Поиск по словарям.

Fotometrik anlayışlar — Maddədə həyəcanlanma vəziyyətindən normal vəziyyətə qayıdarkən elektronların keçməsi nəticəsində əmələ gələn atomların, ionların, molekulların və bu maddələrin daha mü- rəkkəb hissəciklərinin işıqlanması lüminessensiya adlandırılır. Maddənin lüminessensiyasının başlanması üçün ona kənardan müəyyən miqdarda enerji çatdırmaq vacibdir. Maddə hissəcik-ləri onlara çatdırılan enerjini udaraq, müəyyən müddət ərzində o halda qalmaqla həyəcanlanma vəziyyətinə keçir. Sonra onlar həyəcanlanma enerjisinin bir hissəsini lüminessensiya kvantları şəklində itirərək sükunət halına qayıdır. Ultrabənövşəyi və görünən tezliklərin optik diapazonunun işıq şüalarının təsiri altında əmələ gələn işıqlanma, həyəcanlanma səviyyəsinin növündən və bu vəziyyətdə qalma müddətindən asılı olaraq fluoressensiya və fosforessensiya kimi iki növə ayrılan fotolüminessensiya adını daşıyır. == Fotometriya == Analitik və biokimyəvi tədqiqatlarda tez-tez rəngsiz məhlulun rəngli məhlula çevrilməsi ilə nəticələnir ki, bu da müəyyən dalğa uzunluqlu işıq şüalarını udmaq qabiliyyətinə malikdir. Əgər qırmızı rəng intensiv udularsa onda məhlul yaşıl və ya göy rəngdə, bənövşəyi rəng udulursa məhlul sarı olur. Müxtəlif dalğa uzunluqlu işığın udulmasını göstərən qrafik spektral əyri adlanır. Adətən fotometriyada ən yüksək işıq udma oblastından istifadə edilir. Əyridə maksimumun miqdarı variasiya edə bilər, ancaq adətən görmə oblastında bir-iki maksimumu olur.

Fotometrik analiz üsulları Fotometrik analiz üsullarında maddənin miqdarının təyin olunması onun işıq udmasının ölçülməsi ilə müəyyən olunur. Fotometrik analiz zamanı müxtəlif tipli reaksiyalardan istifadə edilir. Qeyri-üzvi maddələrin təyini üçün çox vaxt rəngli kompleks birləşmələrin alınması və onların işıq udması öyrənilir. Əksər metal və qeyri metallar kompleksəmələgətirməyə meylli olur və ya rəngli komplekslərlə birləşməyə meylli olurlar. Ona görə də elementlərin fotometrik üsullarla təyin üçün geniş tətbiq imkanları olur. Hal-hazırda demək olar ki, bütün elementlərin və ya onların birləşmələrinin fotometrik üsullarla təyini var. Bu zaman sadə fotometrik üsullar istifadə edilir. Üzvi maddələrin fotometrik təyini üçün sintez üsullarından istifadə olunur. Sintez üsulları ilə həm də qeyri-üzvi maddələr kompleks əmələ gətirir, məsələn sulfidlərlə və ya nitridlərlə. Fotometrik analiz zamanı geniş istifadə olunan reaksiyalardan biridə oksidləşmə - reduksiya reaksiyalarına əsaslanır.

Fotometriya (astronomiya) — astronomiyanın göy cisimlərinin elektromaqnit şüalanmasının axınlarının və intensivliyinin ölçülməsi, habelə bunun üçün üsul və üsulların işlənib hazırlanması ilə məşğul olan bölməsi. Yalnız radiasiya miqdarının deyil, həm də dalğa uzunluqları üzrə paylanmasının ölçüldüyü halda, spektroskopiya termini istifadə olunur. == Metodologiya == Fotometriyanı yerinə yetirmək üçün istifadə olunan üsullar ölçmələrin aparıldığı dalğa uzunluğu diapazonundan asılıdır. Ən sadə variantda fotometriya teleskopda radiasiya toplayaraq həyata keçirilir. Bundan əlavə, işığa həssas alətlərdən istifadə edərək işıq enerjisinin sonradan tutulması və qeyd edilməsi ilə xüsusi optik filtrlər vasitəsilə qəbul edilmiş elektromaqnit şüalanmanı ötürmək mümkündür. Ölçmə sisteminin konsepsiyasına bir sıra lentlər daxildir. Tarixən spektrin yaxın infraqırmızı və uzun dalğalı ultrabənövşəyi bölgələrində fotometriya eyni obyektdən gələn işığın intensivliyini onun şüasını fotohəssas elementə yönəltməklə ölçmək üçün nəzərdə tutulmuş fotoelektrik cihaz olan fotometrdən istifadə etməklə həyata keçirilirdi. Sonradan bu fotometrlər əsasən eyni vaxtda bir neçə obyektin şəklini çəkə bilən CCD kameralarına əsaslanan cihazlarla əvəz olundu. Bununla belə, fotoelektrik fotometrlər hələ də bəzi tətbiqlərdə, məsələn, yüksək qətnamə tələb olunmadığı hallarda istifadə olunur. 1896–1898-ci illərdə Şvarşilzd Vyanadakı Kufner Rəsədxanasındaassistent kimi çalışdı, burada astronomik fotometriya üçün ekspozisiya müddətini təyin etmək üçün bir düstur işləyib hazırladı və fotoqrafiyada qeyri-mütənasiblik fenomenini kəşf etdi.

