soyad

Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev" şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir. Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun. Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.

Erix — soyad. Rafael Erix (1879–1946) — siyasətçi.

Gözəl — Soyad. Abdulbari Gözəl — iş adamı, Azersun Holdinqin prezidenti. Həsən Cəlal Gözəl (1945–2018) — türk siyasətçisi və bürokrat. Tahir Gözəl (1972) — "Qarabağ" futbol klubunun Prezidenti.

Hacılı — Azərbaycanda çox işlədilən soyad və təxəllüs. Bu soyadı olan tanınmış insanlar Arif Hacılı — Müsavat Partiyası Mərkəzi İcra Aparatının rəhbəri. Vəkil Hacılı — tənqidçi, ədəbiyyatşünas, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1970). Ramin Hacılı — azərbaycanlı siyasi-ictimai xadim. Bu təxəllüsü olan tanınmış insanlar Asif Hacılı — Bakı Slavyan Universitetinin rektoru.

Həsənli — Azərbaycanda çox işlədilən soyad, təxəllüs. Bu soyadı olan tanınmış insanlar Alı Həsənli (1995–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi. Amid Həsənli (1996–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi. Cəmil Həsənli (d. 1952) — azərbaycanlı tarixçi; alim; ictimai-siyasi xadim. Elxan Həsənli (d. 1974) — Azərbaycan əsilli İsveçrə tarixçisi. Elçin Həsənli Elçin Həsənli (çavuş) (1998–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi. Elçin Həsənli (əsgər) (1993–2020) — Vətən müharibəsi şəhidi. İntiqam Həsənli (d.

Kərimbəyli — Azərbaycanda daha çox işlədilən təxəllüs və soyad. Bu soyadı və təxəllüsü olan tanınmış insanlar Bəhram bəy Kərimbəyli — sərhəd komandiri, milis rəisi. Şirinxanım Kərimbəyli — şair-dramaturq, publisist.

Lomonosov — rus soyadı. Mixail Lomonosov — Dünya səviyyəli birinci rus alimi-təbiətşünası, ensiklopedist, kimyaçı, fizik. Sergey Lomonosov — Rusiya siyasətçisi. Yuri Lomonosov — Rus dəmir yolu mühəndisi, dünyanın ilk teplovozlarından birinin ixtiraçısı, sosial-demokrat, Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası Mərkəzi Komitəsi yanında Döyüş Texniki Qrupunun üzvü.

Milan — soyad.

Osmanlı — Türkiyənin keçmiş adı; Osman adından yaranan soyad və təxəllüs. Natella Osmanlı — azərbaycanlı yazıçı, bloger, jurnalist Dəyanət Osmanlı — Erkin Osmanlı — Azərbaycan müğənnisi, bəstəkar-şairi, yazıçısı və aktyoru.

Rəsulzadə — Azərbaycan soyadı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə — Azərbaycanlı dövlət və ictimai xadimi, siyasətçi və publisist, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən və Azərbaycan siyasi mühacirətinin liderlərindən biri. Ümbülbanu Rəsulzadə — Azərbaycanın birinci xanımı Məmməd Əli Rəsulzadə — ictimai xadim, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin əmisi oğlu Rəis Rəsulzadə — Azərbaycanın tanınmış rəssamı.Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü.

Sela (isp. Cela) – ispan soyadı. Bu soyada malik məşhur şəxslər: Pedro Pardo de Sela (1425–1483) – XV əsrdə Qalisiya qubernatoru, Xuan Nuns Pardonun oğlu Kamilo Xose Sela (1916–2002) – ispan yazıçı və publisist, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı.

Son — soyad. Son Ha-Rim — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu. Son Ji-Hyun — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu. Son Mi-Na — Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu.

Jukov — Soyad. Georgi Jukov — Sovet İttifaqı Marşalı. Nikolay Jukov — SSRİ xalq rəssamı.

Alekseev — Rus soyadı. Alekseev — Ukrayna müğənnisi və bəstəkarı. L. S. Alekseev — səfir. A. E. Alekseev — Fitil kinojurnalının direktoru.

