Yer kürəsində müxətəlif biosenozların, həmçinin heyvan, bitki, göbələk və mikroorqanizmlərin (növ, cins və b
bioenozların təsiri nəticəsində yaranan relyef. Uzun dövr ərzində bitki qruplarının ölü kütləsinin akkumulyasiyası (fitogen relyef) nəticəsində yaranı
həyat prosesləri normal gedən temperatur səddləri.
iqlimin canlı orqanizmlərə təsirini öyrənən təlim. Ekologiya B.-la sıx bağlıdır. B. termini və onun əsası 20-ci əsrin əvvəlində A
B.bir elm kimi insan və başqa canlı orqanizimlərin ekoloji şəraitini, havanın canlılar aləminə təsirini öyrənir
(bio və yun. Spharia -kürə) (Vernadskiy), ekosfer (bir sıra qərb tədqiqatçıları), biosfer (Dılis) – yer kürəsində canlı həyatın yayıldığı sahə
(Dedyu, 1988) – biosfer Yerin ekosistemi kimi: B.E.-nin xüsusiyyətlərini planetin canlı, biokimyəvi aktiv maddələri (biokütlə), o cümlədən insanın dai
dünyanın müxtəlif coğrafi vilayətlərində biosferin daha xarakterik, etalon qorunan sahələri. B.q. müəyyən biocoğrafi vilayətlərin təbii ekosistemlərin
küləyin dənizin dalğalanmasına olan təsirinə görə gücünü (sürətini) təqribi müəyyən edən (bal ilə) şkala
Okean (dəniz) hissələrini birləşdirən ensiz su sahəsi.
(çöl) EKOSİSTEMLƏRİ arid kontinental iqlim şəraitində əsasən kserofil taxıl dominantlığı ilə formalaşan ekosistemlər
(fr.brises)-dəniz, göl və böyük çayların sahillərində gündüz dənizdən, gecə isə qurudan əsən yerli küləklərdir
Mühafizə olunan rayonun yuxarı tərəfində yerləşən məntəqədən çaydan daş-qın sularını, çay üzərində yerləşən həmin rayonun aşağı məntəqəsinə ötürməyə x
meylli və dik yamaclarda səthi su axınlarının birləşərək böyük axın əmələ gətirməsinin qarşısını almaq məqsədilə yamacın eni istiqamətində ot bitkilər
maddənin maye və bərk haldan qaz halına keçməsi prosesi, bitkinin transpirasiyası, heyvanat aləminin tərləməsi, onların tənəffüsü, həmçinin torpaq sət
hər hansı bir regionda potensial buxarlanmanın göstəricisi, su səthindən və ya izafi rütubətlənmiş torpaqdan xüsusi buxarlandırıcı cihazla ölçülür
(alm. Bucht) körfəzin bir növüdür. B. dənizin və gölün açıq sudan sahil, astana və ya adalarla ayrılan, fırtına və dalğalardan az-çox qorunan kiçik bi
Vahid zamanda bulaqdan (çeşmədən) daxil olan suyun miqdarı. l/sut, m³/sut. və l/san. ilə ölçülür.
yeraltı suyun təbii surətdə yer səthinə çıxmasıdır. Temperaturu 20°-yə qədər olan B. soyuq B-lar hesab olunur, 20-37° olan subtermal B-lar, 37-42° ola
atmosferdə üzən su buxarı kondensasiyası məhsu-lunun toplantısı. B. diametri bir neçə mikron olan su damcılarından, buz kristalcıqlarından və ya bunla
göydə buludların miqdarını və onların bütün göy qübbəsinə nisbətən tutduqları sahəni göstərən kəmiyyətdir
buludların aşağı və yuxarı hüdürlüyünü təyin edən cihaz.
