Florid Buləkov
Florid Buləkov (başq. Флорид Миңлемулла (Миңнулла) улы Бүләков 23 fevral 1948, Bolşiye Şadı[d], Başqırd MSSR – 18 yanvar 2015, Ufa) — Başqırd dramaturqu.
Başqırdıstan Respublikasının xalq yazıçısı, ədəbiyyat və incəsənət sahəsində Rusiya Federasiyası Dövlət Mükafatı laureatı və Başqırdıstan Respublikası Dövlət Salavat Yulaev adına mükafatı, Başqırdıstan Respublikasının Əməkdar İncəsənət Xadimi.
== Bioqrafiyası ==
Ordudan qayıtdıqdan sonra 1969–1973-cü illərdə Mişkində "Erveya" xalq rəqs ansamblının təşkilatçısı və musiqi rəhbəri olmuşdur. Eyni zamanda Birsk Pedaqoji İnstitutunda qiyabi təhsil alır. 1973–1989-cu illərdə ədəbi işçi, şöbə müdiri, Mişkin regional "Drujba" qəzetinin müxbiri, daha sonra respublika Leninets və Sovet Başqırdıstanı qəzetlərində işləmişdir.
İyirmidən çox pyesin və ilk Başqırd serialının müəllifidir. Onun "Sevgi Qeydiyyatı", "Unudulmuş Dua" dram nümunələri, "Nadinc qız" faciəsi, "Şaimuratov-General" dram-rekvizamı və "Nənələr ərə gedirdi" xalq komediyası çox populyardır.
Layihənin müəllifi və ilk Başqırd rok operasının librettosu ("Sevgi ulduzu", bəstəkarı Salavat Nizametdinov).
Tamaşaları Rusiya, Ukrayna, Qazaxıstan, Belarus, Monqolustan, Türkmənistan (Yekaterinburq, Vladimir, İrkutsk, Xabarovsk, Kirov, Penza, Kazan, Nijni Novqorod, Mahaçqala, Çerkessk, Yakutsk, Ulan-Ude, Ufa, Alma-Ata, Astana, Brest, Bobruisk, Çerniqov, Tambov və s.) kimi ölkələrin teatr səhnələrində ifa edilmişdir.
Natrium florid
Natrium florid (NaF) — NaF formullu qeyri-üzvi birləşmədir. İçməli suyun, diş pastasının istehsalında, metallurgiyada, pestisidlərdə və siçan zəhərində istifadə olunur. Suda asanlıqla həll olan rəngsiz və ya ağ rəngli bir qatı maddədir. Dərman istehsalında geniş tətbiq olunan florid mənbəyidir və diş boşluğunun qarşısını almaq üçün istifadə olunur. 2017-ci ildə, ABŞ-də bir milyondan çox resepti olan, ən çox verilən 247-ci dərman idi.
Natrium florid diş boşluğun qarşısını almaq üçün tablet şəklində satılır.
Diş sağlamlığını qorumaq üçün florid duzları tez-tez bələdiyyə içməli suyuna (bəzi ölkələrdə bəzi qida məhsullarına) əlavə olunur. Ftor, diş emalında təbii olaraq meydana gələn, dişin əsas hissəsi olan flüorapatiti meydana gətirərək dişlərin gücünü artırır. Natrium florid suyun flüoridləşdirilməsi üçün istifadə olunsa da və digər su-floridasiya birləşmələrinin ölçüldüyü standart olsa da, heksaflorosilikat turşusu (H2SiF6) və onun duzu natrium heksaflorosilikat (Na2SiF6) ABŞ-də daha çox istifadə olunan qatqılardır.
Postmenopozal osteoporozun müalicəsi üçün florid əlavəsi geniş tədqiq edilmişdir.
Fiord
Fyord - ensiz, dərin, yamacları dik və qayalıq dəniz körfəzi. Fyordlar 4-cü materik buzunun fəaliyyəti,
sonralar isə çay dərələrini və tektonik çökəklikləri dənizin basması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Belə körfəzlərin olduğu sahil fiord tipli sahil adlanır. Fyord tipli sahilə Norveç, Qrenlandiya, Yeni Torpaq, Alyaska, İslandiya, Çili sahillərində rast gəlinir.
Fyord
Fyord - ensiz, dərin, yamacları dik və qayalıq dəniz körfəzi. Fyordlar 4-cü materik buzunun fəaliyyəti,
sonralar isə çay dərələrini və tektonik çökəklikləri dənizin basması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Belə körfəzlərin olduğu sahil fiord tipli sahil adlanır. Fyord tipli sahilə Norveç, Qrenlandiya, Yeni Torpaq, Alyaska, İslandiya, Çili sahillərində rast gəlinir.
