Ürək transplantasiyası: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
2 mənbə arxivləşdirildi və 0 keçid ölü olaraq işarələndi.) #IABot (v2.0.9.5
 
(2 istifadəçi tərəfindən edilmiş 24 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{iş gedir}}
[[Şəkil:Heart transplant.jpg|thumb|310px|right|Donor ürəyinin xəstənin döş qəfəsində yerləşdirilməsi (biatrial texnika)]]
[[Şəkil:Heart transplant.jpg|thumb|310px|right|Donor ürəyinin xəstənin döş qəfəsində yerləşdirilməsi (biatrial texnika)]]
'''Ürək (köçürülməsi) transplantasiyası''' — xəstənin (resipiyentin) [[Ürək (insan)|ürəy]]ini [[donor]] ürəyi ilə əvəz etmək üçün [[Cərrahiyyə|cərrahi]] əməliyyat. Digər əməliyyatların mümkün olmadığı və ya son dərəcə riskli olduğu və [[Ürək (insan)|ürək]] [[transplantasiya]]sı olmadan gözlənilən [[Həyat|ömür]] uzunluğunun aşağı olduğu ağır ürək xəstəlikləri üçün göstərilir. Bu vəziyyətdə xəstənin öz ürəyi çıxarıla (ortotopik transplantasiya) və ya saxlanıla bilər (heterotopik transplantasiya).
'''Ürək (köçürülməsi) transplantasiyası''' — xəstənin (resipiyentin) [[Ürək (insan)|ürəy]]ini [[donor]] ürəyi ilə əvəz etmək üçün [[Cərrahiyyə|cərrahi]] əməliyyat. Digər əməliyyatların mümkün olmadığı və ya son dərəcə riskli olduğu və [[Ürək (insan)|ürək]] [[transplantasiya]]sı olmadan gözlənilən [[Həyat|ömür]] uzunluğunun aşağı olduğu ağır ürək xəstəlikləri üçün göstərilir. Bu vəziyyətdə xəstənin öz ürəyi çıxarıla (ortotopik transplantasiya) və ya saxlanıla bilər (heterotopik transplantasiya).
Sətir 8: Sətir 7:
== Tarixi ==
== Tarixi ==
[[Şəkil:Transport bijícího srdce.jpg|thumb|right|Transplantasiya gözləyən döyünən ürək]]
[[Şəkil:Transport bijícího srdce.jpg|thumb|right|Transplantasiya gözləyən döyünən ürək]]
Amerikalı [[tibb]] [[Tədqiqat və inkişaf|tədqiqatçı]]sı Saymon Fleksner [[ürək transplantasiyası]]nın mümkünlüyünü ilk qeyd edənlərdən biridir. O, 1907-ci ildə “[[Patologiya]]nın tendensiyaları” adlı [[məqalə]]də, bir gün xəstə [[İnsan|insan]] orqanlarını, o cümlədən [[Damar sistemi|damar]], [[mədə]], [[böyrək]] və [[ürək|ürəy]]i [[Cərrahiyyə|cərrahi]] yolla əvəz etmək mümkün olacaq..<ref>[https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1908/01/02/104713376.pdf May Transplant the Human Heart] ([[Portable Document Format|.PDF]]), ''[[The New York Times]]'', January 2, 1908.</ref>
Amerikalı [[tibb]] [[Tədqiqat və inkişaf|tədqiqatçı]]sı Saymon Fleksner [[ürək transplantasiyası]]nın mümkünlüyünü ilk qeyd edənlərdən biridir. O, 1907-ci ildə “[[Patologiya]]nın tendensiyaları” adlı [[məqalə]]də, bir gün xəstə [[İnsan|insan]] orqanlarını, o cümlədən [[Damar sistemi|damar]], [[mədə]], [[böyrək]] və [[ürək|ürəy]]i [[Cərrahiyyə|cərrahi]] yolla əvəz etmək mümkün olacağını bildirmişdi.<ref>[https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1908/01/02/104713376.pdf May Transplant the Human Heart] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20211028072704/https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1908/01/02/104713376.pdf |date=2021-10-28 }} ([[Portable Document Format|.PDF]]), ''[[The New York Times]]'', January 2, 1908.</ref>


