stronsium-sulfid
stronsium-sulfid
Stronsium
Stronsium (Sr) – Stronsium öz adını Şotlandiyanın Stronşian kəndinin (latın sözü "Strontion" – Şotlandiya deməkdir) adından götürülüb. 1787-ci ildə bu kəndin yaxınlığında mineral aşkar olunmuşdur ki, 1790-cı ildə şotlandiya həkimi A. Krouford əvvəllər məlum olmayan "torpağı" ayırmışdır. Metallik stronsium ilk dəfə olaraq ingilis kimyaçısı Q. Devi tərəfindən 1808-ci ildə alınmçışdır.
D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 38-ci element. Rəngli televiziyalar üçün görüntü balonlarının və dəmir əsaslı maqnitlərin istehsalında, sinkin saflaşdırılmasında, işıqfor gilizlərində və fişənglərdə qırmızı rəngin əldə edilməsində istifadə edilir. Nüvə batareyaları və fosforlu boyaların hazırlanmasında da bu elementdən istifadə edirlər. Stronsium titanat, yüksək bir qırılma indisinə və almazdan daha geniş bir optik dağılıma sahib olması səbəbiylə, cəlb edici bir optik maddədir. Stronsium mikroorqanizmlərin, bitkilərin və heyvanların tərkib hissəsidir. Dəniz yosunlarının quru maddəyə görə qramında 26–140 mq, yerüstü bitkilərdə 2,6 mq-a yaxın olur. Müxtəlif orqanizmlərin stronsiumu toplaması təkcə onların növündən, xüsusiliyindən deyil, həm də stronsium və digər elementlərin, başlıca olaraq kalsium və fosforun ətraf mühitdə nisbətindən asılı olur.
Natrium sulfid
Natrium sulfid- mürəkkəb qeyri üzvü maddədir. Kimyəvi formulu- Na2S.
Natrium sulfid-oksigensiz duzdur.
Sənayedə-Na2SO4•10H2O mirabilit mineralının közərdilməsindən alınır.
Na2SO4+4H2→Na2S+4H2O
Na2SO4+4C→Na2S+4CO
Na2SO4+4CO→ Na2S+4CO2
Adi halda ağ rəngli çox hidroskopik tozdur. Parçalanmadan əriyir, termiki davamlıdır. Texniki natrium sulfid sarımtıl və ya qəhvəyi (qirmizımtıl) rəngdədir, tərkibində 60%-ə qədər natrium sulfid var. Suda yaxşı həll olur, anionundan hidroliz olur, məhlulda yüksək qələvilik yaradır. Havada dayanma müddətində məhlul bulanır (kolloid kükürd) və saralır (polisulfid rəngində). Tipik reduksiyaedicidir. Kükürdü birləşdirir.
Stronsium karbonat
Stronsium karbonat (SrCO4)- karbon turşusunun stronsium duzudır.
Stronsium karbonat təbiətdə stronsianit mineralı kimi mövcuddu. Selestinlə (SrSO4) birgə sənaye əhəmiyyəti var.
Suda az həll olunan rəngsiz kristallardı (25 °C -də 100 q H2O-da 2⋅10−3 q). SrCO3-ın üç modifikasiyası var: 925 °C-ə qədər α modifikasiya, araqonit tipli rombik kristalik qəfəs; 925 °C-dən yuxarı β-modifikasiyası kalsit forması; 1416 °C-dən yuxarı temperaturda və 2 MPa təzyiqdə, kub sisteminin γ-modifikasiyası mövcuddu.
