iqlimin insanın təsərrüfat fəaliyyətinin təsiri nəticəsində pisləşməyə doğru dəyişməsi (SO2 və digər qazların atmosferə intensiv tullanması və atmosfe
iqlimin yaxşılaşdırılması, torpaq səthi havada insan üçün əlverişli istiqamətdə yerli iqlimin dəyişdirilməsi üzrə tədbirlər, məsələn, suvarma, bataqlı
sənayenin inkişafı, qismən sənaye qurğulrında yanacağın yandırılması havanın temperaturunun artması, həmçinin bunun nəticəsi olaraq atmosferdə karbon
iqlimlər haqında elm. İ.-ın başlıca vəzifəsi Yer kürəsinin müxtəlif sahələrinin iqlimlərini təsvir edib səciy-yələndirmək, onları təsnif etmək, onları
vaxt müddəti. Bu müddət içərisində Yer kürəsi Günəş ətrafında dolanıb öz orbitində çıxdığı nöqtəyə (yaz gecə-gündüz bərabərliyi nöqtəsinə)qayıdır
qasırğalı buludlar arasında baş verən elektrik boşalması (qığılcım şək-lində). İldırım vurması çox qüvvətlidir, ağacı parçalayır, quru ağacı yandırır,
müxtəlif obyektləri ildırım vurmasından qorumaq üçün tədbirlər və texniki vasitələr kompleksi. Mühafizə üsullarının hamısında əsas faktor mühafizə olu
ilin ulduzlu göydə Günəşin hərəkətinə uyğun dövrlərə bölünməsi. Növbələşməsinə səbəb Yer oxunun Yerin Günəş ətrafına dolandığı orbit müstəvisinə 66033
aylar ərzində meteoroloji elementləri (atmosfer təzyiqi, temp-r və s.) ən yüksək kəmiyyəti ilə ən aşağı kəmiyyəti arasında fərq
(lat. in – daxilində və filtratio – süzülmə) səthi (irriqasiya, suvarma) suların torpağa, dağ süxurlarına süzülməsi və onların kapilyar, subkapilyar m
Layın akkumulyativ fəaliyyəti nəticəsində deltanın sahəsini ar-tırması (böyütməsi).
müəyyən vaxt (dəqiqə, gün və s.) ərzində üfiqi səthə (1 sm²) düşən düz günəş radiasiyası və ya ümumi günəş radiasiyası (kalorilərlə) axını
atmosferin 50 (80) km-dən yuxarıda yerləşən ionlaşmış qatı. Yuxarı sərhədi şərti olaraq 15-20 min km götürülür
(lat. irrigatio – suvarma) k.t.-da texnoloji üsul: bitkinin su rejiminin yaxşılaşdırılması məqsədilə lazım olan dövrdə əlavə sudan istifadə edilməsi
torpaq eroziyasının bir növüdür: suvarma əkinçiliyində aqrotexnika və suvarma qayda və normalarına rəayət etmədikdə baş verir: yaxşı planlaşdırma apar
temperaturu 42-98° olan termal su qaynaqları (bulaqları).
Yerin iqlim qurşaqları məcmusu. Bura ekvatorial qurşaq, subekvatorial qurşaqlar və tropik qurşaqlar daxildir
müəyyən bir yerdə və ya rayonda dövri olmayaraq ( advektiv) havanın temperaturunun yüksəlməsi.
ayrı-ayrı təbii mühitə (atmosfer, su, torpaq) daxil olan və sərf olunan istiliyin nisbəti.
mühitdə temperaturun artması nəticəsində baş verir. Əsasən sənayedə qızdırılmış hava və suyun (məs, İES və AES turbinlərinin işi zamanı) tullantıları
maddənin çox istilik olan hissəsindən az istilik olan hissəsinə istiliyin keçmə sürəti. Maddənin 1 sm²-dan keçən havanın istilik tutumu 0,00005, torfu
küləyin ortaillik sürətinin müxtəlif qiymətini göstərən xət (xəritədə).
müəyyən paralel üçün hesablanmış orta temperaturdan həmin paraleldən eyni meylli nöqtələri xəritədə birləşdirən xətlərdir
xəritədə buxarlanmanın eyni kəmiyyətdə olduğu nöqtələri birləşdirən xətlərdir.
