pilot-kosmonavt

Kosmonavt (ABŞ-də astronavt, Çində taykunavt) — kosmik uçuşlar zamanı kosmik texnikanın sınağını və istifadəsini həyata keçirən şəxs. Kosmik uçuş anlayışı ölkələrə görə fərqlənir. Beynəlxalq Aeronavtika Federasiyasının (FAI) təsnifatına görə yüksəkliyi 100 km-dən, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin (USAF) təsnifatına görə isə yüksəkliyi 50 mildən (80 km 467 m) artıq olan uçuşlar kosmik uçuş adlandırılır. Rusiyada yalnız orbital uçuşlar, yəni kosmik aparatın Yerin ətrafında ən azı bir tam dövr etdiyi uçuş kosmik uçuş hesab edilir. Bu səbəbdən, müxtəlif mənbələrdə kosmonavtların ümumi sayı bir-birindən fərqlənir. 20 iyun 2011-ci il tarixinə 38 ölkədən 523 nəfər kosmik uçuşda olublar. Ballistik trayektoriya üzrə 100 km-dən artıq yüksəkliyə qalxmış 4 nəfər (FAI-nin təsnifatı) və ballistik trayektoriya üzrə 50 mildən artıq, lakin 100 km-dən aşağı yüksəkliyə qalxmış 6 nəfər (ABŞ HHQ-nin təsnifatı) vardır. Kosmonavtlar arasında 55 qadın var.

Pilot — təyyarəni idarə edən şəxs (təyyarə, helikopter, planer, hava gəmisi və s.). Bu həm peşə, həm ixtisas, həm də hobbi ola bilər. Pilotlara aviator, pilot da deyilir. SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Qırmızı Ordusunda qırmızı uçaqlar deyilirdi. Ədəbiyyatda ifadələr var: Hərbi pilot, Mülki pilot və s. Ən çox pilotlar hərbi, mülki və həvəskarlara bölünür (bölmə şərtlidir, çünki bəzən hərbi pilotlar mülki aviasiyada dövlət qulluğuna keçirlər — məsələn, bu II Dünya Müharibəsi başa çatdıqdan sonra tipik idi). Həm yeni təyyarə, həm də fabrikdə istehsal olunan üst-üstə düşmələri sınayan pilot eksperimental pilotlar (sınaq pilotları) da var. Peşəkar pilotlar uçuş məktəblərində, həvəskar pilotlar — uçuş klublarda təlim alırlar. Geniş bir fərdi kompüter istifadəçisi olan aviasiya trenajorlarının meydana gəlməsi ilə, simulyatorlara həsr olunmuş onlayn cəmiyyətlərdə, yeni bir növ pilotun ortaya çıxması haqqında danışırlar. Buna baxmayaraq, bu konsepsiya real aviasiya ilə əlaqəli deyil.

Həvəskar astronom — hər kəsin məşğul ola biləcəyi səma müşahidələrinə, araşdırmalara və əldə edilən məlumatlara verilən astronomiya elminin alt sahəsidir. Astronomiya ilə həvəskar olaraq məşğul olan şəxslərə "həvəskar astronom" deyilir. Həvəskar astronomlar, yalnız bir durbinlə ya da başqa teleskoplarla səma müşahidəsi edə bilərlər. Həvəskar astronomiyada müşahidə etmək, göy hadisələrini anlamaq və kosmologiya qədər uzanan geniş bir elm sahəsində araşdırma etmək vacibdir. İstifadə edilən müşahidə vasitəsinin növünə görə müşahidə sahəsi artar. Həmçinin həvəskar kosmonavtika proqramları da var. Bunlar; Hallo northern sky, Carte du ciel, "Alpha Centauri" kimi planetaryum proqramları və yalnız hesablarla ya da gələn siqnalları araşdıran radioteleskoblu proqramlarıdır.