Torii
Torii (yap. 鳥居 — "quşlar oturan yer") — yapon dini olan sintonun məbədləri – dzindyanın qarşısında qurulan ritual qapılar. Onlar qapısı olmayan, qırmızı rəngə boyanmış iki dirəkdir. Yuxarıdan iki dirəklə də birləşirlər. Yuxarı dirək "kasaqi" (笠木), aşağı dirək "nuki" (貫) adlanır.
Hesab edilir ki, toriilər "digər, o dünya" olan kamiyə girişdir. Orada isə hər bir kəs ruhlarla görüşə bilər. Keçmişdə yaponlar inanırdılar ki, ölənlərin ruhunu quşlar aparırlar və tez-tez belə qapılarda dincəlirlər.
Forik
Forik ( q.yun. Θορικός) — qədim Yunanıstanda, Attikanın cənub hissəsində şəhər və daha sonra dem. Bu, Afinanın yaradılması üçün Teseyə aid edilən sinoykizmlərdə birləşən on iki orijinal yaşayış məntəqəsindən biri idi. Daha sonra bu, Akamantida filasının bir demi idi. Onun yaxınlığında Neolit dövründən qurğuşun və gümüşün çıxarıldığı və qəsəbənin sənaye məhəlləsində işlədiyi Laurion mədənləri yerləşir.
Florida Keys
Florida Keys, ABŞ-nin Florida əyalətində yerləşən bir qrup arxipelaqdır. Təxminən 1700 adadan ibarətdir. Floridanın 24 kilometr cənubundadır. Ən ucunda yerləşən Key West, Kubadan 140 kilometr məsafədədir. Florida Keys 23,5 ilə 25,5 enlik arasında yerləşir. Bu xüsusiyyətlərinə görə adalarda subtropik iqlim mövcuddur. Adaları "Overseas Highway" ("Xarici magistral") adlanan bir yol birləşdirir.
== Əhalisi ==
Adaların əhalisi 2000-ci il siyahıyaalınmasında 79.535 olaraq müəyyən olunmuşdur. Bir kvadrat kilometrə 223,66 nəfər düşür. Əhalinin 32% -i Key Westdə yaşayır.
Florida Universiteti
Florida Universtiteti (İngiliscə: University of Florida), Amerika Birləşmiş Ştatlarının Florida Əyalətinin Gainesville Şəhərində yerləşən bir dövlət universitetidir. 8,2 kvadrat kilometrlik bir əraziyə uzanan universitet, həm tələbə sayısı baxımından həm də kampus böyüklüyü baxımından Amerikanın ən böyük universitetlərindən biri olmaq xüsusiyyətini daşıyır.
Universitetdə təqiqat aparanlar popular enerji içkisi olan Gatoradei zənginləşdiriblər. Universitetin idman komandaları Gators adıyla Amerikadakı bir çox universitet ligasında mübarizə apararkən , Amerikan futbol komandaları uğurları ilə komandalarından bəhs etdirirlər.
Florida boğazı
Florida boğazı — Meksika körfəzi ilə Atlantik okeanı birləşdirir. Şimalda Florida yarımadası və Florida-Kis adalarını Kuba adasından ayırır. Uzunluğu 650 km, eni 150 km, orta dərinliyi isə 150 m təşkil edir. Boğaz ərazisindən Florida cərəyanı keçir. Boğaz ABŞ və Kuba arasında sərhəd təşkil edir.
Florida cərəyanı
Florida cərəyanı — Atlantik okeanın ərazisindən keçən isti dəniz cərəyanı. Amerikanın cənub-şərq sahillərindən hərəkət edir. Karib cərəyanının davamıdır. Şərqə doğru istiqamətlənərək Florida boğazından keçir. Bundan sonra Baham adaları sahillərinə yönəlir. Burada Antil cərəyanı ilə birlikdə Qolfstrim cərəyanını əmələ gətirir. Sürəti 1,8 m/s təşkil edir.
Florida puması
Florida puması (lat. Puma concolor coryi) — ABŞ-nin Florida ştatı üçün səciyyəvi olan və nəsilləri kəsilmək üzrə olan puma yarımnövü.
