Поиск по словарям.

Latviya (latış. Latvija‎), köhnə mənbələrdə Letoniya (liv. Leţmō) və ya Liflyandiya, rəsmi adı ilə Latviya Respublikası (latış. Latvijas Republika‎, liv. Leţmō Vabāmō) – Şimali Avropada dövlət. 1 yanvar 2015-ci il tarixli rəsmi məlumata əsasən əhalisi 1 988 400 nəfərdir. Ərazisi 64 589 km².-dir. Əhalisinin sayına görə dünyada 147-ci, ərazisinə görə 122-ci yeri tutur. Paytaxtı Riqa şəhəri, dövlət dili latış dilidir. Latviya şimalda Estoniya, şərqdə Rusiya, cənub-şərqdə Belorusiya, cənubda Litva ilə həmsərhəddir.

Latviya əhalisi - Bu məqalə Latviya əhalisinin sıxlıq, etnik mənsubiyyət, təhsil səviyyəsi, səhiyyə, iqtisadi durum, dini baxış və digər aspektlərdən demoqrafik göstəriciləri haqqındadır. == Tarixi olaraq dəyişmə == Latviyanın əhalisinin təbii artımı son illərdə mənfi rəqəmlər verir. 2050-ci ildə ölkə əhalisinin sayı 1,249,812 nəfər olacağı gözlənilir. == İmmiqrasiya == == Yaş qruplarına görə == == Vacib statistikalar == == Etnik tərkib == == Dil == rəsmi: Latış bəzi qanunvericilikdə yerli əhəmiyyəti var: Livon, Latqal ən az 500 nəfərin danışdığı bu dillər 2011-ci il siyahıya alınmasında əsas dil olaraq qeyd edilib (azalan sırayla): Rus, Belarus, Ukrayn, Litva, Polish, Qaraçı, Tatar, İdiş və İvrit, Eston, Alman geniş şəkildə danışılan digər dillər: İngilis (46%) Latış işarət dili (qanuni olaraq tanınıb və dəstəklənir) və Rus işarət dili == Din == Latviyada ən geniş yayılmış din xristianlıqdır (79%), ancaq əhalinin sadəcə 7%-i mütəmadi olaraq dini xidmətlərdə iştirak edir.

Latviya Prezidenti (latış. Latvijas Valsts Prezidents‎) – Latviyanın ali dövlət vəzifəsi. Latviya Prezidenti dövlətin başçısı hesab olunur. Latviya Prezidenti, vəzifəyə Latviya Parlamentində (Seymi) baş tutan seçki yolu ilə təyin olunur. Latviya Seyminin 100 üzvü bir neçə mərhələdən ibarət olan seçki yolu ilə bir nəfəri dörd il müddətinə Latviya Prezidenti vəzifəsinə seçir. Latviya Prezidenti seçilən şəxsin səlahiyyət müddəti seçildiyi il iyulun 8-dən başlayır və dörd il sonra başa çatır. 2023-cü il iyulun 8-dən Latviya Prezidentinin səlahiyyətlərini Edqar Rinkeviç icra edir. == Tarixi == === 1940– 1990 === 1922-ci il noyabrın 14-də Latviya Seymi Latviyanın birinci Prezidentini seçdi. Həmin vəzifəyə yeganə namizəd "Kəndçi Birliyi" Partiyasının üzvü Yanis Çaqste idi. Onun lehinə 92, əlehinə isə 6 deputat səs verdi və Yanis Çaqste üç il müddətinə Latviya Prezidenti seçildi.