Darvin — Dünyada işlədilən soyad. Çarlz Darvin — çağdaş təkamül təliminin təməlini qoymuş ingilis təbiətşünası. Erazm Darvin — ingilis həkimi, təbiətşünası, ixtiraçı və şairi.

Hitler — soyad.

Sarvan — Azərbaycanda daha çox işlədilən ad və təxəllüs. Sarvan Şamiloğlu — Bu təxəllüsü olan tanınmış insanlar Salam Sarvan — Yazıçı, şair, publisist.

Stalin — soyad. Stalin — sovet siyasi, dövlət, hərbi və partiya xadimi. Sanciv Stalin — Hindistan futbolçusu. Rzauddin Stalin — Banqladeş şairi və televiziya xadimi. Cozef Stalin (həmkarlar ittifaqı üzvü) — Şri-Lanka həmkarlar ittifaqı üzvü. Muthuvel Karunanidhi Stalin — Hindistan siyasətçisi.

Suzuki — soyad. Tomoko Suzuki — keçmiş Yaponiya qadın futbolçusu. Masae Suzuki — keçmiş Yaponiya qadın futbolçusu. Daysuke Suzuki — Yaponiya futbolçusu. Yasuhito Suzuki — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Keyta Suzuki — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Masaharu Suzuki — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Ryozo Suzuki — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Yasuo Suzuki — keçmiş Yaponiya futbolçusu.

Trotski — soyad. Lev Trotski — Marksist inqilabçı və nəzəriyyəçi, Sovet siyasi xadimi. Sergey Trotski — Ssenari müəllifi, aktyor.

Ərdoğan — türk soyadı.

Tramp — Dünyada tanınmış soyad. Donald Tramp — ABŞ milyarderi, ictimai və siyasi xadim, ABŞ Prezidenti. Fred Krist Tramp - ABŞ inşaatçısı və iş adamı. Biznesmen və siyasətçi,ABŞ prezidenti Donald Trampın və ABŞ Apelyasiya Məhkəməsinin hakimi Marianna Tramp Barrinin atası. Meri Enn Maklaud - ABŞ milliarderi və siyasətçisi və ABŞ prezidenti Donald Trampın anası. Marianna Tramp Barri - ABŞ Apelyasiya Məhkəməsinin hakimi, ABŞ iş adamı və siyasi xadimi Donald Trampın böyük bacısı. Melanya Tramp - ABŞ - 45-ci Prezidenti Donald Trampın həyat yoldaşı. Donald Tramp (kiçik) - amerikalı biznesmen, ABŞ-nin 45-ci prezidenti Donald Trampın böyük oğlu.

Bayramlı — Azərbaycanda daha çox işlədilən soyad və təxəllüs. Bu soyadı və təxəllüsü olan tanınmış insanlar Zəkulla Bayramlı — filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, füzulişünas alim Cavid Bayramlı — kapitan, Vətən müharibəsinin iştirakçısı. Elmar Bayramlı — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin leytenantı. Gözəl Bayramlı — azərbaycanlı ictimai və siyasi xadim. Tural Bayramlı Tural Bayramlı (əsgər) — Daxili Qoşunlarının əsgəri, Vətən müharibəsi şəhidi. Tural Bayramlı (futbolçu) — Azərbaycanlı futbolçu.

Foks — soyad. Aidra Foks Qay Foks — əsgər. Meqan Foks — ABŞ aktrisası. Terri Foks — kanadalı atlet və xərçəngin müalicəsində könüllü surətdə iştirak etmiş aktivist. Metyu Foks — amerikalı kinoaktyordur. Elyar Foks — azərbaycan mənşəli Böyük Britaniyalı müğənni, musiqiçi və söz yazıçısı. Samanta Foks Samanta Foks (pornoaktrisa) — ABŞ pornoaktrisası. Samanta Foks (ifaçı) — Böyük Britaniya fotomodeli və ifaçısı.

