Поиск по словарям.

Qida və ya qida məhsulları — orqanizmin xaricdən qəbul etdiyi üzvi və qeyri-üzvi maddələr yığımı. Qidalar çox sadə kimyəvi maddələrdən mürəkkəb üzvi birləşmələrə qədər geniş miqyasda çeşidlilik göstərir. İnsanın hər gün yeyib-içdiyi qidalar çox müxtəlifdir. Onlar orqanizmi lazımi qədər zülallar, yağlar, karbohidratlar, mineral maddələr, vitaminlər və adi su ilə təmin etməlidir.. Ən çox zülal toyuq yumurtasının ağındadır. Lakin pendir və kəsmik də, xalis zülaldan ibarətdir. Zülal ətdə və balıqda da çoxdur. Bir parça xəmir götürüb, onu suda yuyun,əlinizdə rezinə oxşayan yapışqanlı bir şey qalacaq. Bu zülaldır. Alimlər zülalı protein (yun.

Zülali yemlər – bitki və heyvani mənşəli olub, tərkibcə yüksək proteinə malikdirlər. Bu qrup yemlərə paxlalı kulturalar, jmıx aiddir. Paxlalıların toxumları proteinlə zəngindir. Təxminən 21,2–34,0%-ə qədərdir. Bu da bioloji dəyərinə görə taxıllar fəsiləsindən daha yüksəkdir. O cümlədən tərkibinə B1, B2, B5, E, C vitaminlər də daxildir. Paxlalı bitkilərin çiy meyvələrində, əsasən də soyada, antitriksin maddəsi var. Bu maddə fermentlərin aktivliyini və züllaların həzmini azaldır. Paxlalıların toxumları fosfor və kükürdlə, soya isə bunlardan əlavə yağ turşuları ilə zəngindir. Noxud — əsas paxlameyvəli yemdir. Tərkibində 21,5% protein və çox miqdarda lizin var.

Kükü – İran və Azərbaycan mətbəxinə aid olan, yumurtadan hazırlanan yemək növü. == Yayılması == Səfəvilər və Qacarlar dövrünə aid kulinariya kitablarında kükünün adı çəkilir. Qacar sənədləri kükünü qəlyanaltı kimi təqdim etmişdir. İranda Yeni il və Novruz bayramı zamanı kükü bişirmək ənənəsi mövcuddur. İranda yaşayan ermənilər və gürcülər Pasxa bayramı zamanı kükü bişirirlər. == Hazırlanması == Tipik kükü inqredientlərin tavada yağla qızardılması ilə hazırlanır. Bu zaman tavanın üstü bağlı olmalıdır. Bişirmə də kükünün hazırlanma metodlarından biridir. Kükü adətən çörəklə servis edilsə də, İranın şimalında düyü ilə servis edilir. == Növləri == Kükünün bir çox çeşidi hazırlanır.

Külçə, südlü çörək və ya şirin çörək — un məmulatı. Azərbaycanın milli mətbəxindən. == Etimologiya == Bu un məmulatı Ağdam-Füzuli və Qəbələ ləhcələrində külçə, Aranda şirin çörək, Naxçıvan və Qubada tıxma, Bakıda isə südçörəyi adlanır.

Naan (farsca نان‎, hindce नान, urduca نان‎, kürdce nan, çin dilinde ise 馕) — buğdadan hazırlanmış əriştədir. Hindistan milli mətbəxinə məxsusdur. Hindistanla yanaşı Əfqanıstan, İran, Nepal, Pakistan, Tacikistan, Özbekistan və digər Orta Asiya ölkələrində məşhur yeməkdir. Türk dilində (misal üçün qazax, qırğız, özbək, uyqur və s.) çörək “nan” adlanır. Esas erişteni buğda unundan hazırlanmış xemşr teşkilr edir. Ancaq zövqdən asılı olaraq lobya, tərəvəz, pendir və ya kartofda əlavə edilir. Naan sup, çay və ya müxtəlif sulu yeməklə yeyilir. Naan sözü ingilis dilinə 1810-cu ilde Villiyam Tokko gətirib. Fars dilində “nan” çörək deməkdir. İllər ərzində Orta və Mərkəzi Asiyada nan sözü müxtəlif mənalar bildirmiş və sonda düz yeni lavaş çörək naan adlandırılmışdır.