Latviya (latış. Latvija‎), köhnə mənbələrdə Letoniya (liv. Leţmō) və ya Liflyandiya, rəsmi adı ilə Latviya Respublikası (latış. Latvijas Republika‎, liv. Leţmō Vabāmō) – Şimali Avropada dövlət. 1 yanvar 2015-ci il tarixli rəsmi məlumata əsasən əhalisi 1 988 400 nəfərdir. Ərazisi 64 589 km².-dir. Əhalisinin sayına görə dünyada 147-ci, ərazisinə görə 122-ci yeri tutur. Paytaxtı Riqa şəhəri, dövlət dili latış dilidir. Latviya şimalda Estoniya, şərqdə Rusiya, cənub-şərqdə Belorusiya, cənubda Litva ilə həmsərhəddir.

Latviya SSR (latış. Latvijas Padomju Sociālistiskā Republika‎) — SSRİ-nin tərkibinə daxil olan 15 ittifaq ölkələrindən biri. 21 iyul 1940-cı ildə təşkil olunmuşdur.

Latviya Seymi —

Latvijas Televīzija (azərb. Latviya Televiziyası‎) — 6 noyabr 1954-cü il tarixində fəaliyyətə başlayan, Latviyanın ilk milli və ictimai televiziyasıdır. Avropa Yayım İttifaqının üzvüdür. Televiziyanın xərclərinin 60 %-i dövlət büdcəsindən, digər xərclər isə reklam gəlirlərindən əldə olunur.

Latviya Universiteti (latış. Latvijas Universitāte‎, abbr. LU) — Latviyanın paytaxtı olan Riqa şəhərində yerləşən, 1919-cu ildə əsası qoyulmuş universitet. O, topuniversities.com saytın hesabatına görə dünyanın ən yaxşı 750 universitetin arasında 701-ci yeri tutur. == Xarici əlaqələri == Utrext Şəbəkəsinin üzvüdür.

Latviya azərbaycanlıları — tarixi Azərbaycan ərazisindən kənarda yaşayan etnik azərbaycanlıların təşkil etdiyi Azərbaycan diasporunun Latviya Respublikasında yaşayan hissəsinin adı. == Sayı == Latviyada təxminən 1200 nəfərdən 2000 nəfərə qədər azərbaycanlı yaşayır. Onlar bu ölkəyə əsasən SSRİ dövründə köçmüşlər. Xüsusilə də İkinci dünya müharibəsindən sonra elm, təhsil, sosial-iqtisadi səbəblərlə Latviyaya yüzlərlə azərbaycanlı miqrasiya etmişdir. == Təşkilatları == === "Azəri" Cəmiyyəti === "Azəri" Cəmiyyəti Latviyadakı azərbaycanlıların birləşdiyi ilk ən böyük təşkilat idi. Cəmiyyətin yarandığı gündən məqsədi bu ölkədə yaşayan azərbaycanlıları vahid qüvvə kimi birləşdirmək, Azərbaycan barədə həqiqətlərin, əldə olunmuş nailiyyətlərin, erməni təcavüzünün acınacaqlı nəticələrinin Latviya siyasi və ictimai dairələrinin diqqətinə çatdırmaq və iki ölkə arasındakı əlaqələrdə körpü rolunda iştirak etmək olmuşdur. === "Ocaq" Mədəniyyət Mərkəzi === Latviya azərbaycanlılarının "Ocaq" Mədəniyyət Mərkəzi Azərbaycanın Latviya səfirliyinin təşəbbüsü və dəstəyi ilə 2007-ci ilin əvvəllərindən etibarən fəaliyyətə başlamışdır. 30 may 2007-ci ildə Latviya azərbaycanlılarının "Ocaq" Mədəniyyət Mərkəzinin nəzdində Bazar Günü Məktəbi açılmışdır. "Ocaq" Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri və Riqa Klassik Gimnaziyasının direktoru olan Roman Əliyev 2007-ci ilin yanvar ayında səs çoxluğu ilə Latviya Respublikasının Təhsil Naziri yanındakı Məşvərət Şurasının sədri seçilmişdir. O, eyni zamanda, Latviya Respublikasının Prezidenti yanında Milli Azlıqlar üzrə Dövlət Komissiyasının Sədridir.

