskriptiv linqvistika normativ və ya standart dil formalarına diqqət yetirmir. Əksinə, regional dialektlər, qeyri-standart dil formaları və gündəlik danışıq dillərini də eyni dərəcədə əhəmiyyətli hesab edir.

1846-cı il reskripti - Çar Rusiyasında Azərbaycanlı bəy və ağaların torpaq hüququnu təsdiq edən sərəncamdır. == Sərəncamın məzmunu == Mixail Vorontsovun Qafqaz canişini təyin edildikdən sonra qarşısında duran əsas məqsədlərdən biri ali müsəlman silkinin hüquqlarının qaydaya salınması idi. Qəbul edilmiş əvvəlki qərarlara etitaz hakimiyyəti güzəştə getməyə vadar etdi Uzun müddət davam edən hazırlıq işlərindən sonra sərəncam hazırlandı. Nəhayət 6 dekabr 1846-cı ildə I Nikolay bəy və ağaların hüquqları haqqında reskript imzaladı. 12 maddədən olan sərəncamda on maddə bəy və ağaların torpaq hüququna, iki maddə isə feodal-kəndli münasibətlərinə aid idi. Bu reskriptdə ilk dəfə bəy və ağalara məxsus torpaqların irsi mülkiyyəti kimi qəbul edilirdi. Mülk, mülki-xalisə torpaqları ilə yanaşı tiyul torpaqlarıda rəsmən bəylərin mülkiyyəti elan olunurdu. İrsi istifadəyə verilən torpaqlar alqı-satqıya qoyula, bəxşiş edilə bilərdi. Lakin bəy və ağa torpaqları özgə silklərə keçə bilməzdi. Bu reskript feodala kəndlilər arasında qayda-qanun yaratmaq və onlar üzərində polis idarə üsulunu həyata keçirmək hüququ verilirdi.

Təhsil haqqında imperator reskripti (教育ニ関スル勅語, Kyoiku ni kansuru çokuqo) – 30 oktyabr 1890-cı ildə İmperatoru Meyci tərəfindən imzalanmış, Yaponiyada təhsilin prinsiplərini müəyyən edən reskript. İctimai təhsillə milli maraqları əlaqələndirən bu sənəd təhsilin fərdin yox, dövlətin maraqlarına xidmət etməli olduğunu göstərirdi və imperatora sədaqəti təbliğ edirdi. == Tarixi == Belə bir sənədə ehtiyac haqqında mübahisələr 1872-ci ildə milli təhsil sisteminin yaradılmasından sonra başlamışdır. Konfusiçi mənəviyyatçılar, Yaponiyanı müasirləşdirmək istəyən qərbçilər, eləcə də, hakimiyyətin sərhədlərini müəyyən etmək istəyən siyasətçilər arasındakı təhsildə milli dəyərlər mövzusunda mübahisə 1890-cı ilə qədər davam etmişdir. Milli dəyərlər barəsində ictimai konsensus təmin etmək istəyən baş nazir Yamaqata Aritomo təhsil nazirinə müraciət edərək milli təhsilin əsası haqqında sənəd tərtib etməyi əmr etmişdir. Nakamura Masanao tərəfindən yazılmış ilkin reskriptin mətni çox dini və fəlsəfi olduğu üçün tənqid olunmuş, bu səbəbdən İnoue Kovaşi mətni yenidən yazmışdır. Motoda Naqazane də reskript üçün mətn yazmışdır. Təhsil haqqında imperator reskripti 1890-cı ildə qəbul olunmasından sonra konfusçilər bunu qərbçilər üzərində qələbə kimi qeyd etsələr də, sənəd geniş siyasi spektrı əhatə etmişdir. 315 sözdən ibarət olan sənəd konfusiçilərin sədaqət və ailəyə hörmət məsələlərindəki narahatlıqlarını təmin etməklə yanaşı sivil itəatkarlıq, hüquqa hörmət, ümumi xeyir üçün fədakarlıq kimi Qərb ənənələrini də əks etdirmişdir. Reskript 1946-cı ilin oktyabrına qədər Yaponiyada qüvvədə olmuşdur.

1846-cı il reskripti - Çar Rusiyasında Azərbaycanlı bəy və ağaların torpaq hüququnu təsdiq edən sərəncamdır. == Sərəncamın məzmunu == Mixail Vorontsovun Qafqaz canişini təyin edildikdən sonra qarşısında duran əsas məqsədlərdən biri ali müsəlman silkinin hüquqlarının qaydaya salınması idi. Qəbul edilmiş əvvəlki qərarlara etitaz hakimiyyəti güzəştə getməyə vadar etdi Uzun müddət davam edən hazırlıq işlərindən sonra sərəncam hazırlandı. Nəhayət 6 dekabr 1846-cı ildə I Nikolay bəy və ağaların hüquqları haqqında reskript imzaladı. 12 maddədən olan sərəncamda on maddə bəy və ağaların torpaq hüququna, iki maddə isə feodal-kəndli münasibətlərinə aid idi. Bu reskriptdə ilk dəfə bəy və ağalara məxsus torpaqların irsi mülkiyyəti kimi qəbul edilirdi. Mülk, mülki-xalisə torpaqları ilə yanaşı tiyul torpaqlarıda rəsmən bəylərin mülkiyyəti elan olunurdu. İrsi istifadəyə verilən torpaqlar alqı-satqıya qoyula, bəxşiş edilə bilərdi. Lakin bəy və ağa torpaqları özgə silklərə keçə bilməzdi. Bu reskript feodala kəndlilər arasında qayda-qanun yaratmaq və onlar üzərində polis idarə üsulunu həyata keçirmək hüququ verilirdi.