Qarnıyarıq — Sote edilmiş doğranmış soğan, sarımsaq, qara bibər, pomidor, istəyə bağlı yaşıl bibər, cəfəri və qiymə qarışığı ilə doldurulmuş badımcandan ibarət yemək.

Son yemək (son şam yeməyi, ingiliscə last meal) ölümə cəzası edilmiş şəxsin hökmün icrasına az qalmış aldığı xüsusi yeməkdir. Son yeməyin menyusu adətən məhkumun əmri ilə (məqbul hədlər daxilində) tərtib edilir. Ənənəvi olaraq, ölüm hökmü tətbiq edən əksər ABŞ ştatlarında son yemək hüququ məhkumlar üçün qorunur. İstisna Texas ştatıdır, burada sonuncu yemək 2011-ci ildə məhkum Lourens Rassel Breverin çox böyük sifariş verərək yeməyə belə toxunmamasından sonra ləğv edilib. Həmçinin Merilend ştatında məhkumlar üçün son yemək nəzərdə tutulmayıb, lakin 2013-cü ildə bu ştatda ölüm hökmü ləğv edilib. ABŞ-nin bir çox ştatlarında məhkumların həddindən artıq ekzotik istəklərinə əməl etmək zərurətindən qaçmaq üçün müəyyən məhdudiyyətlər var. 1990-cı illərin sonlarından etibarən əksər hallarda alkoqollu içkilər qadağan edilib. Floridada bütün ərzaq məhsulları yerli olaraq alınmalı və cəmi 40 dollardan çox olmamalıdır. Luiziana ştatında sifariş dəyəri 15 dollardan çox olmamalıdır. Acmal Kasab: imtina etdi.

Yemək çubuqları ya Çapstiklər (ing. Chopsticks) — qısa quşburun bərabər uzunluqlu cüt istifadə olununan çubuqlardır ki Çin, Monqolustan, Yaponiya, Koreya, Vyetnamda və Laos, Tayland və Myanmanın şimal əyalətlərinə ənənəvi yemək alətləri kimi istifadə olunur. Ümumiyyətlə qədim Çində başlanğıcının qoyulması inanılır. Yemək çubuqları ən çox, ağac, bambuk və ya plastikdən hazırlanır, amma metal, sümük və fildişindən də hazırlanır. Yemək çubuqlarına Yaponca haşi (箸), Koreyaca jeotqarak (젓가락) və Çincə kuaizi (筷子) deyilir. Yemək çubuqları əsas əldə baş barmağ ilə barmağlar arasında saxlanılır və qida parçaların qaldırmaq üçün istifadə olunur. Aşağı yemək çubuğu sabitdir və baş barmaq bazası və üzük barmağının üst qisimi aralarında yerləşdirilir, yuxarı yemək çubuğu isə baş barmaqın üst qisimində və orta və işarə barmaqlarında yerləşdirilir və qida qaldırmaq üçün hərəkət etdirilir. A gallery of chopstick images Bring Your Own Chopsticks Movement Gains Traction in Asia Arxivləşdirilib 2007-03-07 at the Wayback Machine, article examining the link between chopsticks and deforestation How to use Chopsticks?

Femtex ("qadın texnologiyası"nın qısaltması) – qadın sağlamlığına yönəlmiş həllər və startapları birləşdirən informasiya texnologiyası terminidir. Bu sahəyə qadınların reproduktiv sağlamlığı, cinsi həyata nəzarət, menstruasiya, təbii artım, hamiləlik və ana südü ilə bağlı cihazlar və tətbiqlər daxildir. == Terminin mənşəyi == "Femtex" termini 2016-cı ildə menstruasiya (aybaşı) dövrü və təbii artımın monitorinqi üçün Clue mobil proqramını inkişaf etdirən danimarkalı sahibkar İda Tin tərəfindən yaradılmışdır. Femtex sənayesi gigiyena məhsulları, müxtəlif portativ qadcetlər, mobil proqramlar, internet bağlantısı və smartfonlar vasitəsilə idarə olunan tibbi cihazları əhatə edir. == Rusiyada və MDB-də Femtech == Rusiyada və MDB-də femtex-in inkişaf etməsi üçün əsas amillər- rəqəmsal səhiyyənin inkişafı və rəqəmsal tibb xidmətlərinə artan tələbat, sağlam həyat tərzinin artan populyarlığı, minillərdir mövcud olan nəslin aktiv valideynlik dövrünə daxil olması, eləcə də İT sahəsində çalışan qadınların sayının artmasıdır. 2017-ci ildə Yuri Gurskinin Flo.Health şirkəti Flint Capital və model Natalia Vodyanovadan 5 milyon dollar, 2019-cu ildə isə beynəlxalq fondlardan 7,5 milyon ABŞ dolları məbləğində sərmayə toplayıb. 2020-ci ildə rus xidməti Amma pregnancy tracker İqor Rıbakovdan təxminən 24,5 milyon dollar dəyərində 200.000 dollar investisiya cəlb etdi. 2021-ci ildə isə SOSV fondundan 250.000 dollar və bir qrup rus investorundan 2 milyon dollar investisiya cəlb etdi. 2021-ci ildə Forbes amma pregnance trackeri gələcək "təkbuynuzlular" siyahısına daxil etdi. == Femtex bazarının perspektivləri == 2021-ci ilin məlumatlarına görə, beynəlxalq tədqiqatlar yaxın illərdə femtex bazarının böyüməsinə işarə edir: 2021-ci ildə femtex-ə investisiyalar 1 milyard dolları keçdi FemTech Industry 2021 araşdırması bazarın həcmini 21,7 milyard dollar olaraq qiymətləndirir .

