Soyadların Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılması

Azərbaycan mədəniyyətinin tarixi
Orta əsrlər və erkən müasir dövr

Azərbaycan xalqının formalaşması (XI-XV əsrlər)
Qədim türkcə–azərbaycanca əlaqələri Monqol əlaqələri (XIII–XIV əsrlər)
Çağatay əlaqələri (XV-XIX əsrlər)
Səfəvilərin şiələşdirmə siyasəti (XVI-XVIII əsrlər)

Müasir dövr

Milli oyanış (XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəlləri)
İntibah dövrü
AXC dövrü mədəniyyəti (1918-1920)
Stalin repressiyaları (1920-1950-ci illər)
Əlifba islahatları (1929, 1992)
Soyadların milliləşdirilməsi (1993-cü ildən etibarən)

Azərbaycanlılaşma

Soyadların azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılması Azərbaycan müstəqil olduqdan sonra irəli sürülən siyasətdir. 1993-cü ildə Milli Məclisin qəbul etdiyi qərara görə "-ov" "-yev", sonluqlu soyadlarını "-lı" (sözün kökündən asılı olaraq "-li", "-lu", "-lü"), "-zadə", "-oğlu", "-qızı" sonluqlu və ya sonluqsuz ifadə formaları ilə əvəz edə bilərlər.[1] Hal-hazırda ata adı da soyadla birlikdə rəsmi sənədlərdə verilir. Məsələn, Məmməd Bağırovun tam adı "Məmməd Səməd oğlu Bağırov" olur.[2]

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış Xüsusi Komissiya soyadlarla bağlı xüsusi konsepsiya hazırlayaraq Prezident Adminstrasiyasına təqdim edib. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının komissiyası dörd variant üzərində dayanıb. Bunlar "-lı", "-li", "-lu", "-lü", "-oğlu" və ikisi bir yerdə "-soy" və "-gil" formasını təklif edib.[3]

Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Nizami Cəfərova görə, 2010-cu ildə Azərbaycanda mövcud olan soyadlar sonluğu 80 faizə qədəri "-ov", "-yev", 10 faizə qədəri "-li", "-lu", "-lü", 10 faizə qədəri isə "-zadə" ilə qurtarır. Vətəndaşlıq Vəziyyəti Aktlarının Qeydiyyatı İdarələri (VVAQİ) keçmiş qanuna əsaslanaraq "-ov", "-yev" yazılmasını məqbul hesab edirlər. Bəzən isə çətinliklər yaratmaqla olsa belə vətəndaşa "-li", "-lu", "-lü" soyadının yazdırmasına imkan verirlər.[3]

Azərbaycanın müstəqilliyindən 1 mart 2022-ci il tarixinə qədər 1 milyon 200 minə yaxın şəxsin soyad sonluğu dəyişdirilib. 2022-ci ilin ilk 2 ayında isə 8 minə yaxın şəxsin soyad sonluğu milliləşdirilib.[4]

Gürcüstan azərbaycanlı aktivistləri də rus soyadlarından imtina etmək üçün kampaniya başlatmışdır.[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının soyadlarının dövlət dilinə uyğunlaşdırılması haqqında AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN QƏRARI". 2022-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-23.
  2. ↑ "Republic of Azerbaijan Civil Code, 26.1". 2016-05-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-19.
  3. ↑ 1 2 trend.az. "Azərbaycanda soyad sonluqlarının dəyişdirilməsi ilə bağlı yekun variant üzərində dayanılıb" (az.). 2017-02-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-23.
  4. ↑ "Ədliyyə Nazirliyi adın, ata adının və soyadın dəyişdirilməsi ilə bağlı növbəti onlayn brifinq keçirib". azertag.az. 2022. 2022-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-01.
  5. ↑ Shota Kincha. "Azerbaijani activists in Georgia want family names 'liberated from occupation'" (ingilis). OC media. 2021-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-26.