torpağın külək eroziyası tipi. Q.t. güclü küləklər zamanı baş verir, xırda torpaq hissəcikləri havada asılı halda hərəkət edir
ilin isti dövründə bitkisiz yer səthi üzərindən əsən və özü ilə çoxlu miqdarda toz qaldıran güclü külək
dəmir yolu, avtomobil yolları və obyektlərin qardan mühafizə tədbirləri. Mühafizə üsullarına meşə zolaqları, şitlər, hörmə çəpərlər və s
(advektiv-radiasiya) soyuq havanın daxil olması və sonradan gecələr havanın soyuması ilə birlikdə gedir
qarın qalınlığını və sululuğunu ölçən cihaz.
maddənin aqreqat hallarından biri. Qaz molekulları arasındakı qarşılıqlı təsir qüvvəsi, maye və bərk cisimlərdəkinə nisbətən çox zəifdir
sənaye qazlarının tərkibindəki qatışıqların təmizlənməsi. Bu prosesdə məqsəd həmin qazlardan və onların tərkibindəki qatışıqlardan istifadə etmək, həm
(isl. Geysir-isti) müasir vulkanik sahələrdə dövri surətdə su və buxar püskürən isti bulaqdır. Bulağın çıxdığı yerdə isti sudan ayrılmış çöküntülərdən
1) Şəhərdən kənarda yerləşmiş şəhər tipli yaşayış məntəqəsi. 2) şəhər ətrafında (şəhərdən qıraqda) yerləşən xüsusi yaşayış məntəqəsi (kurort, bağ-daça
su səthində oksigenin azalması nəticəsində balıqların və s. suda yaşayan heyvanların kütləvi qırılması
Nəsli kəsilmək təhlükəsinə məruz qalan heyvan və bitkilərin təsviri və vəziyyətini göstərən (izah edən) kitab
okeana çoxlu miqdarda üzvi maddələrin atılması və pirofit yosunlarn kütləvi çoxalması nəticəsində baş verən ekoloji hadisə
ayaz gecələrdə yerin və cisimlərin səthi soyuyaraq mənfi temperatura düşdükdə onların səthinə çökən buz kristalcıqları
1)astronomik cəhətdən Şim. yarımkürəsində ilin qış gündönümü (22.XII) ilə yaz gecə-gündüz bərabərliyi (21
bütövlüklə biosferi öyrənən kompleks elmi fənn. Q.e.nın əsası M.İ.Budıko (1977) tərəfindən qoyulmuşdur
Yer səthinə çatan Günəş enerjisi. Aşağıdakı düsturla təyin edilir: Q = S ⋅ sinh + D burada: S ⋅ sinh enerjinin miqdarı, üfiqi səthdə aktinometrlə ölçü
suyun okean və qurunun səthindən buxarlanması, su buxarının aparılması, kondensasiyası və yağmur halında düşməsi, müxtəlif səthi axınlar, son nəticədə
açıq okeanın tropik və mülayim zonasında böyük dərinlikdə (2500-5300 m) çökmüş ağ, sarımtıl, bəzən də çəhrayı rəngdə lildir
buzlaqlar (ümumiyyətlə buzlaşma ilə) və iqlim arasında əlaqə haqqında təlim. Qlyasiologiyanın və iqlimşünaslığın bölməsi
(lat. gla-cies - buz) buzlaqların əmələ gəlməsi, fiziki xassələri, inkişafı, fəaliyyəti və Yer səthinə təsiri haqqında elm
müvəqqəti və ya az miqdarda daimi suların yerin səthində əmələ gətirdiyi mənfi relyef formasıdır (dərə
elm, mədəniyyət və təsərrüfat üçün müstəsna əhəmiyyəti olan, dövlət tərəfindən mühafizə edilən ərazilər (akvatoriyalar)
sürtünməsiz, dairəvi izobarlar üzrə baş verən dayanıqlı hərəkətlərə Q.k. deyilir.Q.k.şimal yarımkürəsində izaborlar üzrə elə yönəlir ki, aşağı təzyiq
süxur məsamələri, çatları və boşluqlarında ağırlıq qüvvəsi (qrunt suları) və hidrodinamiki basqının (basqılı sular) təsiri altında hərəkət edə bilən y
yer səthindən aşağı su keçirməyən birinci lay üzərində, üst səthi sərbəst olan yeraltı sular; əsasən atmosfer yağıntıları, çay, göl, su anbarları, suv
Səthi qumla örtülü olan səhra tipi. Qumlar yerli süxurların dağılması hesabına və ya qədim allüvial düzənliklərin sovrulması nəticəsində əmələ gəlir
quraqlıq dövründə və quru iqlim şəraitində bitkinin toxuma və hüceyrələrinin susuzlaşmasına davam gətirmək qabiliyyəti, torpağın və havanın quraqlığın
Yer səthinin illik radiasiya balansının həmin sahəyə düşən illik yağıntıların cəminə bərabər migdarda suyun buxar-lanması üçün lazım olan istilik miqd
yazda və yayda yağıntının normadan çox aşağı və hava temperaturunun xeyli artıq, hava rütubətliyinin isə xeyli aşağı olduğu uzun dövr
çöl (bozqır) və meşə zonasında yer səthinin dövri olaraq quraqlıq təkrar olunan ərazisi.