Fərsəx; fərsəng; pərəsənk (fars. پارسنگ٫ پاره‌سنگ‎ parasang) — 12 min addıma (təxminən 5–8 km-ə) bərabər olan qədim İran uzunluq ölçü vahidi. Müasir İran fərsəngi dəqiq 10 000 m-dir. == Ümumi məlumat == Fərsəngin dəqiq ölçüsü məlum deyil və yolun növünə və hərəkət sürətinə görə fərqli olmuşdur. Bəzi yerlərdə hər fərsəngdən bir daş və ya ağacdan işarə qoyulduğu uçün daş, ağac da deyilirdi. Muxtəlif ərazilərdə ölçusü fərqli olurdu. Bəzi yerlərdə fərsəng hətta 9,5 km-ə, digər yerlərdə isə 5–6 km-ə bərabər idi. Orta əsrlərdə Yaxın Şərq ölkələrində, Azərbaycanda, Orta Asiyada və s. yerlərdə geniş yayılmışdı. == Yeni fərsəng == 1926-cı ildə İran parlamentinin qəbul etdiyi qanunla uzunluğu 10 km-ə bərabər olan yeni metrik ölçü vahidi təsis edildi və fərsəng adlandırıldı.

Qəmsər – İranın İsfahan ostanının Kaşan şəhristanının Qəmsər bəxşində şəhər və bu bəxşin mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 3,566 nəfər və 1,048 ailədən ibarət idi.

Yersei (nen sözü) (rus. ерсеи , ing. erseu) — torf təpəlikləri arasında bataqlaşmış əyri-üyrü kanal.

"Qəm yemə!" (gürc. არ იდარდო!) — rejissor Georgi Daneliyanın 1968 çəkdiyi sovet komediya-dram bədii filmi. Film fransız yazıçısı Klod Tilierin "Dayım Benjamin" tragikomediya romanının adaptasiyasıdır. Gürcüstan, 19-cu əsrin sonu. Benjamin Qlonti (Vaxtanq Kikabidze) Sankt-Peterburqda həkim ixtisası üzrə təhsil alır və doğma şəhərinə qayıdır. O, təhsil borclarını ödəməyə və xəstələri müalicə etməyə hec tələsmir, dostları, Benjaminin yeznəsi olan katib Luka və vəkil Dodo ilə əylənmək üçün vaxt keçirir. Benjaminin bacısı Sofiko (Sofiko Çiaureli) onu və böyük ailəsini saxlamalıdır. Qardaşını evləndirməyə çalışaraq, onu yerli loğman həkim Tsintsadzenin varlı ailəsindən olan və poruçik İşxnelini sevən qızı Meri (Məryəm) ilə bir araya gətirir və tanış edir. Benjaminin qayğısız həyatı birdən-birə çox mürəkkəbləşir. O, evlənməkdə maraqlı deyil, daha çox meyxanəçi arvadı Marqo ilə görüşməyə üstünlük verir, lakin Sankt-Peterburqda təhsil almaq üçün Benjaminə borc verən və indi borcunu tələb edən Abesalom Şalvoviç gəldiyindən və Qlontini həbslə hədələdiyindən Benjamin Sofikonun qərarına tabe olur.