Yalçın — soyad. Semih Yalçın — müəllim və siyasətçi; Yalçın Ayhan — türk keçmiş futbolçusu Güvən Yalçın — Türkiyə futbolçusu. Şənay Aybükə Yalçın — musiqi müəlliməsi.

Qızlıq soyadı — qadınlarda soyadın evlənmədən əvvəl ailəsindən qalmasına deyilir. Bir qadın evlənmədən əvvəl ailəsindən aldığı soyadı daşıyır. Evləndikdən sonra isə evləndiyi kişinin ailəsindən daşıdığı yeni soyadı alır. Köhnə soyada "qızlıq soyad" deyilir. Bəzi ölkələrdə isə qadınlar, istədiyi soyadı daşıyabilir.

Soyad Qanunu (türk. Soyadı Kanunu) — hər bir Türk vətəndaşı üçün soyad daşımaq məcburiyyətini qoyan 2525 saylı qanundur. İsveçrədən alınaraq hazırlanan qanun 21 iyun 1934-cü ildə qəbul edilərək, 2 iyul 1934-cü ildə rəsmi qəzetdə dərc edilmişdir. Qanun 2 yanvar 1935-ci ildə qüvvəyə minib. Bu qanun qəbul edildikdən sonra soyadları, Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Soyadı Qanununun qəbulu sosial sahədə gerçəkləşdirilmiş Atatürk islahatlarından biridir. Qanunun məqsədi, bu vaxta qədər soyad əvəzinə dini, sosial və ailə adlarının yaratdığı müsbət və ya mənfi ayrı-seçkiliyi, məktəb qeydiyyatı, işə qəbul, əgər xidmət, alqı-satqı işlərindəki qarışıqlığı aradan qaldırmaq idi. Bu qanunun davamı olaraq 26 noyabr çıxarılan 2590 saylı qanunla "ağa", "hacı", "hafiz", "hoca", "usta", "bəy əfəndi", "xanım", "paşa" "həzrət" kimi ad və ləqəblərin istifadəsi qadağan edildi. Qanuna görə deyərkən və yazarkən ad öndə soyad sonda istifadə edilməlidir. Ədəbə zidd və gülünc soyadların, qəbilələrin, yad irqlərin və millətlərin adlarını, rütbə və vəzifəni göstərən soyadları soyad kimi götürməyə icazə verilmir.

Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev" şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir. Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun. Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.

Soyadların azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılması Azərbaycan müstəqil olduqdan sonra irəli sürülən siyasətdir. 1993-cü ildə Milli Məclisin qəbul etdiyi qərara görə "-ov" "-yev", sonluqlu soyadlarını "-lı" (sözün kökündən asılı olaraq "-li", "-lu", "-lü"), "-zadə", "-oğlu", "-qızı" sonluqlu və ya sonluqsuz ifadə formaları ilə əvəz edə bilərlər. Hal-hazırda ata adı da soyadla birlikdə rəsmi sənədlərdə verilir. Məsələn, Məmməd Bağırovun tam adı "Məmməd Səməd oğlu Bağırov" olur. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış Xüsusi Komissiya soyadlarla bağlı xüsusi konsepsiya hazırlayaraq Prezident Adminstrasiyasına təqdim edib. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının komissiyası dörd variant üzərində dayanıb. Bunlar "-lı", "-li", "-lu", "-lü", "-oğlu" və ikisi bir yerdə "-soy" və "-gil" formasını təklif edib. Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Nizami Cəfərova görə, 2010-cu ildə Azərbaycanda mövcud olan soyadlar sonluğu 80 faizə qədəri "-ov", "-yev", 10 faizə qədəri "-li", "-lu", "-lü", 10 faizə qədəri isə "-zadə" ilə qurtarır. Vətəndaşlıq Vəziyyəti Aktlarının Qeydiyyatı İdarələri (VVAQİ) keçmiş qanuna əsaslanaraq "-ov", "-yev" yazılmasını məqbul hesab edirlər. Bəzən isə çətinliklər yaratmaqla olsa belə vətəndaşa "-li", "-lu", "-lü" soyadının yazdırmasına imkan verirlər.