qurunun sivri bucaq şəklində dənizə, gölə və ya çaya uzanmış hissəsidir. B.qayalıq və ya yumşaq süxurlardan əmələ gələ bilər
Dağ yamacı və ya dərə üzrə ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında yavaş-yavaş hərəkət edən buz kütləsi. B
dağ buzlaqlarının və ya materik buz örtüklərinin fəaliyyəti ilə əlaqədar olan çöküntülərdir. Hərəkət edən buzlar müxtəlif süxur qırıntılarını özü ilə
buzlaqların fəaliyyəti nəticəsində girdələnmiş və cilalanmış, bəzən də üzərində cızıqlar olan bərk süxur qırıntılarından ibarət daşlardır
dərə buzlağının qar sərhədindən aşağıda yerləşən hissəsidir. B.d.dərə boyu aşağı enir və burada buz kütləsi ərimə və buxarlanma yolu ilə kiçilir
yüksək dağlıq zonası buz kütlələrinin qravitasiya qüvvəsinin təsiri altında tədricən aşağı sürüşərək yolunda rastlaşdığı dağ süxurlarını parçalaması,
buzlağın fəaliyyəti ilə formalaşan göllər (məs. Skandinaviyadakı göllərin çoxu).
dördüncü və müasir dövr buzlaşmasının təsiri nəticəsində əmələ gələn relyefdir. B.p. formaları çoxdur, onların başlıcaları: buzlaq sirki (yamaclarda),
qayalardan qopub buzlağın üstünə düşmüş iri daşlardır. Belə daşların ətrafında buz tədricən əriyərək onları göbələyə və stolaoxşar formaya salır
Yerin geoloji tarixində antropogendə buzlaq epoxaları arasında isti iqlimlə xarakterizə edilən epoxalar
Yerin geoloji tarixində iqlimin soyuqlaşdığı və qalın, geniş, materik buz örtüyünün əmələ gəldiyi vaxtlara deyilir
su anbarı, kanal və s. suyun dirəndiyi hidrotexniki qur-ğudan yuxarıda və aşağıda yerləşən hissə. Suyun axımı istiqamətində yuxarıda yerləşən hissə yu
iqlim xəritə-sində cənub subtropik yüksək təzyiq sahələrindən biridir. Yanvarda təzyiq 765 mm, iyulda 768 mm-dir
cənub subtropik yüksək təzyiq sahələrindən biridir, Hind okeanının cənub hissəsində yerləşir. Yanvarda təzyiq mərkəzində 765 mm, iyulda isə 770 mm-dir
Çayların və adacıq-ların yazda subasan, keçilməz qamışlıq, çiyənlik, kolluq basan sahil hissələri.
Populyasiya (növ) daxilində hər hansı əlamətin variasiyaları.
Bax: geoekologiya.
bir areal tipində növlərin məcmusu. Geobotaniki rayonlaşdırmada, həmçinin fitosenozların təsnifatında C
yer səthində hər hansı bir nöqtənin mövqeyini təyin edən koordinatlardan biridir, ekvator ilə həmin nöqtənin arasındakı meridian qövsüdür
bir növün populyasiyasının ümumi arelın bir hissəsində məskunlaşaraq bir-birindən taksonomik cəhətdən fərqlənməsi
bir növün və yaxud biri-birinə yaxın qohum olan növlərin populyasiyalarının coğrafi ayrılması (əlaqələrinin kəsilməsi)
Yer kürəsində hər hansı bir nöqtənin mövqeyini (məkanını) təyin edən kəmiyyətlərdir. Bu kəmiyyətlər məntəqənin enliyindən, yəni onun yerləşdiyi parale
Yer oxunun Yer səthi ilə kəsişdiyi nöqtələr. Şimal və Cənub C.q.-i mövcuddur. Bütün coğrafi meridianlar C
Təbii-ərazi kompleksi; birtipli geoloji quruluş, relyef, hidroiqlim rejimi, uyğun torpaq və biosenozları, həmçinin morfoloji strukturu ilə seçilən və
hər iki coğrafi qütbdən keçən yer kürəsinin böyük dairəsi.
yer səthində hər hansı bir məntəqənin və ya arealın, bu məntəqədən və arealdan kənarda yerləşən əraziyə və ya obyektə nisbətən tutduğu mövqeyə deyilir
cəmiyyətin mövcudluğu üçün daimi və zəruri şərait sayılan insanı əhatə edən yerin təbiəti. Cəmiyyətin inkişafında və cəmiyyətlə təbiətin qarşılıqlı əl
landşaft örtüyü, epigeosfer litosfer, hidrosfer, atmosfer və biosferin bir-birilə qarşılıqlı təmasda olan Yer təbəqəsi