сущ.
1. горшок:
1) округлый глиняный сосуд с узким дном, служащий для варки пищи, хранения масла, меда и т. п
2) обычно мн. ч. маленькие глиняные горшочки, используемые в качестве присосных банок. Küpə qoymaq (salmaq) ставить присосные банки (горшочки)
2. крынка, кринка (высокий глиняный сосуд с широким горлом для молока)
◊ küpələri doldurmaq набивать мошну
Küpə
Sırğa — Qulağa taxılan qızıl, gümüş və s.-dən düzəldilmiş müxtəlif formalı bəzək; tana, qulaq pirsinqi.
== Etimologiya ==
Bir çox türkoloq alim "sırğa" sözünün "asmaq" feilindən əmələ gədiyini və sözün ilkin biçiminin asırğa kimi olduğunu düşünür. Çaqatay dilində "astiq" — hörüklərdən və pullardan düzəldilmiş qadın bəzəyi; Azərbaycan türkcəsində "astığ" — qadın sırğası, Türkiyə türkcəsində "asım takım" — qadınların taxdığı süs əşyası.
Maraqlıdır ki, Xakas dilinin koybal və kaçin dialektlərində "ak sırğa" ifadəsi "sirkə (bit yumurtası)" anlamına gəlir. Qazax dilində "sirkiremek" — çisəmək (yağış haqqda); Çuvaş dilində "şarkalanmak" — damla-damla tökülmək (şeh haqqda). Tatar, başqırd, çuvaş dillərində "sirkə" həm də "çiçək tozu" deməkdir.
== Tarixçə ==
=== Türk kişilərin sırğa taxması ===
Qədim Türk xüsusiyyətlərinin, adət və ənənələrinin bir çoxunu özündə əks etdirən Kitabi Dədə Qorqudda "altun küpəli Oğuz bəyləri"ndən də bəhs olunur: "Qulağı altun-altun küpəli… Boz ayğırlı Beyrək çapar yetdi" (D-67).
Çin mənbələrinin verdiyi məlumata görə qırğızlarda qulağa həlqə, yəni sırğa taxmaq adəti mövcud imiş. Son Xarəzmşahlar dövrü tarixini yazan məşhur Nəsəvidə olan bir qeyd bu adətə aiddir: Səlcuq hökmdarı Alp Arslan Gürcüstana etdiyi səfərlərdə oradakı bir çox bəyləri əsir etmiş, sonra onların qulaqlarına öz adları həkk olunmuş həlqə taxaraq azad etmişdi. Səlcuqların süqutundan sonra bəylərin hamısı bu həlqələri çıxarmışdılar.
Sehrlənmiş Küpə (1979)
== Məzmun ==
Filmin qəhrəmanı kiçik yaşlı uşaqdır. Burada sehrbaz qara qarğanın bu uşağı küpəyə çevirməsindən, oğlanın övladsız bir ailəyə düşməsindən söhbət gedir.
Kinolentdə əməksevərlik, böyüklərə hörmət, xeyirxahlıq kimi insani keyfiyyətlər tərənnüm olunur.
== Film haqqında ==
Applikasiya filmidir.
Film kiçik yaşlı uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur.
== Səhvlər ==
Titrlər: Filmin adı "Sehirlənmiş Küpə" yazılmışdır. Doğrusu "Sehrlənmiş Küpə" olmalıdır.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Ssenari müəllifi: Ələviyyə Babayeva
Rejissor: Nazim Məmmədov
Quruluşçu rəssam: Nazim Məmmədov
Operator: Ramiz Ağayev
Bəstəkar: Oqtay Rəcəbov(Oktay Rəcəbov kimi)
Səs operatoru: Kamal Seyidov
Fon rəssamı: Faiq Məmmədov
Rəssam: Zəkiyyə Mikayılova, Tınnis Saxkay, Sahibə İbadova
Rejissor assistenti: Fəridə Həşimova
Operator assistenti: Ziya Xəqani
Montaj edən: Nisə Hacıyeva (Nisəxanım Hacıyeva kimi)
Redaktor: Ədhəm Qulubəyov
Filmin direktoru: Eldar Şirinov
=== Filmi səsləndirənlər ===
Məhluqə Sadıqova — qarğa (titrlərdə yoxdur)
Mirvari Novruzova — nənə (titrlərdə yoxdur)
Yusif Vəliyev — baba (titrlərdə yoxdur)
== Sitatlar ==
Qarğa: Mən üç yüz ildir ki, bu dağlarda, bu çöllərdə gəzib dolaşıram. İnsanlardan heç bir yaxşılıq görməmişəm.