Latviya coğrafiyası — == İqlimi == İqlimin dəniz və kontinental iqlimi arasında keçid xarakteri var. 500–800 mm — üstünlük təşkil edən cənub-qərb küləkləri Atlantik tərəfindən 500–800 mm miqdarda yağıntı gətirir. Hər il yalnız 30–40 gün hava buludsuz olur, qalan günlər hava buludlu ən isti və quru ay May ayıdır. Yay tez-tez sərin və yağışlı keçir, temperatur bir il ərzində 125–155 gün sıfırdan yuxarı olur. İyulun orta temperaturu — 15–17 ° C, bəzən 1990-cı illərdəki kimi anomaliyalar olur(32 °C). Qış dekabrın ortalarından mart ayına kimi davam edir. Yanvar ayında orta temperatur −3 −7 ° C arasında dəyişir, bəzən isə-40 °C qədər düşür.

Latış dili ya da Leton dili (latviešu valoda) Hind-Avropa dillərinə mənsub, əsasən Latviyada istifadə edilən bir dil.

Latviya keramikası (latış. Latvijas keramika‎ və latış. Latvijas podniecība‎)- Ölkədə ən qədim incəsənət növlərindən biridir. Tarixi Neolit dövrünə qədər gedib çıxır. Latqale keramikası (latış. Latgales keramika‎) isə Latviya keramikasının ən məşhur yarımnövüdür. Latqaledə ölkənin keramika məhsullarının çox hissəsi istehsal edilir. Bir qayda olaraq, Latviya keramikası hər hansı naxışların olmaması ilə digər ölkələrin keramikasından fərqlənir. Əsasən onların yerinə bütöv rənglərdən və ya güllərdən istifadə olunur. Ənənəvi məmulatlar təmkinli, torpaq çalarlarıyla rənglənir (yaşıl, qəhvəyi və başqaları).

Lat (latış. Lats‎; simvolu — Ls; kodu ISO 4217 — LVL) — Latviyanın 1922-1940 və 1993-2013 milli valyutası. Müstəqilliyi bərpa ediləndən sonra, 7 may 1992-ci ildən müvəqqəti ödəniş vasitəsi kimi Latviya rublu dövriyyəyə buraxıldı. Lat dövriyyədə 5 mart 1993-cü ildən istifadə edilir. Latlar SSRİ rubluna 200 : 1 nisbəti ilə dəyişilirdi. 1, 2, 5, 10, 20, 50 santim xırda və 1, 2 lat metal pullar vardır. 10 (gümüş 925) və 100 lat (qızıl 999,9); 5, 10, 20, 50, 100 və 500 lat əskinazlar vardır. 1 Latviya latı 100 santimə (santīmu) bərabərdir. 2014-cü ilin yanvarın 1-dən Latviya Avrozonanın hissəsi olmuş və beləliklə, öz rəsmi valyutanı latdan avroya dəyişdi. 15 yanvara qədər bu ölkədə lat tədricən dövriyyədən çıxmalıdır.

Latviyanın mədəniyyəti ənənəvi Latviya və Livon tarixi irsini özündə əks etdirir. == Mədəniyyət sahəsi == Müasir Latviya ərazisi bir sıra mədəni və tarixi bölgələrə bölünür, bunlara Kurzeme, Latqale, Vidzeme və Zemqaledir daxildir. Zemqale tərkibində, onlar bəzən ölkənin Konstitusiyasında nəzərdə tutulmayan başqa bir bölgəni də seçirlər ki, bu da Seliya adlanır. Hər bir tarixi və mədəni region xalq kostyumu, rituallar, mahnılar və s. kimi öz ənənələri ilə fərqlənir. == Latviya ədəbiyyatı == Latviyada yazılı dilin ortaya çıxmasından əvvəl, Latviya xalqının ənənələri əsasən xalq mahnıları ilə günümüzə qədər ötürülmüşdür. Latviya ədəbiyyatı yalnız 19-cu əsrdə, Yuris Alunan "Mahnılar" (1856) milli yazılı şeirinin ilk nəşrindən sonra inkişaf etməyə başladı. XX əsrin əvvəllərində, alman və rus ədəbiyyatının təsiri sayəsində, Latviya ədəbiyyatında bir çox fərqli ədəbi istiqamətlər ortaya çıxdı: Simvolizm, Dekadentçilik və s. Müasir Latviya ədəbiyyatında insanın daxili dünyasının açıqlanmasına, kəskin həyat münaqişələrinin təhlilinə çox diqqət yetirilir. Şeir çox inkişaf etmişdir.