(izo... və yun. baros – ağırlıq) xəritədə, müxtəlif diaqramlarda eyni barometrik təzyiqli məntəqələri birləşdirən xətlər
(izo... və yun. bathis – dərinlik) su hövzələrinin (göl, dəniz, okean) eyni dərinlikdə olan nöqtələrini xəritədə birləşdirən xətlər
Yer səthinin dəniz səthinə nisbətən qalxdığı və ya çökdüyü bərabər olan nöqtələri xəritədə birləşdirən xətlərdir
yer səthinin dəniz səthindən eyni hündürlükdə olan nöqtələrini xəritədə birləşdirən xətlər.
(izo... və yun. hyetos – yağış) vahid zamanda və ya orta çoxillik, aylıq, illik yağıntıların miqdarını göstərən izoxətlər
küləyin sürəti eyni olan nöqtələri xəritədə birləşdirən xətlər.
qışda orta temperaturu bərabər olan yerləri xəritədə birləşdirən xətlərdir.
(izo... və yun. chin – qar) xəritədə qar sərhədinin yüksəkliyini göstərən izoxətlər.
dəniz səthinin ən soyuq ayda orta temperaturu bərabər olan nöqtələri xəritədə birləşdirən xətlərdir.
(izo... və yun. halinos – duzlu) okeanlarda eyni duzluluğu göstərən nöqtələri birləşdirən xətlər (xəritədə)
Yağıntıların aylıq miqdarı eyni olan məntəqələri birləşdirən xətt: ortaillik yağıntının miqdarına görə faizlə ifadə olunur
su hövzələrində eyni davamiyyətli buz örtüyünü göstərən izoxətlər.
eyni buludluluq izoxətləri.
yayın orta temp-u eyni olan yerləri xəritədə birləşdirən xətlər.
dəniz və okeanların profili üzrə müxtəlif dərinliklərdə eyni tem.-u olan nöqtələri xəritədə birləşdirən xətlərdir
1) yük-səklik artdıqda temperatur dəyişməyən istənilən hava qatı: 2) Stratosferin ilkin adı.
iqlim xəritələrində müəyyən vaxt içərisində orta temperaturu eyni olan müxtəlif yerləri birləşdirən xətlər
(izo... və lat. velox – tez hərəkət edən) küləyin eyni sürətli nöqtələrini birləşdirən xətt.
(frans. cadastre) rəsmi orqanların, yaxud idarələrin siyahısı, reyestri; ora hər hansı obyekt və hadisənin sistemləşdirilmiş məlumatların cəmi, onları
məkan və zamanca sonsuz olan bütün aləm. K. insan şüurundan asılı olmayan obyektiv varlıqdır. K. külli miqdarda göy cisimlərindən, onların sistemlərin
Afrikanın qərb sahilboyunun çox yerində sakit havada bərk ləpədöyməyə deyilir. Güman olunur ki, belə ləpədöymənin səbəbi uzaqlarda – Atlantik okeanınd
mayedə asılı və səpilən vəziyyətdə ölçüsü 1 mkm-dək olan hissəciklər.
istiliyin sistemdən kənar vahidi; Adətən 1 q suyu 1°S qızdırmaq üçün sərf olunan istilik miqdarı K. götürülür
istiliyin miqdarını təyin edən cihaz.
(lat. kanalis – boru) Hidrotexnikada – suyun basqsız hərəkəti üçün çəkilən düzgün formalı süni məcra (su yolu), təyinatdan asılı olaraq gəmiçilik K-ı,
suyun buxarlanmaya sərfini azaltmaq məqsədilə magistral, təsərrüfatarası suvarma kanalları boyu lent (zolaq) şəkilli meşəliklər salınır