Xəmsə – "Pənc gənc" ümumi adı ilə fars dilindən tərcümə olunan Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki Nizami Gəncəvinin (1141–1209) beş əsas əsəridir. Nizami Gəncəvi öz ölməz beş poeması ("Sirlər xəzinəsi", "Xosrov və Şirin", "Leyli və Məcnun", "Yeddi gözəl", "İsgəndərnamə") ilə dünya ədəbiyyatında tamamilə yeni bir səhifə açdı. Nizaminin beş poeması sonralar "Xəmsə" (ərəb. خمسة ‎, ivr. ‏חמסה‏‎ xəmsə həmayili) "Beşlik" adı altında birləşdirilmiş və bu adla da Yaxın və Orta Şərq xalqlarının ədəbiyyatlarında məşhur olmuşdur. Nizami məktəbinin bir çox ardıcılları ölməz ustad kimi "Xəmsə" yaratmağa çalışmış, ancaq baş şairə nəsib olmuşdur. Nizami Gəncəvi nin "Xəmsə"si Avstriya Milli Kitabxanasının "Azərbaycan əlyazmaları" sərgisində nümayiş etdirilir. Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin beş poemadan ibarət "Xəmsə"sinin əlyazması xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyi üçün Heydər Əliyevin himayəsi ilə bərpa prosesinə başlanılıb. Bu qiymətli əsərin bərpa prosesi 2002-ci ildə başlanıb. Bərpa olunmuş əlyazmanın CD variantı artıq Azərbaycanın Mədəniyyət Nazirliyinə göndərilib.

Yəmən — Ərəbistan yarımadasının cənubunda yerləşən dövlət. Yarımadanın ikinci böyük dövlətidir. Əhalisi 30,2 milyon nəfərdir . Asiyanın cənub-qərbində yerləşən Yəmən Qırmızı dəniz və Hind okeanı akvatoriyasını birləşdirən Babül-Məndəb boğazı yaxınlığındadır. Buna görə strateji baxımdan ölkə ərazisi çox yararlı hesab olunur. Yəmənin ərazisi 528 min kvadrat kilometr, paytaxtı Səna şəhəridir. Ölkədə təhlükəsizliklə bağlı situasiya çox gərgindir. Bir sıra ölkələrin hökuməti Yəməni səyahət üçün təhlükəli ölkələr siyahısına daxil edib. Buna səbəb isə turistlərin oğurlanmasıdır. Yəmən Ərəb Respublikası müsəlman ölkəsidir.

Yəşəm — kvars və ya xalsedonla sementləşmiş mikroskopik kvars dənələrindən ibarət bərk süxurdur. Tərkibində böyük miqdarda dəmir, alüminium, kalsium oksidlərinin və həmçinin qranat, xlorit, epidot kimi mineral qarışılqların olması ona çox müxtəlif rənglər verir. Yəşəmin ən yaxşı növlərindən istənilən rəng və çarlara rast gəlinir. Görkəmli mineroloq – alim A.Y.Fersman bu daş haqqında belə yazmışdır: “Mən öz rəng zənginliyinə görə yəşəm qədər fərqlənən ikinci bir mineralk növü tanımıram ; təmiz göy rəngdən başqa , yəşəmdə bütün rəng çalarları var və onlar birləşərək nağılvari mənzərə yaradır” Çinlilər yəşəmi ilahiləşdirmişlər.Yəşəmlər qədim dənizlərin dibində, sualtı bazalt-liparit vulkanlatının yaxınlığında əmələ gəlmidir. Qərbi Avropa ölkələrində yəşəmdən bəzık daşı kimi XV-XVİ əsrlərdə istifadə etmişlər.Rusiyada I Pyotr dövründə filiz bilicilərini yəşəm arxasınca Urala, ya da Sibir göndərirdilərXVIII əsrdə Urala Orsk şəhəri yaxınlığında Polkovnik dağında müstəsna dərəcədə gözəl, ala-bəzək yəşəm daşları tapıldı.Bəzək əqiqlərinin ehtiyatı praktiki olaraq tükənməzdir.Bu , planetimizdə ən geniş yayılmış süxurlardandır. Rusdiyada , təkcə Uralda 250-dən çox yataq məlumdur.Burada onlar Qütb Uralından Qazaxıstana qədər eni 50 km zolaq şəklində uzanan ərazidə rast gəlir. Əvvəllər olduğu kimi, indi də bu daşlardan bir çox ölkələrdə suvenirlər düzəldilir. Astroloqlar hesab edirlər ki, yəşəm insanlara gələcəyi görmək qabiliyyəti varir və uğur gətiri.Bu daş dolça, balıq və qoç bürcü altında doğulan insanlara kömək edir. Yəşəmdə skeleti opaldan və ya əhəngdən olan dəniz heyvanlarının qalıqları rast gəlinir. Yəşəm vulkanik süxurlarla bir yerdə tapılır; qiymətli məmulatların hazırlanmasında və zərgərlikdə istifadə edilir.