Küpə: Bəs sən özün necə onlara kömək eləmisənmi?
Sehrlənmiş küpə (film, 1979)
== Məzmun ==
Filmin qəhrəmanı kiçik yaşlı uşaqdır. Burada sehrbaz qara qarğanın bu uşağı küpəyə çevirməsindən, oğlanın övladsız bir ailəyə düşməsindən söhbət gedir.
Kinolentdə əməksevərlik, böyüklərə hörmət, xeyirxahlıq kimi insani keyfiyyətlər tərənnüm olunur.
== Film haqqında ==
Applikasiya filmidir.
Film kiçik yaşlı uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur.
== Səhvlər ==
Titrlər: Filmin adı "Sehirlənmiş Küpə" yazılmışdır. Doğrusu "Sehrlənmiş Küpə" olmalıdır.
== Filmin heyəti ==
=== Film üzərində işləyənlər ===
Ssenari müəllifi: Ələviyyə Babayeva
Rejissor: Nazim Məmmədov
Quruluşçu rəssam: Nazim Məmmədov
Operator: Ramiz Ağayev
Bəstəkar: Oqtay Rəcəbov(Oktay Rəcəbov kimi)
Səs operatoru: Kamal Seyidov
Fon rəssamı: Faiq Məmmədov
Rəssam: Zəkiyyə Mikayılova, Tınnis Saxkay, Sahibə İbadova
Rejissor assistenti: Fəridə Həşimova
Operator assistenti: Ziya Xəqani
Montaj edən: Nisə Hacıyeva (Nisəxanım Hacıyeva kimi)
Redaktor: Ədhəm Qulubəyov
Filmin direktoru: Eldar Şirinov
=== Filmi səsləndirənlər ===
Məhluqə Sadıqova — qarğa (titrlərdə yoxdur)
Mirvari Novruzova — nənə (titrlərdə yoxdur)
Yusif Vəliyev — baba (titrlərdə yoxdur)
== Sitatlar ==
Qarğa: Mən üç yüz ildir ki, bu dağlarda, bu çöllərdə gəzib dolaşıram. İnsanlardan heç bir yaxşılıq görməmişəm.
Küpə: Bəs sən özün necə onlara kömək eləmisənmi?
Küpəcələr
Küpəcələr (lat. Doliolida) — Tunikalılar yarımtipinə aid sinif (digər bir sistemə görə Thalliacea sinfinə aid dəstə).
Dənizdə koloniya halında yaşayan heyvanlar.
Tropik dənizlərdə plankton kimi yaşayır.
2 cinsi və bir neçə növü var.
Küpəgirən qarı
Küpəgirən qarı — Azərbaycan nağıllarındakı personajlardan biri. Küpəgirən qarı nağılların mənfi obrazlarındandır. Evlər yıxan, fitnə-fəsad quran, cilddən-cildə girən, ovsunlu, məharətli, bədəməldir.
Bir anlığa gözəllər gözəli də ola bilir, mələklər mələyi də, göyə də qalxa bilir, yerə də enə bilir, ancaq eybəcərliyinə dov gələ bilmir, üst dodağı göy süpürür, alt dodağı yer, bədheybətdir.
Yuxuda onu görürsən əgər, Küpəgirən səni qazana atıb qaynadır ki, bişirib yesin! Qışqırırsan, tanış bəzilərini köməyə çağırırsan, amma səsin çıxmır. O qazandan çıxmaq istəyirsən, lakin Küpəgirən qarı süpürgəsi ilə başından vurur. Təzədən qazana girirsən! Neyləməlisən? Əlbəttə ki yuxudan oyanmalısan!
Küpəotu bitkisi
Nepentes küpəotu bitkisi daha maraqlı bitkilərdəndir. Bu bitkidə yarpağın yuxarı hissəsi qapaqlı küpəyə oxşayır və tutucu aparat funksiyasını daşıyır. Küpə ilə yarpaq ayasının arasında olan sapşəkilli daralmış hissənin köməyilə bitki özünü dayağa bərkidərək küpələri asır. Bu küpələr çiçəyə oxşayır. Küpənin kənarlarından və qapağindan damcı şəklində şirin maye ifraz olunur. Bu həşəratı cəlb etmək üçündür. Küpənin kənarları hamar və süruşkəndir. Həşərat küpənin kənarlarına qonan kimi sürüşüb küpənin içinə düşur və orada həzm olunur. Küpəli bitkilərə Asiyanin tropik meşələrində təsadüf olunur. Bunlar hündürlüyü 35 sm gövdəsinin diametri 8 mm olan bitkilərdir.