== Haqqında ==
Pişikkimilər dəstəsinə aid olan və adını yaşadığı Florida ştatından alan bu puma növü ABŞ-nin şərqində yaşayan yeganə puma növüdür. 70-dən az çoxala bilən üzvə sahib olan Florida pumalarının sayı hazırda 87-dir. Florida puması ilk dəfə 1958-ci ildə Florida qanunlarında nəsli kəsilmək üzrə olan heyvan növü kimi qeydə alınmışdır. Ən böyük təbii düşməni Amerika alliqatoru və Amerika timsahıdır.
Florida qaraçöhrəsi
Florida qaraçöhrəsi (lat. Taxus floridana) — bitkilər aləminin i̇ynəyarpaqlılar dəstəsinin qaraçöhrəkimilər fəsiləsinin qaraçöhrə cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Taxus baccata var. floridana (Nutt. ex Chapm.) Elwes
Taxus baccata subsp. floridana (Nutt. ex Chapm.) Pilg.
Taxus canadensis var. floridana (Nutt. ex Chapm.) Silba
Taxus canadensis subsp.
Florida yarımadası
Florida yarımadası (ing. Florida) — Şimali Amerikanın cənub-şərqində yerləşir. Ərazisinin böyük hissəsi Florida ştatını torpaqlarında yerləşir. Sahəsi 115 min km² təşkil edir. Şərqdə Atlantik okeanın, qərbdə isə Meksika körfəzi onun sahillərini yuyur. Kuba adasında onu Florida boğazı ayırır.
Yarımada ərazisində ən hündür zirvə 99 m təşkil edir. Bu yaylada karst məşəlli təbiət abidələrinə rast gəlinir. Yarımadanıb şərq hissəsi nisbətən yüksəlmiş, qərb hissəsi isə nisbətən alçaqdır. Bu hissə laqun və Manqrov meşələri ilə zəngindir.
Florida zirehlisi
Florida zirehlisi (lat. Lepisosteus platyrhincus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin zirehlikimilər dəstəsinin zirehli durnabalıqları fəsiləsinin kayman balığı cinsinə aid heyvan növü.
Hyptis florida
Hyptis florida (lat. Hyptis florida) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin hyptis cinsinə aid bitki növü.
Kokoa, Florida
Kakao, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Florida əyalətində olan və Brovard dairəsinin bir şəhərdir. 26 Noyabr 2009-cu il tarixində şəhərin əhalisi ümumilikdə 17.140 nəfər təşkil etmişdir.
== Demoqrafiya ==
=== 2010-cu il siyahıyaalması ===
15 Mart 2010-cu il tarixində aparılmış siyahıya almaya görə, şəhər əhalisinin 16.412 nəfər, 6.939 ev və 4.232 ailə olduğu təyin olunmuşdur. Şəhərdəki əhali bölgüsü 64,0% Ağ, 33,0% Afro-Amerikalı, 0,1% Yerli Amerikalı, 1,2% Asiyalı və 0,6% digər xalqlardan ibarət olduğunu müəyyən etmişdir.
Kokoa (Florida)
Kakao, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Florida əyalətində olan və Brovard dairəsinin bir şəhərdir. 26 Noyabr 2009-cu il tarixində şəhərin əhalisi ümumilikdə 17.140 nəfər təşkil etmişdir.
== Demoqrafiya ==
=== 2010-cu il siyahıyaalması ===
15 Mart 2010-cu il tarixində aparılmış siyahıya almaya görə, şəhər əhalisinin 16.412 nəfər, 6.939 ev və 4.232 ailə olduğu təyin olunmuşdur. Şəhərdəki əhali bölgüsü 64,0% Ağ, 33,0% Afro-Amerikalı, 0,1% Yerli Amerikalı, 1,2% Asiyalı və 0,6% digər xalqlardan ibarət olduğunu müəyyən etmişdir.
Lakeland (Florida)
Leyklend — Amerika Birləşmiş Ştatları nın Florida əyalətində yerləşən şəhər. Tampa vƏ Orlando şəhərlərinin arasında yerləşən Leyklendin 2006-cı ildə əhalisi 89,108 nəfər təşkil edirdi. Cənubi Florida Universitetinin bir kampusu da bu şəhərdə yerləşir.
Leyklend (Florida)
Leyklend — Amerika Birləşmiş Ştatları nın Florida əyalətində yerləşən şəhər. Tampa vƏ Orlando şəhərlərinin arasında yerləşən Leyklendin 2006-cı ildə əhalisi 89,108 nəfər təşkil edirdi. Cənubi Florida Universitetinin bir kampusu da bu şəhərdə yerləşir.
Maqnezium xlorid
Maqnezium xlorid (MgCl2) – qeyri-üzvi birləşmədi, xlorid turşusunun maqnezium duzu.