Soyadların erməniləşdirilməsi — erməni mənşəli soyadının qəbul edilməsi aktı. Bu günə qədər əksər erməni soyadları türk, ivrit, fars və ya ərəb lüğətlərindən alınmışdır. Hüseyn İsmayılov, Əziz Ələkbərli və Elbrus Qaraqoyunluya görə hal-hazırda 400-dən çox türk mənşəli erməni soyadı mövcuddur. Buna baxmayaraq, şəxslərin öz təşəbbüsü ilə soyadlarını erməniləşdirməsi halları müşahidə olunmuşdur. Başqa ölkələrdə, məsələn, İsraildə soyadları ivritləşdirmək üçün dövlət proqramı mövcuddur. Tarixçi Angela Teriyan qeyri-erməni mənşəli çoxişlək soyadların Əmir, Bəy, Həsən, Rəşid, Cavad, Xan, Sultan, Paşa, Çopur, Topal, Çolaq və s. kökdən gəldiyini bildirmişdir. Ən çox istifadə edilən türk soyadları arasında Allahverdiyan, Ağababayan, Babuxanyan, Qarakeşişyan, Əmirzadyan, Palandüzyan, İsaqulyan və s. var. Bir çox soyadın təhqiramiz və ya təhqiramiz mənaları var.

Soyad Qanunu (türk. Soyadı Kanunu) — hər bir Türk vətəndaşı üçün soyad daşımaq məcburiyyətini qoyan 2525 saylı qanundur. İsveçrədən alınaraq hazırlanan qanun 21 iyun 1934-cü ildə qəbul edilərək, 2 iyul 1934-cü ildə rəsmi qəzetdə dərc edilmişdir. Qanun 2 yanvar 1935-ci ildə qüvvəyə minib. Bu qanun qəbul edildikdən sonra soyadları, Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Soyadı Qanununun qəbulu sosial sahədə gerçəkləşdirilmiş Atatürk islahatlarından biridir. Qanunun məqsədi, bu vaxta qədər soyad əvəzinə dini, sosial və ailə adlarının yaratdığı müsbət və ya mənfi ayrı-seçkiliyi, məktəb qeydiyyatı, işə qəbul, əgər xidmət, alqı-satqı işlərindəki qarışıqlığı aradan qaldırmaq idi. Bu qanunun davamı olaraq 26 noyabr çıxarılan 2590 saylı qanunla "ağa", "hacı", "hafiz", "hoca", "usta", "bəy əfəndi", "xanım", "paşa" "həzrət" kimi ad və ləqəblərin istifadəsi qadağan edildi. Qanuna görə deyərkən və yazarkən ad öndə soyad sonda istifadə edilməlidir. Ədəbə zidd və gülünc soyadların, qəbilələrin, yad irqlərin və millətlərin adlarını, rütbə və vəzifəni göstərən soyadları soyad kimi götürməyə icazə verilmir.

Soyad — bir insanın ümumi əcdaddan başlayaraq bir nəslə, yaxud daha dar mənada bir ailəyə mənsubluğunu göstərən irsi ata adı. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının çoxunun soyadı "ev,ov" və "yev" şəkilçiləri ilə bitir. Bəzi soyadlar -zadə sonluğu ilə bitir. "ev,ov" və "yev" rus mənşəli, "zadə" isə fars mənşəlidir. Soyadların araşdırılıb və təsdiq olunması dünyada nisbətən yeni haldır. İsveçdə soyadın mütləq olması 1901-ci ildə qərarlaşdırılıb. Avropada yalnız zadəgan ailələr soyadlarını təsdiqləyirdilər. Bunu ona görə edirdilər ki, miras yalnız soyadın davamçılarına qismət olsun. Rusiyada bu hərəkat təhkimçilik hüququnun ləğv olunmasından sonra başladı, 1861-ci ildə və XX əsrdə sona yetdi. Əvvəllər burada insanlar ad əvəzinə ləqəblərdən istifadə edirdilər, yerləşdiyi məkanın adlarını verirdilər, sahiblərinin adlarını, heyvanların, quşların, təbiət hallarının.