Pilot (ing. Pilot) — Amerikalılar teleserialının 1-ci seriyasıdı. 30 yanvar 2013-cü ildə ABŞ-nin FX kanalında yayımlanmışdı. Ssenaristi Co Uayzberq, rejissoru Qavin O'Konnordur. 1981-ci ildə Flip və Elizabet Cenninqs Vaşinqtonda işləyən gizli sovet agentlərdir. Onlar 15 il əvvəl KQB-nin 1-ci Baş İdarəsi tərəfindən bura göndəriliblər. Onlar əsl şəxsiyyətlərini gizlətmək üçün uydurma səyahət agentliyi işlədən cütlük rolundan istifadə edirlər. Hətta onların qızları - Peyc və oğulları - Henri də bu sirrdən xəbərsizdilər. Bu seriya üçün çox müsbət rəylər edilmişdir. Tənqidçilərə görə Keri Rassell, Metyu Ris və Noa Emmeriçin ifası müsbət qiymətləndirilib.

Pilot kabinəsi (ing. cockpit) — əsasən uçan vasitələrdə, ümumiyyətlə isə bir vasitənin sürücüsünün olduğu hissəyə verilən addır.

Azərbaycan Respublikasının əməkdar pilotu — yeni aviasiya texnikasının öyrənilməsində, uçuş kadrlarının hazırlanmasında və uçuşların təhlükəsizliyinin təmin olunmasında böyük xidmətləri olan, ixtisası üzrə azı 25 il işləyən və ən azı 10000 saat uçuş yerinə yetirən Azərbaycan Respublikasının mülki aviasiya uçuş heyətinin üzvlərinə verilən fəxri ad.

Maykl Kollins (31 oktyabr 1930, Roma – 28 aprel 2021, Neypls[d], Florida) — ABŞ-lı astronavt. == Həyatı == Maykl Kollins 31 oktyabr 1930-cu ildə İtalyanın paytaxtı Roma şəhərində anadan olmuşdur. == Astronavt fəaliyyəti == Maykl Kollins NASA-nın layihələri üçün işləmiş, "Cemini" və "Apollon 11" proqramlarında kosmosa çıxmışdır. Ümumilikdə kosmosda 11 gün 2 saat 4 dəqiqə 43 saniyə vaxt keçirib. Maykl Kollins 1969-cu ildə Aya uçan Apollon 11-in 3 nəfərlik ekipajından biri idi. Yəni Aya ilk addım atan astronomlarla bərabər idi. Digər 2 astronom Ay səthində addım atdıqları zaman o, Apollo 11-in içində Ay orbitində fırlanmaqla vəzifəli idi. Kosmik cihaz Ayın Dünyaya baxmayan qaranlıq tәrәfinә keçdiyi zaman radio siqnallarına Ay tərəfindən maneə törədilmiş və Michael Collinsin Dünya ilə bütün əlaqəsi kəsilmişdi. Ay səthindəki həmkarlarıyla da hər hansı bir əlaqəsi qalmayan Michael Collins, Ayın Dünyadan görünmәyәn arxa üzündə keçirdiyi 48 dəqiqə boyunca ən tək anlarını yaşadı və insanlıq tarixində bənzəri görülməmiş bir şəkildə, Dünyadan ən uzaq məsafədə olan adam oldu. 1970-ci ilin yanvarında astronavt işindən ayrılmışdır.

Sergey Vasiliyeviç Avdeyev (rus. Серге́й Васи́льевич Авде́ев; 1 yanvar 1956) — SSRİ və Rusiya kosmonavtı. Rusiya Federasiyasının pilot-kosmonavtı (1993), 1-ci dərəcəli kosmonavt (1999), Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanı (1993). 1979-cu ildə Moskva Mühəndislik Fizika İnstitutunu eksperimental nüvə fizikası ixtisası üzrə bitirmişdir. 1981-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Marksizm–Leninizm Universitetinin İdeoloji Kadrlar fakültəsini bitirmişdir. Ali siyasi təhsil almışdır. 1985-ci ilin may ayından Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvüdür. 1986-cı ildə Moskva Mühəndis Fizika İnstitutunun qiyabi aspiranturasını bitirmişdir. 18 may 2001-ci ildən fizika-riyaziyyat elmləri namizədidir, dissertasiya işi astronavtların gözündə işıq parıltılarının səbəblərinin öyrənilməsinə həsr edilmişdir. 1-ci uçuş (27 iyul 1992 – 1 yanvar 1993) 12-ci əsas ekspedisiyanın ("EO-12") proqramı üzrə "Soyuz TM-15" kosmik gəmisinin ("SC") və "Mir" orbital kompleksinin ("OC") bort mühəndisi kimi birlikdə həyata keçirilmişdir.