== Fiziki xassələri ==
Magnezium xlorid – susuz duzdur, hiqroskopik heksoqonal
Rəngsiz kristallar şəklində kristallaşır. Acı dadı var.
== Alınması ==
Susuz maqnezium xloridi maqneziumun birbaşa xlorlanması nəticəsində almaq olar:
M
g
+
C
l
2
→
M
g
C
l
2
{\displaystyle {\mathsf {Mg+Cl_{2}\rightarrow MgCl_{2}}}}
Magnezium xloridi əsası oksidlərin xlorid turşusu ilə reaksiyası zamanı almaq olar:
2
M
g
O
+
2
C
l
2
→
2
M
g
C
l
2
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {2MgO+2Cl_{2}\rightarrow 2MgCl_{2}+O_{2}}}}
M
g
O
+
C
+
C
l
2
→
M
g
C
l
2
+
C
O
{\displaystyle {\mathsf {MgO+C+Cl_{2}\rightarrow MgCl_{2}+CO}}}
== Kimyəvi xassələri ==
Magnezium xlorid suda yaxşı həll olunur, piridində, spirtlərdə, asetonda zəif həll olunur.
Magnezium xlorid qələvilər və ammonyak məhlulu ilə reaksiya girir:
M
g
C
l
2
+
2
N
a
O
H
→
M
g
(
O
H
)
2
↓
+
2
N
a
C
l
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}+2NaOH\rightarrow Mg(OH)_{2}\downarrow +\,2NaCl}}}
Magnezium xloridə natrium karbonat əlavə edildikdə, əsası maqnezium karbonatın çöküntüsü əmələ gəlir:
5
M
g
C
l
2
+
5
N
a
2
C
O
3
+
2
H
2
O
→
M
g
(
O
H
)
2
⋅
3
M
g
C
O
3
↓
+
M
g
(
H
C
O
3
)
2
+
10
N
a
C
l
{\displaystyle {\mathsf {5MgCl_{2}+5Na_{2}CO_{3}+2H_{2}O\rightarrow Mg(OH)_{2}\cdot 3MgCO_{3}\downarrow +\,Mg(HCO_{3})_{2}+\,10NaCl}}}
M
g
C
l
2
+
2
N
a
H
C
O
3
→
M
g
C
O
3
↓
+
2
N
a
C
l
+
H
2
O
+
C
O
2
↑
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}+2NaHCO_{3}\rightarrow MgCO_{3}\downarrow +\,2NaCl+\,H_{2}O+CO_{2}\uparrow }}}
2
M
g
C
l
2
+
L
i
A
l
H
4
→
M
g
H
2
+
L
i
C
l
+
A
l
C
l
3
{\displaystyle {\mathsf {2MgCl_{2}+LiAlH_{4}\rightarrow MgH_{2}+\,LiCl+\,AlCl_{3}}}}
M
g
C
l
2
⋅
6
H
2
O
→
120
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
4
H
2
O
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 6H_{2}O\xrightarrow {120^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot 4H_{2}O+2H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
4
H
2
O
→
150
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
2
H
2
O
+
2
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 4H_{2}O\xrightarrow {150^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot 2H_{2}O+2H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
2
H
2
O
→
240
∘
C
M
g
C
l
2
⋅
H
2
O
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot 2H_{2}O\xrightarrow {240^{\circ }C} MgCl_{2}\cdot H_{2}O+H_{2}O}}}
M
g
C
l
2
⋅
H
2
O
→
>
300
∘
C
M
g
O
H
C
l
+
H
C
l
{\displaystyle {\mathsf {MgCl_{2}\cdot H_{2}O\xrightarrow {>300^{\circ }C} MgOHCl+HCl}}}
2
M
g
O
H
C
l
→
>
400
∘
C
M
g
2
O
C
l
2
+
H
2
O
{\displaystyle {\mathsf {2MgOHCl\xrightarrow {>400^{\circ }C} Mg_{2}OCl_{2}+H_{2}O}}}
== Tətbiqi ==
Maqnezium xlorid əsasən maqnezium istehsalında istifadə olunur. Həm çinin buz və qarın əriməsi üçün tətbiq olunur. Qarla təmasda olduqda onu tez bir zamanda əridir.
Magnezium xlorid qida sənayesində çox istifadə olunur. E 511 qida qatqısı kimi qeyd olunur.
== İstinadlar ==
Рабинович В.А., Хавин З.Я. Краткий химический справочник.