S
r
C
O
3
+
C
O
2
+
H
2
O
→
S
r
(
H
C
O
3
)
2
{\displaystyle {\mathsf {SrCO_{3}+CO_{2}+H_{2}O\rightarrow Sr(HCO_{3})_{2}}}}
S
r
C
O
3
→
S
r
O
+
C
O
2
{\displaystyle {\mathsf {SrCO_{3}\rightarrow SrO+CO_{2}}}}
1. Stronsium karbonatı stronsium sulfonatın natrium karbonatın qatı məhlulu ilə reaksiya zamanı almaq olar :
2. Stronsium hidroksid karbon dioksidlə reaksiyaya girərək stronsium karbonat və su əmələ gətirir:
Stronsium karbonat 1100 - 1200 °C -dən yuxarı olan temperaturda, stronsium oksid və karbon qazının əmələ gəlməsi ilə parçalanır:
Duru xlorid, azot, sirkə turşuları ilə reaksiyaya daxil olaraq duzlar əmələ gətirir:
Stronsium karbonat hidrogen sulfid ilə 900 - 1000 °C temperaturda reaksiya daxil olur, nəticədə stronsium sulfid, su və karbon dioksid alınır:
Stronsium karbonat əsasən atəşfəşanlıq üçün boya kimi istifadə olunur. Həmçinin müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunan stronsium birləşmələrinin istehsalı üçün xammal kimi istifadə olunur. Stronsium karbonat şüşə sənayesindədə istifadə olunur. Onu şüşəyə əlavə etdikdə radiasiyaya və rentgen şüalarına davamlı edir.
Рабинович В.А., Хавин З.Я. Краткий химический справочник.
Stronsium sulfat
Stronsium sulfat SrSO4 - sulfat turşusunun stronsium duzu.Təbiətdə selestin mineralı şəklində olur.
Rombik sistemin rəngsiz kristalları (α-modifikasiya, 1157 ° C-ə qədər mövcuddur).
Yüksək temperaturda, altıbucaqlı β-modifikasiyaya çevrilir.
Natrium sulfatın stronsium hidroksidlə reaksiyası zamanı alınır:
S
r
2
+
+
N
a
2
S
O
4
→
S
r
S
O
4
↓
+
2
N
a
+
{\displaystyle {\mathsf {Sr^{2+}+Na_{2}SO_{4}\rightarrow SrSO_{4}\downarrow +2Na^{+}}}}
Suda az həll olunur (0 ° C-də 100 ml suya 0,0113 qram). Xlor ionlarının iştirakı ilə həl olunması artır.
1580 ° C-dən yuxarı temperaturda parçalanır. Yalnız yüksək təzyiqlərdə əriyir, 6MPa-da ərimə nöqtəsi 1606 ° C-dir.
2
S
r
S
O
4
→
2
S
r
O
+
2
S
O
2
+
O
2
{\displaystyle {\mathsf {2SrSO_{4}\rightarrow 2SrO+2SO_{2}+O_{2}}}}
Stronsium sulfatın sulfat turşusu ilə reaksiya zamanı stronsium hidrosulfid alınır
Stronsium sulfatın, natrium karbonat ilə reaksiya zamanı stronsium karbonat və natrium sulfat alınır.
Stronsium sulfat rezin və boyalar üçün doldurucu kimi istifadə olunur. Quyu qazma üçün istifadə olunan ağır mayelərin tərkibinə daxil olur.
Hidrogen-sulfid qazı
Hidrogen-sulfid qazı (H2S) - rəngsiz, kəskin iyli, suda yaxşı həll olan yanar qaz. Sıxlığı 1,538 q/l; hidrogen-sulfid qazı yüksək dərəcədə zəhərlidir. Havada ehtimal olunan miqdarı 0,01mq/l-ə yaxındır. Sərbəst halda biokimyəvi mənşəli təbii qazlarda (~1% yaxın), metamorfik və maqmatik qazlarda və həmçinin fumarollarda rast gəlinir. Təbii qazlarda hidrogen-sulfid qazı miqdarı, adətən 1%-dən çox olmur. Karbonat süxurların üstünlük təşkil etdiyi, xüsusilə sulfat mineralları ilə zəngin olan kəsilişlərin sularında həll olmuş hidrogen-sulfid qazı miqdarı yüksək olur.
== Həmçinin bax ==
Hava
Təbii qaz
Fumarollar
== Mənbə ==
Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. — Bakı: Nafta-Press, 2006.
