MİSTİFİKASİYA

Mistifikasiya — insanları (oxucuları, tamaşaçıları, dinləyiciləri, alıcıları və s.) çaşdırmaq üçün edilən məqsədyönlü cəhd. Konsepsiya əsasən incəsənət sahəsinə aiddir və aldatma yolu ilə mənəvi və ya mülki ziyanın vurulmasını nəzərdə tutmur; sonuncu dələduzluq adlanır. Ədəbi mistifikasiya əsl müəllifin başqa bir müəllifə (əsl yazıçıya, uydurma şəxsə, onu yazmamış real şəxsə) aid etdiyi və ya “xalq yaradıcılığı” əsəri kimi ötürdüyü əsərdir. Mistfikasiya öz təbiətinə görə ədəbi polemika və siyasi satira vasitəsidir, çox vaxt parodiyadan istifadə edir. Bununla belə, şübhəsiz ki, parodiya kimi nəzərdə tutulan bir sıra saxtakarlıqlar ədəbi praktikada “ciddi” əsərlər kimi qəbul edilirdi (“Romantiklərin “yerli rəngi”nin parodiya edildiyi Merimenin “Klara Qazul Teatrı” və “ Guzla ”). Musiqidə mistifikasiya bəstəkarın başqa, “az tanınan” bəstəkara aid etdiyi və ya “məşhur” bəstəkarın “sensasiyalı kəşf edilmiş” əsəri kimi təqdim etdiyi əsərdir. İlk yüksək səviyyəli musiqi mistifikasiyası 1637-38-ci illərdəki Siciliya səyahətləri zamanı Afanasi Kirxer tərəfindən kəşf edildiyi iddia edilən Pindar üçün oda idi. Pindarın "Universal muzurgiya" (1650) traktatında dərc edilmiş oda uzun müddətdir ki, indiyə qədər ən qədim musiqi parçası hesab olunur . Filoloq A. Rom (1932) Kirxerin odanın yunanca mətnini səsləndirməsindəki səhvlərə və hərf səhvlərinə diqqət çəkən ilk şəxs olmuşdur. O, 1616-cı ildə Erasmus Şmid tərəfindən tamamlanan Pindarın şeirlərinin nəşrinin mətnini (qeydlər olmadan) dəqiq şəkildə təkrarladıqlarını müəyyən etdi.

Spagetti ağacı mistifikasiyası (ing. Spaghetti-tree hoax) – 1957-ci ildə BBC tərəfindən Ümumdünya gülüş günündə yayımlanan 3 dəqiqəlik xəbər və onun səbəb olduğu hadisə. BBC kanalının "Panorama" adlı verilişində İsveçrənin cənubunda yaşayan bir ailənin guya "spagetti ağacı"ndan spagetti topladığını əks etdirən video yayımlanmışdır. Həmin dövrdə Birləşmiş Krallıqda spagetti populyar olmadığı üçün insanların çoxu spagettinin un və sudan ibarət olduğunu bilmirdi və bu xəbərdən sonra bir çox britaniyalı öz spagetti ağaclarını yetişdirmək üçün BBC kanalı ilə əlaqə saxlamışdır. İllər sonra CNN bu hadisəni "hansısa nüfuzlu xəbər qurumu tərəfindən həyata keçirilmiş ən böyük mistifikasiya" adlandırmışdır. Video-xəbər 1957-ci ilin 1 Aprel günü üçün zarafat məqsədilə hazırlanmışdır. Videoda İsveçrənin cənubunda yerləşən Tiçino kantonunda yaşayan bir ailənin mülayim keçən bir qış mövsümündən sonra "spagetti ağacı"ndan spagetti toplaması əks olunmuşdur. Xəbərdə ideal uzunluqda spagettiləri əldə etmək üçün görülməli olan işlər də müzakirə olunmuşdu. Əslində isə bəzi səhnələr Hartfordşirdə yerləşən Pasta Foods fabrikində (indi bağlıdır) və İsveçrənin Kasraqnola qəsəbəsindəki hoteldə lentə alınmışdı. "Panorama" verilişinin müxbiri Çarlz de Yaeqer bu ideyanı Avstriyada oxuyarkən yaşadığı təcrübəni xatırladıqdan sonra fikirləşmişdir.