Поиск по словарям.

Suriyanın federallaşdırılması — Suriyada vətəndaş müharibəsinə son qoymaq üçün mümkün həll yolu kimi mübahisəli şəkildə irəli sürülən təklif. Geniş mənada bu, mərkəzləşdirilmiş Suriya Ərəb Respublikasının muxtar bölmələri olan federativ respublikaya çevrilməsi deməkdir. Rusiya, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nümayəndələri, ABŞ və İsrail kimi Suriyada vətəndaş müharibəsində iştirak edən bir çox qüvvələr və aktorlar "federal bölünmə" ideyasını qəbul etmişdilər. Bəşər Əsəd federalizm ideyasını açıq şəkildə rədd etmiş, Suriyadakı ərəb əksəriyyətinin bu cür təkliflərə qarşı olduğunu bəyan etmişdir. Həmçinin, Ərəb Dövlətləri Liqasının üzvləri və Türkiyə də daxil olmaqla, regiondakı qonşu ölkələrin əksəriyyəti bu təklifi rədd etmişdir. Federalizasiya prosesinin az-çox etnik və dini-məzhəbi zəmində baş verəcəyinə görə, onun əleyhdarları tərəfindən "ölkənin bölünməsi" və "balkanlaşdırlma" kimi rədd edilmişdir. Suriya Milli Şurası və Suriya İnqilabçı və Müxalif Qüvvələrinin Milli Koalisiyası kimi Suriya müxalifətinin əksər fraksiyaları federallaşma ideyasını ardıcıl olaraq rədd etmişdir. Digər tərəfdən, kürd müxalifət partiyaları bu ideyanı güclü şəkildə təbliğ ediblər. Kheder Khaddour. "Local Wars and the Chance for Decentralized Peace in Syria".

Suriyanın dövlət quruluşu - 1973-ci ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya əsasən hüquqi-siyasi, inzibati, iqtisadi və ictimai münasibətlər sistemi. Suriya dualist formada idarəetmə üsuluna malik respublikadır. Suriyanın bütün siyasi partiyaları islahatçı sosializm kursuna sadiqliyini bəyan etməlidirlər. Milli bayram günü olan müstəqillik günü (1946) 17 apreldə qeyd olunur. Suriya Ərəb Respublikasının 13 mart 1973-cü il tarixində qəbul edilmiş Konstitusiyasında Ərəb Sosialist İntibah Partiyasının (BƏƏS) aparıcı rolu təsbit edilmişdir. Başçıları Nazirlər Şurasının təsdiqindən sonra daxili işlər naziri tərəfindən təyin olunan və hər birinin yerli Parlamenti seçilən 14 muhafazlığa (Dəməşq, Rif Dəməşq, Deyr-əz-Zur, Dəra, İdlib, Lazkiyə, Ər-Rəqqə, Tərtus, Hələb, Həma, Əl-Həsəkə, Hims, Qüneydrə və Əs-Suveydə) bölünür Prezidentin namizədliyi Ərəb Sosialist İntibah Partiyasının (BƏƏS) zəmanəti ilə Xalq Şurası (Parlament) tərəfindən irəli sürülür və ümumxalq referendumunun təsdiqinə təqdim olunur. Bir qayda olaraq dövlət başçısı BƏƏS partiyasının Baş katibi olur. Respublika Prezidenti vəzifəsinin boşaldıldığı və vitse-prezidentin (Konstitusiyaya əsasən Prezident bir və ya iki vitse-prezident təyin edir) olmadığı təqdirdə, Prezidentin səlahiyyətlərini yeni Prezidentin seçilməsi ilə əlaqədar referendumun çağırılmasına qədər Nazirlər Şurasının sədri icra edir. Mövcud Konstitusiyaya görə, referendum 90 gün ərzində çağırılmalıdır. Prezident səlahiyyətlərinin müddəti, məhdudiyyətsiz sayda seçilmək şərti ilə 7 ildir.