Latviya Seymi —

Latviya şəhərlərinin siyahısı.

Latviya əhalisi - Bu məqalə Latviya əhalisinin sıxlıq, etnik mənsubiyyət, təhsil səviyyəsi, səhiyyə, iqtisadi durum, dini baxış və digər aspektlərdən demoqrafik göstəriciləri haqqındadır. == Tarixi olaraq dəyişmə == Latviyanın əhalisinin təbii artımı son illərdə mənfi rəqəmlər verir. 2050-ci ildə ölkə əhalisinin sayı 1,249,812 nəfər olacağı gözlənilir. == İmmiqrasiya == == Yaş qruplarına görə == == Vacib statistikalar == == Etnik tərkib == == Dil == rəsmi: Latış bəzi qanunvericilikdə yerli əhəmiyyəti var: Livon, Latqal ən az 500 nəfərin danışdığı bu dillər 2011-ci il siyahıya alınmasında əsas dil olaraq qeyd edilib (azalan sırayla): Rus, Belarus, Ukrayn, Litva, Polish, Qaraçı, Tatar, İdiş və İvrit, Eston, Alman geniş şəkildə danışılan digər dillər: İngilis (46%) Latış işarət dili (qanuni olaraq tanınıb və dəstəklənir) və Rus işarət dili == Din == Latviyada ən geniş yayılmış din xristianlıqdır (79%), ancaq əhalinin sadəcə 7%-i mütəmadi olaraq dini xidmətlərdə iştirak edir.

Vətəndaşsızlıq və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər (latış. nepilsoņi‎) — 1 iyul 1992-ci il tarixində Latviyada yaşayan və başqa dövlətlərin vətəndaşlığı olmayan keçmiş SSRİ vətəndaşlarına Latviya Respublikası tərəfindən verilən xüsusi hüquqi status. 1990-cı illərin ortalarında. vətəndaş olmayanların sayı təxminən 730–740 min nəfər idi. 2021-ci ildən etibarən 190522 nəfər (ölkə əhalisinin 10,1%-i) [3] Latviya vətəndaşlığı olmayan şəxslər var idi. Latviya sakinlərinin təxminən 6,6%-i (125.560 nəfər), siyahıyaalmada milliyyətini "rus" olaraq ifadə edən vətəndaş olmayanlardır. Eyni zamanda, Latviya əhalisinin 16,1%-i (305 448 nəfər) rus millətli Latviya vətəndaşları idi. Hüquqi baxımdan — "Latviya və ya başqa bir dövlətin vətəndaşlığı olmayan keçmiş SSRİ vətəndaşlarının statusu haqqında" 12 aprel 1995-ci il tarixli qanunun subyektləri — vətəndaşlığı olmayan və olmayan şəxslər bu tələblərə cavab verən SSRİ-dən başqa hər hansı bir dövlətin: "1 iyul 1992-ci ildə, qeyddə göstərilən yaşayış sahəsinin vəziyyətindən asılı olmayaraq, Latviya ərazisində və ya əvvəl qeydiyyatdan keçmiş son yaşayış yerində qeydiyyata alınmışlar. 1 iyul 1992-ci il Latviya Respublikasında idi və ya məhkəmənin qərarı ilə qeyd olunan tarixdən əvvəl ən az 10 il ərzində Latviya ərazisində davamlı yaşadıqları faktı təsbit edildi. vətəndaşlıq.