Nurəddin (Nuriddin) Məcid oğlu Əliyev (2 aprel 1920, Petrovsk-Port, Dağıstan vilayəti – 28 noyabr 1991, Bakı) — SSRİ-nin əməkdar təyyarəçisi (1966), Lenin, Oktyabr inqilabı, Qırmızı ulduz ordenləri laureatı, polkovnik. Nurəddin Məcid oğlu Əliyev 2 aprel 1920-ci ildə Mahaçqala şəhərində anadan olmuşdur. 1937–1938-ci illərdə Bakı aeroklubunda U-2 üzrə pilotluq kursu keşmişdi. 1938-ci ildə Batay Yay pilotluq məktəbinə göndərilmişdi. 1940-cı ildə bu məktəbi uğurla bitirmişdi. O, pilot kimi İ-15, İ-16 təyyarələrində uçuşlara başlamışdı. II Dünya müharibəsində iştirak etmişdi. İl-2 təyyarəsinin sükanı arxasında Stalinqrad döyüşündə faşist təyyarələrinə qarşı vuruşmuşdu. 243-cü (78-ci) aviaalayın tərkibində uçuşlara qatılmışdı. Stalinqrad (Volqaqrad) ətrafında düşmənin 10 tankını, 2 zirehli maşınını, 5 zenit qurğusunu, 26 avtomaşınını, 190 yaxın zabit və əsgər heyətini məhv etmişdi.

Pilot-dalğa nəzəriyyəsi — Kvant mexanikasının fərqli bir təfsiri; bu nəzəriyyəyə görə, parçacıqlar müşahidə edilsə də müşahidə edilməsədə dalğa funksiyası tərəfindən istiqamətləndirilən bəlli pozisiyalara sahibdir. Kvant fizikasındakı ölçmə problemini həll etmək üçün ilk dəfə Fransız fizik prins Louis de Broglie tərəfindən ortaya atılan bu nəzəriyyə daha sonra İngilis-Amerikan fizik David Bohm tərəfindən ölçmələri ehtiva edəcək şəkildə genişləndirildi. De Broglie-Bohm nəzəriyyəsi olaraqda anılan, gizli dəyişən nəzəriyyəsinin bilinən ilk örnəyi olan bu nəzəriyyəyə görə, pilot dalğası, cazibə kimi sahəsi içindəki bütün parçacıqları təsir edən adi güc sahələrinin əksinə, sadəcə bir parçacığa təsir edər. Hər parçacığın, kainatdakı bütün digər parçacıqların mövqeyini qavrayan sadəcə özünə aid xüsusi bir pilot dalğası var. Pilot dalğası xüsusi parçacığını güc tətbiq edərək yox, bir radar şüalanması kimi məlumat təmin edərək istiqamətləndirir. Bu nəzəriyyə, yalnız bir fəza-zaman içində yer alır, lokal deyil, realistik və deterministikdir. Eyni anda bir parçacığın mövqe və sürətinin təsbiti hər vaxtkı müəyyənsizlik prinsipi çərçivələnməsinə tabedir. Şredinger dalğa tənliyinə görə gəlişən dalğa funksiyası əsla çökməz. Qeyri lokallığa uyan bir gizli dəyişənlər nəzəriyyəsi olan bu nəzəriyyə, Bell bərabərsizliyini təmin edər. Parçacıqların hər vaxt dəqiq pozisiyaları olduğundan ölçmə problemini həll etmişdir.