Aleksandr Yersen (fr. Alexandre Émile Jean Yersin; 22 sentyabr 1863[…] – 1 mart 1943 və ya 28 fevral 1943, Nyaçanq) — Fransa-İsveçrə həkimi və bakterioloqu. Bubon taununu törədən və sonradan alimin şərəfinə adlandırılan Yersinia pestis basilinin aşkar edilməsində rolu olan tədqiqatçılardan biri kimi tanınır. Başqa bir bakterioloq olan yapon həkimi Kitasato Shibasaburō adətən, xüsusi olaraq bir neçə gün əvvəl bakteriyaların müstəqil identifikasiyasını müəyyən etdiyini, lakin patogenə səbəb olan vəba deyil, başqa bir bakteriya olduğunu qeyd etdi. Həmçinin, Yersen ilk dəfə olaraq, eyni basilin (çöpün) həm gəmiricilərdə, həm də insan da olduğunu göstərərək mümkün ötürmə yollarını vurğulamışdı. == Həyatı və təhsili == Yersen 1863-cü ildə İsveçrənin Vaud kantonunda atasının — Jan-Aleksandr-Mark Yersenin ölümündən sonra dünyaya göz açıb. Onun anası Fanni-İzalin-Emili Moşel idi. 1883–1884-cü ilə qədər Lozannada, ardınca Marburqda və Parisdə (1884–1886) tibb təhsili almışdı. == Karyerası == 1886-cı ildə Yersen Emil Rouxun dəvəti ilə École Normale Supérieure-də Louis Pasteurun tədqiqat laboratoriyasına daxil olmuş və quduzluğa qarşı zərdabın hazırlanmasında iştirak etmişdir. 1888-ci ildə o, Eksperimental vərəmin inkişafı üzrə tədqiqat adlı dissertasiya ilə doktorluq dərəcəsini almış və iki ay Almaniyada Robert Koç ilə birlikdə vaxt keçirmişdir.

Yevsey Yakovleviç Gindes (rus. Евсей Яковлевич Гиндес ; 17 oktyabr 1872, Kiyev – 5 sentyabr 1954, Bakı) — həkim-pediatr, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə xalq səhiyyə naziri, Əmək Qəhrəmanı (1938), Azərbaycan SSR əməkdar elm xadimi (1928), Azərbaycan SSR əməkdar həkimi (1940). Kiyev Universitetinin tibb fakültəsini bitirmiş (1897), Kiyevdə professor Çernovun uşaq klinikasında ordinator (1897–1905), Aleksandr xəstəxanasının yoluxucu xəstəliklər uşaq klinik şöbəsinin müdiri (1902–1905) işləmişdir. 1905-ci ildə Bakıya köçmüş, neft sənayeçiləri qurultayı şurasının Qara şəhərdəki xəstəxanasının uşaq şöbəsinin müdiri (1905–1914), 1914-cü ildən isə uşaq xəstəxanasının direktoru və baş həkimi olmuşdur. Gindes uşaq sümük vərəmi evinin – Zuğulbadakı sanatoriyasının təşkilatçısı və baş həkimi olmuşdur (1913–1930). Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Fətəli xan Xoyskinin 3-cü Hökumət kabinəsində xalq səhiyyə naziri işləmişdir. O, slavyan-rus cəmiyyətinin üzvü idi. Sovet hakimiyyəti illərində Gindes Bayıldakı uşaq xəstəxanasının təşkilatçısı və baş həkimi olmuş (1932–45), 1941-ci ildə dissertasiya müdafiə etmədən tibb elmləri doktoru, professor təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda uşaq xəstəlikləri kafedrasının professoru (1945–1952) olmuşdur. Qafqazda ilk uşaq məsləhətxanası, süd məhsulları ("Süd damcısı") mətbəxi (fəhlə rayonları olan Bayılda və Sabunçuda filialı var idi) təşkil etmişdir.

