hidroksil

Hidroksil qrupu — Hidroksi və ya hidroksil qrupu, bir hidrogen atomuna kovalent şəkildə bağlanmış bir oksigen atomundan ibarət kimyəvi formul — OH olan funksional bir qrupdur. Üzvi kimya içərisində spirtlər və karboksilik turşular bir və ya daha çox hidroksil qrupu ehtiva edir. Həm hidroksid adlanan mənfi yüklü OH-anyon, həm də hidroksil radikal olaraq bilinən neytral OH radikal, məhdudlaşdırılmamış bir hidroksil qrupundan ibarətdir IUPAC tərəfindən müəyyən edildiyi kimi, "hidroksil" termini yalnız hidroksil radikalına (· OH) aiddir, -OH funksionallığı hidroksi adlanır. == Xüsusiyyətləri == Su, alkoqollar, karboksilik turşular və bir çox digər hidroksi tərkibli birləşmələr oksigenin (3.5) və hidrogenin (2.1) elektromənfiliyi arasındakı böyük fərqə görə asanlıqla təmizlənə bilər. Hidroksi ehtiva edən birləşmələr molekullar arasındakı elektrostatik cazibəni artıraraq molekullararası hidrogen əlaqələrində iştirak edir və beləliklə bu funksional qrupa malik olmayan birləşmələr üçün daha yüksək qaynama və ərimə nöqtələrinə çatır. Çox vaxt suda az həll olan üzvi birləşmələr, şəkərlər və amin turşuları ilə göstərildiyi kimi iki və ya daha çox hidroksi qrupu olduqda suda həll olur . == Giriş == Hidroksil qrupu kimya və biokimyada geniş istifadə olunur. Bir çox qeyri-üzvi birləşmə, ən böyük sənaye miqyasında istehsal olunan kimyəvi birləşmə olan kükürd turşusu da daxil olmaqla hidroksil qruplarını ehtiva edir. Hidroksil qrupları, sadə bioloji molekulları uzun zəncirlərə bağlayan dehidrasiya reaksiyalarında iştirak edirlər. Triasilqliserol əmələ gətirmək üçün yağ turşusunun qliserola qoşulması -OH-u yağ turşusunun karboksi terminalından çıxarır.

Hidroksilamin NH2OH – asanlıqla suda həll olaraq NH2ОН•Н2О hidratı əmələ gətirən rəngsiz kristallardır. == Xassələri == Zəif əsasi xassəyə malik olduğundan sulu məhlulda dissosasiya olunur. N H 2 O H + H 2 O → [ N H 3 O H ] + + O H − {\displaystyle {\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}O\rightarrow [NH_{3}OH]^{+}+OH^{-}}}} Ko = 2×10−8 pK=14,02 ilə turşu xassəsində də dissosasiya edə bilər. N H 2 O H + H 2 O → N H 2 O − + H 3 O + {\displaystyle {\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}O\rightarrow NH_{2}O^{-}+H_{3}O^{+}}}} Turş sulu məhlulda hidroksilamin davamlıdır, lakin kecid metal ionları onun çevrilməsini katalizləşdirir. NH3 kimi, hidroksilamin turşularla reaksiya girərək hidroksilamin duzlarını əmələ gətirir, məsələn; N H 2 O H + H C l → [ N H 3 O H ] C l {\displaystyle {\mathsf {NH_{2}OH+HCl\rightarrow [NH_{3}OH]Cl}}} Havada birləşmə qeyri- stabildir: lakin 3 kPa (2.25 mm Hg) təzyiqdə 32 ° C-də əriyir və parçalanmadan 57°C-də qaynayır. 3 N H 2 O H → N 2 + N H 3 + 3 H 2 O {\displaystyle {\mathsf {3NH_{2}OH\rightarrow N_{2}+NH_{3}+3H_{2}O}}} Asanlıqla atmosfer oksigeni ilə oksidləşir: 4 N H 2 O H + O 2 → 6 H 2 O + 2 N 2 {\displaystyle {\mathsf {4NH_{2}OH+O_{2}\rightarrow 6H_{2}O+2N_{2}}}} Hidroksilamin reduksiyaedici xassəyə malikdir, oksidləşdiricilərin təsirindən N2 və ya N2O-ya ayrılır. 2 N H 2 O H + I 2 + 2 K O H → N 2 + 2 K I + 4 H 2 O {\displaystyle {\mathsf {2NH_{2}OH+I_{2}+2KOH\rightarrow N_{2}+2KI+4H_{2}O}}} Bəzi reaksiyalarda NH2OH oksidləşdirici xassə göstərərək NH3 və ya NH4 ionuna reduksiya olunur, məsələn; N H 2 O H + H 2 S → N H 3 + S + H 2 O {\displaystyle {\mathsf {NH_{2}OH+H_{2}S\rightarrow NH_{3}+S+H_{2}O}}} Hidroksilamin aldehid və ketonlarla reaksiyaya daxil olduqda oksimlər alınır: R—CH=NOH и R2—C=NOH. == Alınması == Laboratoriyada hidroksilamin duzlarıın vakuumda parçalanmasından alınır: (NH3OH)3PO4 və ya [Mg (NH3OH)6] (ClO4)2. Hidroksilaminin spirtdə məhlulu, etanolun NH3OHCl-a təsiri ilə alınır. Sənayedə hidroksilamin duzlarını platin katalizatorunun iştirakı ilə hidrogenin NO-ya reduksiyası və ya azot turşusunun hidrogenləşdirilməsi, həmçinin atomar hidrogenin azot turşusuna təsiri ilə əldə edilir: H N O 3 + 6 [ H ] → N H 2 O H + 2 H 2 O {\displaystyle {\mathsf {HNO_{3}+6[H]\rightarrow NH_{2}OH+2H_{2}O}}} == Tətbiqi == Hidroksilaminin ən cox istifadə olunan duzları hidroksilamin xliorid (NH2OH•HCl) və hidroksilamin sulfatdır (NH2OH)2•H2SO4). Hidroksilamin və onun duzları istifadə olunur: üzvi sintezdə; qeyri-üzvi analizdə; formaldehid, furfurol, kamfora, qlükozanın miqdarının təyin edilməsi üçün; fotoqrafiyada; tibbdə.