Suriyanın 2018-ci il 17 sentyabrda bombalanması - İsrail Hava Qüvvələri tərəfindən Suriyadakı bir neçə obyektə endirilmiş raket və bomba zərbələridir. Suriyanın Latakiya şəhərinə dəniz istiqamətindən İsrail HHQ-nin F-16 qırıcıları raket hücumu həyata keçirib. Suriya rəsmiləri zərbə nəticəsində Sakubadakı məişət kimya istehsalı müəssisəsinə, alminium zavoduna və elektrik stansiyalarına zərər verildiyini açıqlayıb. Bu zərbələr nəticəsində Sakubanın elektrik təchizatı tamamilə dayanıb. Lakin, Londondakı "Syrian Observatory for Human Rights" (Suriya İnsan Hüquqları Təşkilatı) raket zərbəsi nəticəsində Suriyanın hərbi dəniz qüvvələrinə məxsus bazanın ərazisində iki silah anbarının məhv edildiyini bildirir. Sentyabr 17-də gecə saat 23:00 radələrində Suriyanın Hmeymim aviabazasına qayıdan Rusiya Hərbi Kosmik Qüvvələrinə (HKQ) məxsus İL-20 təyyarəsi ilə əlaqə itib. Hərbi təyyarənin Aralıq dənizi üzərində dəniz sahilindən 35 kilometr aralıda uçuş həyata keçirərkən radarlardan itdiyi məlum olub. Aparılan araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, təyyarəni Suriyanın S-200 hava hücumundan müdafiə sisteminin raketləri vurub. İsrailin F-16 qırıcılarının manevrləri nəticəsində Suriya raketləri Rusiya təyyarəsini vurub. Təyyarədə olan 15 hərbçi həlak olub.

Suriyanın şərqində döyüşlər — Suriyada vətəndaş müharibəsi zamanı İraq və Şam İslam Dövləti (İŞİD) tərəfindən Suriyanın şərqində hökumətin nəzarətində olan hərbi obyektlərə qarşı başlatdığı hücum əməliyyatı. İŞİD suriyalı üsyançılarını bölgədən qovduqdan sonra bu əməliyyata start vermişdir. Hücum İŞİD-in yarandığı gündən bəri Suriya hökumətinə qarşı başlatdığı ən böyükmiqyaslı hərbi əməliyyat hesab edilir. Bu, həmçinin Suriya Ordusunun Suriyanın şərqində İŞİD mövqelərinə qarşı keçirdiyi hərbi əməliyyatlara reaksiya hesab olunur. 14 sentyabrda Suriyanın şərqində İŞİD-in təlim düşərgəsi Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən bombalanmış, nəticədə İŞİD tərəfindən 17 nəfər itki halı qeydə alınmışdır. Ertəsi gün Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr və Suriya Ordusunun mühəndisləri Deyr əz-Zövrdə Siyasi Körpünü partlatmış, orada olan bütün yaraqlılar həlak olmuşdur. Beləliklə, İŞİD nəzarət etdiyi şəhərin hissələrinə keçmək üçün yeganə mövcud quru yolunu itirmişdir. Əlavə təchizat qayıqlarla çatdırılmalı olmuşdur.

Suriyanın şimalının Türkiyə tərəfindən işğalı — Suriya vətəndaş müharibəsi zamanı Suriyanın şimalındakı ərazilərin Türkiyə Silahlı Qüvvələri və onun müttəfiqi Suriya Milli Ordusu tərəfindən işğal edilməsi. Bu proses 2016-cı ilin avqustundan başlamışdır. Bu ərazilər nominal olaraq Suriya müxalifəti ilə əlaqəli bir hökuməti tanısalar da, praktikada mərkəzləşdirilməmiş yerli şuraların və Türkiyənin hərbi administrasiyasının ikili səlahiyyəti altında ayrıca kvazidövlət təşkil edirlər. Suriyanın Türkiyənin nəzarətində olan əraziləri əl-Bab, Əzaz, Cərablus, Racu, Təl-Əbyəz və Rəsulayn kimi şəhərlər də daxil olmaqla 1,000-dən çox yaşayış məntəqəsindən ibarət 8,835 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. Bu yaşayış məntəqələrinin əksəriyyəti Türkiyə hökuməti tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınan İslam Dövləti (İŞİD) və Suriya Demokratik Qüvvələrindən (SDQ) ələ keçirilmişdir. Buna baxmayaraq, bəzi şəhərlər, o cümlədən Əzaz Türkiyənin müdaxiləsindən əvvəl Suriya müxalifətinin nəzarəti altında idi. Suriya Müvəqqəti Hökuməti Türkiyənin nəzarətində olan ərazilərə köçmüşdür. Hökumət burada qismən səlahiyyətlərini genişləndirməyə başlamış, Suriya vətəndaşlarına sənədlərin verilməsi ilə məşğul olmuşdur. Bu ərazilər Türkiyə rəsmiləri tərəfindən "təhlükəsiz zonalar" adlandırılır. İşğalın bəzi ərazilərdə insan haqlarının pozulmasına, o cümlədən etnik təmizləməyə səbəb olduğu iddia edilir.