Yer kürəsinin materiklərinə və adalarına deyilir. Q. yer səthinin 29 %-ni (149 milyon km²) təşkil edir
Nadir hallarda qısa bir müd-dətdə, leysandan sonra su axan çay yatağı.
ƏSASƏN SAF SULAR çaylar tərəfindən axıb göl, su anbarı, nohur, kanallarda və buzlaqlarda toplanan sular, həmçinin yeraltı sular
qütb sahələrində ilin, günəşin üfüqdə görünmədiyi hissəsidir. Q.g.-nin uzunluğu qütbə doğru artır: Şimal qütbündə Q
qütb sahələrində ilin, günəşin üfüq arxasına keçmədiyi hissəsidir. Q.g. 66033 paralelində 1 gündən (24 saat) qütbdə 186 günə çatır və Şimal qütbündə Q
uzun qış, qısa və sərin yayı (temp-r hərdən 0°-dən yuxarı olur) ilə səciyyələnir. Qış aylarının çoxillik orta temp
daim buz və qarla örtülü, bitkidən məhrum olan qütb vilayəti.
Okeandan (dənizdən) ayrılmış su sahəsi.
(alm. Land-schaft) bax: coğrafi landşaft.
coğrafi və ekoloji nöqteyi nəzərincə ekosistemlərdə kom-pleks qarşılıqlı əlaqələr haqqında təlim. L.E
indiqasiya obyektləri ilə bağlı landşaftın komponentləri və elementləri. Aerokosmik şəkillərin deşifrlənməsində (relyef, bitki örtüyü, insan fəaliyyət
Bu termin bir neçə mənada işlənir: 1) bu və ya digər maddənin və ya enerjinin təbii haldan yüksək olması; bu, həm də təbii faktorlar (vulkan fəaliyyət
mühitin dəyişilən şəraitində landşaftın öz strukturunu və funksiyasını saxlamaq qabiliyyəti.
landşaftın təbii və antropogen pisləşməsi, onun təsərrüfat və estetik potensialının aşağı düşməsi.
xarici amillərin təsirilə və ya özünün inkişafı nəticəsində land-şaftın yeni xassə qazanması, yaxud əvvəlki xassələrini itirməsi
vahid landşaftın bu və ya digər dərəcədə ayrılmış xarakterik və spesifik hissələrə (komponent, kompleks) ayrılması
1) komponentlərin sadə hissələri; onların kombinasiyasından real dünyanın müxtəlif obyektləri toplanır (cəmlənir); 2) E
ərazinin insan üçün gözəlliyi və cazibədarlığı. İnsanların psixi sağlamlığını qorumaq və normal istirahət üçün vacib olan təbii resurslardan biri (Boş
landşaftın əmələ gəlməsinə səbəb olan proseslərin məcmusu və onun müasir dinamiki vəziyyəti. Cəmiyyətin landşafta təsir göstərməsinə qədər onun əmələ
geokimya elminin landşaftda kimyəvi elementlərin akkumlyasiyası, yerləşməsi, miqrasiyası və çıxarılmasını tədqiq edən hissəsi