islamçı

Panislamizm (q.yun. Pan — «bütün») - XIX əsrin sonlarında Yaxın və Orta Şərqdə yaranmış dini-siyasi ideologiya. Türkiyədə meydana gəlmiş və müsəlman ölkələrində yayılmışdır. Panislamizm milliyyətindən asılı olmayaraq bütün müsəlman xalqların vahid dövlətdə birləşməsini təbliğ edirdi.

İslamçı atatürkçülük, həmçinin islamokamalçılıq, islamokamalizm, atatürkçü islamçılıq (türk. İslamokemalizm, İslamcı Atatürkçülük, Atatürkçü İslamcılık), Yaşıl kamalizm (Yeşil Kemalizm) kimi də tanınır — kamalizmin əsaslarına inanaraq sekulyarizmi islamçılıq ilə əvəz edən türk-islam sintezi ideologiyası. Mustafa Kamal Atatürkə və Türkiyə respublikası heyran olan dindar türklərə da aid edilə bilər. == Tarixi == Camaatlar ilə münaqişədə olan türkiyəli islamçılar öz ittifaqlarını yeniləmək məcburiyyətində qalmış, Türkiyə dövlətinin qatı kamalçı olduğu və Türkiyə ordusunun ülkçülərlə dolduğu bir vaxtda Türkiyə dövlətinin dəstəyi ilə camaatlarla vuruşmağa qərar vermişdilər. Vətən Partiyası və MHP bu islamçıların yeni müttəfiqləri olmuşdur. Kamalçılığı islamçılara və əksinə, islamçılığı kamalçılara uyğunlaşdıran ortaq əsaslar var idi. İslamokemalizm Tunçer Kılınç dövründə böyüdü. Osmanlının yanında Cümhuriyyəti də sevən bir çox türk ideologiyaya çəkilir. İslamçı atatürkçülük xilafətin ləğvindəki roluna görə tənqid edir, lakin islamçı kamalçılar onu millətinin azadlığını təmin etmək üçün lazım olanı edən bir lider olaraq görür və hesab edirlər ki, həm Osmanlı imperiyası, həm də Türkiyə Respublikası eyni zamanda dəstəklənilə bilər. Türkiyədə çox məşhur bir ideologiyadır.

Mozambikdə islamçı üsyan — Mozambikin Kabu-Delqadu vilayətində hökumət ilə Mozambik qanunvericiliyini şəriət qanunlarına uyğunlaşdırmağa və beləliklə də ölkəni islam dövlətinə çevirməyə çalışan islamçı qruplaşmalar arasında silahlı münaqişə. Əsas fəal üsyançı qruplaşma "Ənsar əl-sünnə"dir. İslamçı yaraqlıların terror hücumlarının əsas hədəfi mülki şəxslər olmuşdur. 2018-ci ilin ortalarından etibarən İslam Dövləti Mərkəzi Afrika vilayətinin Mozambikin şimalında da fəallaşdığı iddia edilir. Qruplaşma 2019-cu ilin iyununda Mozambik təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı ilk hücumunu öz üzərinə götürmüşdür. 2020-ci ilin birinci yarısında 2019-cu ildə olduğu qədər hücumlar həyata keçirilmişdir.

İslamçı Böyük Şərq Basqınçılar Cəbhəsi (türkcə İslami Büyükdoğu Akıncılar Cephesi, qısaldılmış İBDA-C) — Türkiyədə islamçı silahlı təşkilat. Qrupun özünü elan etdiyi məqsəd Türkiyəni parçalamaq və Böyük Ali dövləti yaratmaqdır (türk. Başyücelik Devleti ). Bu, Yaxın Şərqdə sünni İslam federativ dövləti ideyasıdır. Onlar şiə, ələvi, xristian və yəhudi maraqlarına qarşı xüsusilə düşməndirlər. İBDA-C terror aktları törətmək istəyi ilə yanaşı, hökumətini "qanunsuz" hesab etdiyi Türkiyəyə dini hakimiyyəti qaytarmaq istəyən yeni doğulmuş radikalizmlə islam tərəfdarı mirasını davam etdirir. İBDA-C-nin 2003-cü ilin noyabrında və 2008-ci ilin iyulunda İstanbulda diplomatik, işgüzar və dini maraqlara qarşı hücumları kimi əksər ekspertlərin imkanlarından kənarda olduğuna inandığı hücumlar da iştirak etməsi iddiası tarixi var. Beləliklə, onun Birləşmiş Ştatlar hökuməti ilə təyinatı rəsmi "Təyin edilmiş xarici terror təşkilatları" deyil "Digər terrorçu qruplar" olaraq qalmaqdadır.