Yevsey Moiseyenko — sovet boyakarı, SSRİ xalq rəssamı (1970), SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının həqiqi üzvü (1973), Lenin mükafatı laureatı (1974), professor. Leninqrad Boyakarlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunda müəllim, 1963-cü ildən isə professor vəzifəsində çalışmışdır. Yevsey Moiseyenkonun yaradıcılığında inqilabi romantika, Vətəndaş müharibəsi mövzusu əhəmiyyətli yer tutur. Qırmızı əmək bayrağı ordeni Xalqlar dostluğu ordeni Lenin mükafatı (1974) Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1986) "Döyüş illəri" "Qırmızılar gəldi", 1961 "Yoldaşlar", 1963–1964 "Gilas", 1969 "Qələbə", 1970–1972 "Nitq", 1972–1975 ASE, VII cild, Bakı, 1983. səh. 23.

Yohannes Vilhelm Yensen (dan. Johannes Vilhelm Jensen; 20 yanvar 1873[…] – 25 noyabr 1950[…], Kopenhagen) — danimarkalı yazıçı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1944). İkinci dünya müharibəsinin başlanması ilə İsveç Akademiyası bütün sahələr üzrə Nobel mükafatının verilməsini dayandırmışdı. Proses savaşın artıq başa çatmaqda olduğu 1944-cü ildə bərpa edildi. Danimarka yazıçısı Yohannes Vilhelm Yensen müharibədən sonrakı dövrün ilk laureatı oldu. Danimarkalı veterinar oğlu təhsilini evdə — valideynlərindən almışdı. Sonra yerli məktəbdə, özəl müəllim yanında və Vıborq kafedral məktəbində oxumuşdu. Nəhayət, ali təhsilini Kopenhagen universitetində tamamlamışdı. Burada tibb və təbiət elmləri üzrə ixtisaslaşsa da, ədəbiyyata böyük maraq göstərmişdi. Danimarka müəllifləri ilə bir sırada Şekspir, Heyne, Zolya yaradıcılığını diqqətlə öyrənmişdi.

Yəmmət (başq. Йәммәт, rus. Емметово) — Başqırdıstan Respublikasının Şaran rayonunda yerləşən kənd. Kənd Nürəy kənd şurasının tərkibindədir. Məsafələr: rayon mərkəzindən (Şaran): 35 km, kənd sovetliyindən (Nürəy): 5 km. ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Kandrı stansiyası): 40 km. 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kənddə marilər (99 %) üstünlük təşkil edir.

Bu böyük peyğəmbərin adı Qur`anda iki dəfə gəlib, bir dəfə "Ə`nam" surəsinin 86-cı ayəsində, bir dəfə isə "Sad" surəsinin 48-ci ayəsində. Qabaqda qeyd olunduğu kimi, bütün müfəssirlər və tarixçilər onu İlyasın şagirdi və canişini bilirlər. Tövratda ibri olduğuna görə onun adı Yəşədir. Amma ərəb dilində ona Yəsə deyirlər. Müfəssirlərin nəzərinə görə, o Uxtubun oğludur. "Qamusi-müqəddəs"də isə onu Şafatın oğlu bilirlər və Abil Mühəvvələdə sakin oldu. Nuhu təsdiqləyirlər. "E`lami-Qur`anda" "Kitabe-padşahan" kitabının on doqquzuncu fəslində nəql olunur: İlya (deyəsən həmin İlyas) öz səfərində Yəsə ilə rastlaşır. Yəsə yer şumlayırdı. İlya Yəsəyə dedi ki, gəl mənimlə gedək.

Qəmşə döyüşü — 1752-ci ildə Fətəli xan Əfşar və Kərim xan Zənd arasında baş verən döyüş. Miyanə döyüşündə məğlubiyyətindən sonra Kərim xan Zənd cənuba - Fars vilayətinə qaçdı.Fətəli xan onu təqib edərək Qəmşə adlı yerdə baş vermiş döyüşdə onu yenidən məğlubiyyətə uğratdı. Kərim xanın qardaşı İsgəndər xan əsir tutularaq edam etdirildi.