Latviya mifologiyası — Latviya tarixi boyu ortaya çıxan, bəzən ardıcıl nəsillər tərəfindən işlənən, bəzən isə rədd edilən və başqa izahlı povestlərlə əvəz olunan miflər toplusudur. == Mənbələr == Latviya mifologiyası haqqında ən erkən yazılı məlumatlara xalq mahnılarında (dainalar), xalq nağıllarında və xronikalarda rast gəlinir. Bu mənbələr, Latviya xalqının inancları, dəyərləri və dünyagörüşü haqqında qiymətli məlumatlar verir. == Tanrılar və ilahələr == Latviya mifologiyasında çoxlu sayda tanrı və ilahə mövcuddur. Bunlardan bəziləri: Dievs: Göy tanrısı və panteonun baş tanrısı. Günəş, yağış və ildırım kimi təbiət hadisələrindən məsuldur. Laima: Doğum, evlilik və tale ilahəsi. Qadınların və uşaqların himayədarıdır. Māra: Ölüm və yeraltı dünyanın ilahəsi. Qış və xəstəliklərlə əlaqələndirilir.

Latviya iqtisadiyyatı Avropaya açıq iqtisadiyyatdır və Avropa Vahid Bazarının bir hissəsidir. Latviya 1999-cu ildən Ümumdünya Ticarət Təşkilatının, 2004-cü ildən Avropa İttifaqının, 2014-cü ildən Avrozonanın və 2016-cı ildən İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının üzvüdür. Latviya Dünya Bankı Qrupunun hazırladığı Biznesin Asanlığı İndeksində dünyada 14-cü yerdədir. 2011-ci il İnsan İnkişafı İndeksinə əsasən, Latviya çox yüksək göstəriciləri olan ölkələr qrupuna daxildir. Coğrafi mövqeyinə görə, tranzit xidmətləri, ağac emalı, kənd təsərrüfatı və qida məhsulları, maşın və elektron cihazların istehsalı kimi sahələr yaxşı inkişaf etmişdir. Latviya iqtisadiyyatı 2006-07-ci illər ərzində ÜDM-in ildə 10%-dən çox sürətli artımına nail olmuşdur, lakin 2009-cu ildə hesab kəsiri, daşınmaz əmlak bazarının çöküşü və dünya iqtisadiyyatının ümumi böhranı fonunda böyük borc riski nəticəsində ciddi tənəzzülə uğramışdır. Ölkədəki ikinci ən böyük bank olan Parex Bankın iflası nəticəsində 2009-cu ildə ÜDM demək olar ki, 18% azaldı və Avropa İttifaqı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər beynəlxalq donorlar sazişin bir hissəsi olaraq Latviyaya əhəmiyyətli maliyyə yardımı göstərdilər. Hökumətin sərt qənaət tədbirlərinə sadiqliyi müqabilində valyutanın avroya bağlanmasını müdafiə edərək 2011-ci ildə Latviya ÜDM-in 5,5% artımına nail oldu və beləliklə, Latviya iqtisadi baxımdan yenidən Avropa İttifaqının ən sürətlə inkişaf edən ölkələri sırasına daxil oldu. Beynəlxalq Valyuta Fondu və Aİ proqramı Latviyada 2011-ci ilin dekabrında uğurla başa çatdı. == Latviya iqtisadiyyatının tarixi == Əsrlər boyu Hanza ittifaqı və Almaniyanın təsiri altında, daha sonra müharibələrarası müstəqilliyi dövründə Latviya öz coğrafi mövqeyi hesabına mühüm şərq-qərb ticarətinin mərkəzinə çevrildi.