Bolometr – şüalanma enerjisini ölçən cihaz. İstilik şüalanmasının qəbuledicilərinin ən həssası, daxili fotoeffek hesabına işləyən bolometrlərdir. Fotomüqavimətdən fərqli olaraq, bu cihazda şüalanma udularkən müqavimət artır. == Quruluşu == Adətən bolometr qalınlığı 0,1 mkm olan metal folqadan ibarətdir, metal çıxışları var. Konveksiyaya itkini azaltmaq üçün onu vakuumda yerləşdirirlər. Bolometr körpü sxemi üzrə birləşdirilir, hər qola iki identik bolometr yerləşdirilir. Onlardan birinə işıq salınır, digərinə yox. Bolometrin qoşulma sxemi şəkil-1 dəki kimidir. == İşləmə prinsipi == İşləmə prinsipi cihazdakı termik həssas element qızdırıldıqda onun elektrik müqavimətinin dəyişməsinə əsaslanır. Termik həssas element ,adətən çox nazik (0.1-1mkm) metal lövhələrdən hazırlanır və üzəri böyük udma əmsalına malik olan qara təbəqə ilə örtülür.

Fazometr elektrik təchizatı sistemində (məsələn, üç fazalı) iki periodik dəyişən elektrik rəqsləri arasındakı faza dəyişmə bucağını ölçmək üçün nəzərdə tutulmuş elektrik ölçü cihazıdır. == Fazometrlərin tətbiqi == Fazometr güc əmsalının - cosφ-nin müəyyən edilməsi üçün elektrik qurğularında tez-tez istifadə olunur (elektrik qurğusuna xidmət edən personal tərəfindən cihazın adının düzgün bilinməməsi səbəbindən onu loru dildə "kosinusfimetr" də adlandırırlar). Fazometrlər elektron və elektrotexniki aparat və cihazların hazırlanması, tənzimlənməsi və istismarında istifadə olunur. == Fazometrin qoşulma sxemi == Fazometr cərəyan və gərginlik dövrəsinə qoşulur. Üç fazalı elektrik təchizatı sistemində cihazı üç fazaya gərginlik və cərəyana görə birləşdirmək lazımdır: gərginliyə görə - A, B, C fazalarına cərəyana görə - A, B, C fazalarında cərəyan transformatorunun ikinci tərəf dolaqlarına Həmçinin sadə qoşulma sxemi də mümkündür (cihazın konstruksiyasından asılı olaraq): gərginliyə görə - A, B, C fazalarına cərəyana görə - A, B fazalarında cərəyan transformatorunun ikinci tərəf dolaqlarına Bu vəziyyətdə üçüncü faza (C fazası) A və B cərəyan vektorlarının cəmlənməsi yolu ilə müəyyən edilir. == Ədəbiyyat == Войнаровский П. Д.,. Электрические измерительные аппараты // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Femtometr SI vahidliyinə uyğun olaraq f simvolu ilə işarələnən ölçü vahididirFemtometr SI vahidliyinə uyğun olaraq f simvolu ilə işarələnən ölçü vahididir. Bu, metrin qatıdır və 10−15 və ya 0,000000000000001 kimi göstərilir. Femto sözü qədim Nors dilində fimmtān, on beş mənasını verir. 1964-cü ildə Çəki və Ölçü Vahidləri üzrə 12-ci Baş Konfransda qəbul edilmişdir. Femto sözü qədim Nors dilində fimmtān, on beş mənasını verir. 1964-cü ildə 12.

Odometr (yun. ὁδός — yol + μέτρον — ölçü) — velosiped, motosikl və s. təkərlərinin fırlanması vasitəsilə gedilən yolun uzunluğunu ölçən cihazdır.