Ramiz Vaqif oğlu Qasımov (17 fevral 1975, Jdanov – 22 oktyabr 2020, Bakı) — Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin polkovnik-leytenantı, USTA dərəcəli pilot, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı. 2020-ci il sentyabrın 27-də başlanan İkinci Qarabağ müharibəsinin birinci saatlarında "SPAYK" uzun mənzilli raketlərilə silanlanan "Mi-17" hücum vertolyotu ilə cəbhənin Tərtər-Madagiz-Talış istiqamətlərində Ermənistan Ordusunun strateji əhəmiyyətli hədəflərini məhv edən birinci pilotlardan idi. Hərbi hədəflərin məhv edilməsindən sonra Ramiz Qasımovun idarə etdiyi "Mi-17" hücum vertolyotu geri dönən zaman Tərtər rayonunun Azad Qaraqoyunlu istiqamətində olan zaman Ermənistan Hərbi Hava Qüvvələrinin Hava Hücumundan Müdafiə Qoşunlarının (HHM) bölmələri tərəfindən vurulmuşdur. Ramiz Qasımov dərhal bortda olan digər 2 nəfər heyət üzvünə vertolyotdan "atılma" əmrini vermişdir. Özü isə "Mi-17" hücum vertolyotunun yaşayış evlərinə düşməməsi üçün boş sahəyə tərəf istiqamətləndirməyə başlamışdır. Nəticədə Ramiz Qasımov vertolyotla yaşayış məntəqəsindən uzağa, boş sahəyə istiqamətlənməyi bacarmışdır. Özü son anda paraşütlə vertolyotdan atılsa da, başından ağır zərbə almışdır. Koma vəziyyətində 25 gün qalandan sonra oktyabrın 22-də həlak olmuşdur. Ramiz Qasımov 1975-ci il fevralın 17-də Beyləqan şəhərində anadan olub. Ramiz Qasımov 1981-ci ildə Beyləqan şəhərində 4 nömrəli tam orta məktəbin birinci sinfinə daxil olmuşdur və 1992-ci ildə oradan məzun olmuşdur.

Vaqif Qurbanov (1967, Bakı – 13 iyun 1992, Əsgəran, Xocalı rayonu) — Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin ilk hərbi təyyarəçisi, Birinci Qarabağ müharibəsi iştirakçısı, şəhid. Vaqif Qurbanov 1967-ci ildə Bakıda anadan olub. Əslən Tovuz rayonunun Qovlar kəndindəndir. 1989-cu ildə Borisoqlebsk Ali Hərbi Aviasiya Məktəbini bitirib. Təhsilini başa vurduqda sonra SSRİ Hərbi Hava Qüvvələrində, daha dəqiq Əfqanıstan müharibəsi zamanı təşkil edilmiş və "Su-25" təyyarələri ilə komplektləşdirilmiş, Sitalçaydakı Aviasiya polkunda zabit kimi xidmətə başlayıb. Daha sonra isə Azərbaycan ərazisindəki aviasiya alaylarından birində xidmət edib. Gəncə, Yevlax, Kürdəmirdə hərbi alayların yaradılmasında yaxından iştirak edib. 1992-ci ildə Nizami rayon məhkəməsinin qərarı ilə ölmüş elan edilib. 20 aprel 1991-ci ildə Nəzakət adlı xanımla ailə həyatı qurub. Sevinc adlı bir qızı yadigar qalıb.

İki tava dili — Çukot dənizində yerləşən və faktiki olaraq ada. Çukot yarımadasına doğru uzanmış formadadır. İnzibati cəhətdən Çukot Muxtar Dairəsinin İultinski rayonu ərazisinə daxildir. Ada 52,5 km uzunluğa və 1 km enə malikdir. Əsasən qumdan təşkil olunmuşdur. Hündürlüyü 11 metrdir. Bu bölgədə qabarmanın hündürlüyü 2 metrdir. Çukot dilində Тenkerqınpilqin adlanır. Bu ad vaxtı ilə burada yaşamış çukçanın şərəfinə adlandırılıb. Adanın çağdaş adı 1933-ci ildə iki Amerikalı təyyrəçilərin şərəfinə adlandırılmışdır.

