reform

Kalvinizm — Jan Kalvinin XVI əsrin əvvəllərində ortaya atdığı ideyalara əsasən yaratdığı xristianlıq cərəyanı. Bu dini inanc sistemi, ilk dəfə Cenevrədə, daha sonra isə Niderland, Şotlandiya, Almaniya və Fransada qurulan yeni kilsələrdə qəbul edilib. Bu məzhəb Fransada Nant fərmanı ilə qəbul edilmişdir. Kalvinizm ənənəvi dini baxışları deyil, ilk xristian baxışlarını əsas götürür. Protestantlığın kalvinizm məzhəbi dürüstlük və çalışqanlığa üstünlük verir. Bu, o dövrdə, məsələn Niderlandda yüksələn iqtisadiyyatı dəstəkləyən bir inanc şəkli idi. Kalvinə görə çalışqan, dürüst olan, dünya nemətlərindən uzaq dayanaraq ibadət edənlər rahiblər qədər tanrıya yaxındırlar və seçilmişlər qrupu sayıla bilərlər. Bərbəzəkli həyat sürmək, parlaq paltarlardan və ləl-cəvahiratdan istifadə etmək, rəqs etmək, sərxoş olmaq və tənbəllik bu dini inancda günah sayılır. Kalvinizm inancına görə insanlar qurtuluş üçün seçilmiş və seçilməmiş olaraq doğulurdular. İnanca görə, bu vəziyyəti dəyişmək mümkün deyildi.

Reformasiya (lat. reformatio) — XV-XVI əsrlərdə Katolik kilsəsinə qarşı başlanan dini etirazlar. XVI əsrin ikinci yarısında Appenin yarımadasında mədəniyyət ve elm sahələrində inanılmaz inkişaf yaşanmağa başladı. İntibah dövrü adlanan bu hərəkat müasir Avropa ilə antik Avropa arasında kəsilmiş əlaqəni yenidən bərpa etdi. Avropalı alimlər, bu dövrlərdə İslam dünyasındakı alimlərin hesabına riyaziyyat elminin sirlərinə yiyələndilər. Qatı dini fikirlərlə yanaşı, dini inkar və ya tənqid edən müxtəlif fəlsəfi cərəyanlar yaranmağa başladı. İohann Qutenberqin kitab çapını asanlaşdırmasından sonra, Avropada kitabların istifadəsi genişləndi. Mədəniyyət, Ədəbiyyat və Memarlıq sahələrində yazılmış kitablar çoxaldılaraq Avropanın müxtəlif ölkələrində yerləşən universitetlərə və elm mərkəzlərinə göndərilirdi. Orta əsrlər eyni zamanda Qədim Roma zamanında əsası qoyulan, ancaq texniki inkişafın olmaması səbəbindən yarımçıq qalmış Coğrafi kəşflərində sürətlənməsinə və genişlənməsinə səbəb olmuşdur. İtalyan İntibahı Orta əsrlərin ən mühüm hadisələrədən biri hesab olunur.

Reformizm ya da təkamülçü sosializm, mərhələli artan demokratik irəliləmənin cəmiyyətin təməl iqtisadi əlaqələrini və siyasi funtamentini dəyişdirəcəyini deyən ideologiya. Bu ideologiya Marksist düşüncədə yer alan cəmiyyəti, spesifik anlamda təməli dəyişdirmək üçün inqilabın şərt olduğu yönündəki inqilabçı anlayışa qarşıdır. Bu səbəblə real sosialist və kommunistlər tərəfindən refizyonizm, opurtunizm, parlemantarizm kimi qavramlarla yan-yana qəbul edilir. Sosialist reformizm ilk dəfə iki məşhur sosial-demokrat Eduard Bernşteynin və Karl Kautsky tərəfindən ortaya atılmışdır. Bu görüş qısa müddətdə Roza Luksemburq və Lenin kimi inqilabçı filosofların və siyasətçilərin tənqidinə məruz qalmışdır. Bolşeviklərin Rusiyada idarəçiliyi ələ keçirməsindən sonra reformistlər Komintern tərəfindən Avropada şərtlərin yaranmasına baxmayaraq inqilabın önündə maneə təşkil edən burjuaziya sözçüsü sosial faşistlər olaraq qeyd edilmişdirlər. Günümüzdə reformistlər ölkədən ölkəyə tanım dəyişdirməklə bərabər ortanın solu olaraq adlandırılırlar. Daha çox reformizmin siyasi hərəkatı sosial-demokrat partiyaları nəzdində fəaliyyət göstərir.