Suriyada islamçıların üsyanı (ərəb. تمرد الإخوان المسلمين‎; "Müsəlman Qardaşlığı" üsyanı) — 1976–1982-ci illərdə Suriyada baş vermiş, əsasən "Müsəlman Qardaşlığı" təşkilatının üzvləri olan islamçı sünnilər tərəfindən bir sıra silahlı etirazlar. İslamçıların hücumları əsasən hakim Bəəs Partiyasına, eləcə də nüseyri müsəlmanlarına qarşı yönəlmişdir. Ölkə prezidenti və dövlətin bir çox məsul şəxsləri, o cümlədən Bəəs Partiyası, Suriya təhlükəsizlik xidmətlərində vəzifəli şəxslər bu icmanın nümayəndələri idi. Üsyanın ən tanınan epizodu hökumət qoşunlarının Həma şəhərinə basqın etməsi idi. Hadisə nəticəsində müxtəlif hesablamalara görə 2 mindən 40 minə qədər insan həlak olmuşdur. "Müsəlman Qardaşlığı" ilə Bəəs arasında ilk toqquşmalar sonuncunun 1963-cü il dövlət çevrilişi nəticəsində hakimiyyətə gəlməsindən az sonra başlamışdır. 1964-cü ildə ölkədə "Müsəlman Qardaşlığı"nın fəaliyyəti qadağan edilmişdir. 1976-cı ildə Suriyanın Livanı işğal etməsindən qısa müddət sonra yüksək rütbəli nüseyri suriyalılara qarşı bir sıra sui-qəsdlər baş vermişdir. Hökumət qətllərdə "Müsəlman Qardaşlığı"nı günahlandırmışdır.

İslamçılıq və ya Siyasi İslam (الإسلام السياسي Islām siyāsī və ya الإسلامية al-Islāmīyah) şəxsi həyatı ilə yanaşı İslamı ictimai və siyasi sahələrdə də istiqamətləndirməyi hədəfləyən "siyasi-ideoloji cərəyanlar" olaraq ifadə olunur. Müasir dövrdə İslam dininə söykənən ideologiyadır. Siyasi İslam anlayışı ilə sinonim şəkildə istifadə olunsa da, bu həddən artıq olan və mədəni cəhətləri olan bir anlayışdır. Panislamizm, İttihad-ı İslam və İslamlaşma anlayışları ilə sinonim şəkildə istifadə edilmişdir. == Tarixi == Köklərinə görə Cəmaləddin Əfqani və Məhəmməd Abduha əsaslanır. Bu mənada anti-imperialist bir çıxış qəbul edən bir ideologiya olaraq ortaya çıxmışdır. Osmanlı coğrafiyası üzərində çiçəklənən islamçılıq, əsasən XIX əsrin ikinci yarısında Namık Kamal və Ali Suavi kimi Gənc Osmanlılara söykənir. Ancaq bugünkü mənada əsasən II. Bu qanunilik dövründə ortaya çıxmışdı. Sultan II. Abdülhamidin panislamist siyasətinə baxmayaraq, İslam Birliyi anlayışı geniş mənada mədəniyyət, siyasət və cəmiyyət layihəsi olaraq ortaya çıxıb.. Əslində, islamçılıq, qərb güclərinin İslam dünyasına, xüsusən də hərbi və iqtisadi sahələrə meydan oxuduğu bir dövrdə, 19-cu əsrin əvvəlləri və 20-ci əsrin əvvəllərində müsəlman ziyalıların axtardığı qurtuluş vasitələrindən biri kimi ortaya çıxmışdır.