İki tava dili — Çukot dənizində yerləşən və faktiki olaraq ada. Çukot yarımadasına doğru uzanmış formadadır. İnzibati cəhətdən Çukot Muxtar Dairəsinin İultinski rayonu ərazisinə daxildir. Ada 52,5 km uzunluğa və 1 km enə malikdir. Əsasən qumdan təşkil olunmuşdur. Hündürlüyü 11 metrdir. Bu bölgədə qabarmanın hündürlüyü 2 metrdir. Çukot dilində Тenkerqınpilqin adlanır. Bu ad vaxtı ilə burada yaşamış çukçanın şərəfinə adlandırılıb. Adanın çağdaş adı 1933-ci ildə iki Amerikalı təyyrəçilərin şərəfinə adlandırılmışdır.

"Pilot" (DVD və Blu-Ray buraxılışlarında "Breaking Bad" adlanır) — ABŞ cinayət-dram teleserialı "Breaking Bad"in pilot epizodu. Epizodun ssenari müəllifi və rejissoru teleserialın yaradıcısı olan Vins Qilliqandır. Epizod ilk dəfə 20 yanvar 2008-ci ildə AMC telekanalında efirə buraxılmışdır. Epizodda orta məktəbdə kimya müəllimi çalışan Volter Vayt 50-ci ad gününü ertəsi sağalmaz ağciyər xərçənginə tutulduğunu öyrənir. O, əvvəlcə diaqnozunu arvad-uşağından gizli saxlayır. Volter bacanağı DEA agenti Henk Şreyderə zəng vurur, onun keçən gün qonaqlıda təklif etdiyi anti-narkotik əməliyyatında iştirak etməyə razılaşır. Maşında əyləşib basqını seyr edərkən evin pəncərəsindən çıxıb qaçan keçmiş şagirdi Cessi Pinkman gözünə dəyir. Həmin gün o, Cessini tapmağı bacarır və onu şantaj edir ki, RV-də metamfetamin bişirməkdə ortağı olsun. Teleserialın pilot epizodu "60-cı Praytaym Emmi" mükafatlarında bir çox mükafata namizədlik qazandı. Baş qəhrəmanı canlandıran Brayan Krenston "Dram Serialında Görkəmli Baş Aktyor" nominasiyasında "Praymtaym Emmi" mükafatına layiq görüldü.

"Qazaxıstanın pilot-kosmonavtı" (qaz. Қазақстанның ғарышкер-ұшқышы ) Qazaxıstan Respublikasının 1 aprel 1993-cü il tarixli "Qazaxıstan Respublikasının dövlət mükafatları haqqında" 2069-XII saylı Qanunu əsasında təsis edilən fəxri addır. Müəyyən bir kosmik uçuş proqramını uğurla başa vurmuş, onlara verilən elmi, texniki, tədqiqat və praktik vəzifələri nümunəvi şəkildə yerinə yetirənlərə verilir. Fəxri adla ilk təltif olunan kosmonavt Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Toktar Onqarbayeviç Əbubəkirov 15 oktyabr 1994-cü ildə təltif olunmuşdur. 1 dekabr 1995-ci il tarixli Sərəncam əsasında bu fəxri adla daha 2 nəfər — keçmiş kosmonavt, hərbi hava general-leytenantı Talqat Amangəldiyeviç Musabayev və Qazaxıstanın və Rusiya Federasiyasının Milli Qəhrəmanı, Rusiya və Qazaxıstan kosmonavt Yuri İvanoviç Malençenko təltif edildi. 20 il bu fəxri ad ilə hansısa şəxs təltif olunmadı. Lakin, 14 oktyabr 2015-ci il tarixli Sərəncamla bu fəxri ad ilə Qazaxıstanın Milli Qəhrəmanı, kosmonavt Aydın Akanoviç Aimbetov təltif edildi. Qazaxıstan pilot-kosmonavtları: Toktar Əbubəkirov — 15.10.1994; Talqat Musabayev — 01/12/1995; Yuri Malençenko — 01/12/1995 ; Aydın Aimbetov — 14.10.2015. == İstinadlar == == Xarici keçidlər == Qazaxıstanın mükafatları və mükafatları В. Григорьев. Qazaxıstan Respublikasının dövlət mükafatları // Peterburq kollektoru : qəzet.