Xəmsə əfşarları — Əfşar boyunun coğrafi bölgü əsasında formalaşmış qruplarından biri. Əfşarların Cənubi Azərbaycandakı bir digər qrupu Xəmsə əfşarları idi və onlar burada gümanki Səfəvi dövründən etibarən məskunlaşmışdılar. Xəmsə Qəzvin ilə Zəncan arasındakı inzibati bölgənin adıdır. Bu inzibati bölgənin əsas şəhəri də Zəncan idiş. Altı hissədən meydana gələn bu inzibati bölgədə əfşarlar əsasən Qəzvinin cənub-qərbindəki yerdən (bu yer hələ də Əfşar adlanmaqdadır) başlayaraq Sayınqala və Sultaniyyəyə qədər uzanan yerlərdə, şimaldakı Yuxarı Tarum, Aşağı Tarumda, hətta Xalxal çevrəsində sıx bir şəkildə yaşamaqda idilər. Bu bölgədəki əfşarlra əsasən Xəmsəli əfşarları deyilməkdədir. XVIII əsrə aid qaynaqlarda buranı idarə edən Əfşar bəyləri də XƏmsəli, Tarumi və ya Xalxali deyə anılmaqda idi. Xəmsə əfşarlarının çoxunun Eberlü oymağından olduğu bilinməkdədir. Sümerə görə, XVIII əsrdə adı keçən Qutulu Əfşarının Xəmsə əfşarlarından olması ehtimalı mövcuddur. H. Fieldə görə, əfşarlar əslində burada 5 min ailədən ibarət olsalar da, 1920-ci ildən etibarən sayları azalmış və min ailəyə düşmüşdür.

Yəməndə şəhər yaşayış məntəqələri, Səna və Ədəndən əlavə, bütün digər əyalət paytaxtları, həmçinin ən azı 5000 əhalisi olan hər hansı daimi yaşayış məntəqəsidir. 2013-cü ilə qədər Yəməndə 225 şəhər var idi. Onların əksəriyyəti rayon mərkəzləridir, baxmayaraq ki, həm şəhərsiz rayonlar, həm də bir neçə şəhəri olan rayonlar var.

Xəmsə (fars. ایلات خمسه‎) — İranın cənub-qərbində yerləşəm Fars ostanında tayfa konfederasiyası. Beş tayfadan ibarətdir və ona görə də "xəmsə", yəni "beş" adlanır. Tayfalar qismən köçəridir. Onlardan bəziləri farsca danışan basarilər, bəziləri ərəbdilli ərəblər, bəziləri isə qaşqay dilində danışan (İnanlı, Baharlı və Nəfər) tayfalardır. Onlar qoyunçuluqla məşğuldurlar, dəvələrə minirlər. Xəmsə tayfa konfederasiyasının tarixi 1861–1862-ci illərdə Nasirəddin şah Qacarın Xəmsə tayfa konfederasiyasını yaratması ilə başlayır. O, mövcud beş köçəri tayfanı, ərəb, nəfər, baharlı, inanlı və basiriləri birləşdirərək Qəvamülmülk ailəsinin nəzarəti altına qoymuşdur. Tayfaların zorla birləşdirilməsi nümunəsi yeni ideya deyildi, çünki Səfəvi şahları əvvəllər bu qədər güc əldə edən qaşqayların artan gücünü yumşaltmaq üçün homogen qızılbaş konfederasiyaları yaratmışdılar. Xəmsə tayfaları farslar, türklər və ərəblərin qarışığı idi.

Xəmsə ərəbləri — İranın Fars ostanının köçəri və pastoral tayfası. Onlar Xəmsə konfederasiyasının bir hissəsidirlər. Körfəz ərəbcəsinin ləhcəsində danışırlar. Onların əhalisi təxminən 200,000 nəfərdir. Şeybanilər digər qrupdan əvvəl İranda məskən salmışdılar. Əvvəlcə Xorasanda məskən salmış, sonra Fars ostanına köçmüşdülər. Onların bir qrupu Xuzistanın Bavi şəhristanının Şeyban şəhərində yaşayır. Fars ostanında məskunlaşan Cabbarilər öz iddialarına görə, Məhəmmədin səhabəsi Cabir ibn Abdullahın nəslindəndirlər. Onların əcdadı Şeyx Cinah Fars ostanına məskən salmış və nəslinə “Cabbari” adını verərək Şeybani qızı ilə evlənmişdir. Xəmsə ərəbləri bir çox fars sözlərini qəbul edən ərəb dilinin Körfəz ləhcəsində danışırlar.