Latviyada milli oyanış və ya Birinci oyanış (latış. Pirmā atmoda‎) — 1850-1880-ci illərdə latışların mədəni və milli dirçəliş hərəkatı. Bu hərəkatın fəalları əsasən Livoniya və Kurlandiyada Baltikyanı almanların hökmranlığına qarşı çıxan, müasir Latviya milli dövlətinin əsasını qoyan yüksək təhsilli insanlardan "gənc latışlar" adlanırdı. Gənc Almaniya və Çex Milli Hərəkatı kimi Avropanın romantik milliyətçi hərəkatlarından təsirləndi. Gənc latışların fəaliyyətinin böyük hissəsi latışların təhsilinə, almanlarınblatış dilinə, adət-ənənələrinə və mədəniyyətinə qarşı qərəzli tənqidinə qarşı mübarizəyə həsr olunmuşdu. Hərəkat 1850-ci illərdə o dövrdə Livoniya əyalətində ali təhsil müəssisəsi olan Tartu Universitetində meydana gəlib, 30-a yaxın etnik latış olan tələbə onun ilk fəalları olub. Kurlandiyadan olan tələbə Krişyanis Valdemars yataqxana otağında özünü latış kimi təqdim edən lövhə yerləşdirib ki, bu da o zaman eşidilməyib. Çox keçmədi ki, onun ətrafında 10-13 tələbədən ibarət dərnək yarandı və onlar “Latviya axşamları” təşkil etdilər ki, bu zaman almanlar tərəfindən sıxışdırılan latışların vəziyyətini müzakirə etdilər. Yuris Alunan və Krişyanis Baron tezliklə onun liderləri oldular. Hərəkatın fəalları “Mājas Viesis” və “Pēterburgas Avīzes” qəzetlərini nəşr edirdilər.

== Latviyanın diyarları ==

Latviyada insan hüquqları (latış. Cilvēktiesības Latvijā‎) — 1998-ci ildə qəbul edilmiş Latviya Respublikasının Konstitusiyanın 8-ci fəslində təsbit olunmuş – “Əsas insan hüquqları” 28 maddədən ibarətdir. — Fəsildə təsbit olunmuş hüquqlar siyahısına həm birinci və ikinci nəslin hüquqları, həm də üçüncü nəslin bəzi hüquqları daxildir: əlverişli mühitdə yaşamaq hüququ və milli azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqları. 116-cı maddə müdafiəsi üçün bir sıra insan hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına yol verilən dəyərləri müəyyən edir: başqa insanların hüquqları, dövlətin demokratik quruluşu, cəmiyyətin təhlükəsizliyi, rifahı və mənəviyyatı. ABŞ Dövlət Departamenti və Freedom Housea əsasən Latviya hökuməti tərəfindən ümumiyyətlə insan haqlarına hörmət edilir. == Tarixi == 1918-ci ildə Latviyanın müstəqilliyini elan edən Xalq Şurasının siyasi platformasının yeddi bölməsindən ikisi insan hüquqlarına həsr olunmuşdu. 5 dekabr 1919-cu ildə Xalq Şurası Latviyada 1917-ci il oktyabrın 25-dən əvvəl verilmiş Rusiya qanunlarının Latviya qanunları ilə əvəz olunana qədər qüvvədə olması haqqında qanun qəbul etdi. Beləliklə, Rusiya Müvəqqəti Hökumətinin ittifaqlar, yığıncaqlar, söz və vicdan azadlığı haqqında aktları etibarlı idi. 1920-ci ildə Müəssislər Məclisi dövlət quruluşu ilə bağlı bir sıra insan hüquqlarını nəzərdə tutan müvəqqəti qaydalar qəbul etdi. 1922-ci ildə Müəssislər Məclisi iki oxunuşda Konstitusiyanın insan hüquqlarına dair müddəaları özündə əks etdirən ikinci hissəsinin layihəsini qəbul etdi, lakin üçüncü oxunuşda layihəni rədd etdi.