[[Misisipi Universiteti|Missisipi Universiteti]] Tibb Mərkəzindən Ceyms D. Hardi [[İnsan|insan]] [[donor]] [[Ürək (insan)|ürəy]]i olmadığı üçün 24 yanvar 1964-cü ildə ölmək üzrə olan Boyd Raşinin sinəsinə [[şimpanze]]nin ürəyini köçürmüşdür. Bu ürək Raşın sinəsində 60-90 dəqiqə döyünür (mənbələr fərqlidir) və sonra Raş özünə gəlmədən ölür.<ref name="JAMA, June 29, 1964">{{cite journal | doi = 10.1001/jama.1964.03060390034008 | volume=188 | issue=13 | title=Heart Transplantation in Man | year=1964 | journal=JAMA |author=Hardy James D. |author2=Chavez Carlos M. |author3=Kurrus Fred D. |author4=Neely William A. |author5=Eraslan Sadan |author6=Turner M. Don |author7=Fabian Leonard W. |author8=Labecki Thaddeus D.}}</ref><ref name="Every Second Counts, Ch. 7 'Mississippi Gambling'">''Every Second Counts: The Race to Transplant the First Human Heart'', Donald McRae, New York: Penguin (Berkley/Putnam), 2006, [https://books.google.com/books?id=2Fv9dRT9TC4C&pg=PT109#v=onepage&q=%22Neighbors%20confirmed%20that%20his%20name%20was%20Boyd%20Rush.%20%20They%20described%20him%20as%20a%20retired%20upholsterer%22 Ch. 7 "Mississippi Gambling"], pp. 123–27. This source states the heartbeat for approximately one hour.</ref><ref name="New York Times, obituary, Feb. 2003">[https://www.nytimes.com/2003/02/21/us/james-d-hardy-84-dies-paved-way-for-transplants.html James D. Hardy, 84, Dies; Paved Way for Transplants], Obituary, ''New York Times'' (Associated Press), Feb. 21, 2003. This source states the transplanted chimpanzee heartbeat for 90 minutes.</ref>
[[Misisipi Universiteti|Missisipi Universiteti]] Tibb Mərkəzindən Ceyms D. Hardi [[İnsan|insan]] [[donor]] [[Ürək (insan)|ürəy]]i olmadığı üçün 24 yanvar 1964-cü ildə ölmək üzrə olan Boyd Raşın sinəsinə [[şimpanze]]nin ürəyini köçürmüşdür. Bu ürək Raşın sinəsində 60-90 dəqiqə döyünür (mənbələr fərqlidir) və sonra Raş özünə gəlmədən ölür.<ref name="JAMA, June 29, 1964">{{cite journal | doi = 10.1001/jama.1964.03060390034008 | volume=188 | issue=13 | title=Heart Transplantation in Man | year=1964 | journal=JAMA |author=Hardy James D. |author2=Chavez Carlos M. |author3=Kurrus Fred D. |author4=Neely William A. |author5=Eraslan Sadan |author6=Turner M. Don |author7=Fabian Leonard W. |author8=Labecki Thaddeus D.}}</ref><ref name="Every Second Counts, Ch. 7 'Mississippi Gambling'">''Every Second Counts: The Race to Transplant the First Human Heart'', Donald McRae, New York: Penguin (Berkley/Putnam), 2006, [https://books.google.com/books?id=2Fv9dRT9TC4C&pg=PT109#v=onepage&q=%22Neighbors%20confirmed%20that%20his%20name%20was%20Boyd%20Rush.%20%20They%20described%20him%20as%20a%20retired%20upholsterer%22 Ch. 7 "Mississippi Gambling"], pp. 123–27. This source states the heartbeat for approximately one hour.</ref><ref name="New York Times, obituary, Feb. 2003">[https://www.nytimes.com/2003/02/21/us/james-d-hardy-84-dies-paved-way-for-transplants.html James D. Hardy, 84, Dies; Paved Way for Transplants] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210930134052/https://www.nytimes.com/2003/02/21/us/james-d-hardy-84-dies-paved-way-for-transplants.html |date=2021-09-30 }}, Obituary, ''New York Times'' (Associated Press), Feb. 21, 2003. This source states the transplanted chimpanzee heartbeat for 90 minutes.</ref>


Hardi bir il əvvəl dünyada ilk insandan insana ağciyər transplantasiyasını həyata keçirən cərrahdır.<ref name=JAMA-December-1963>{{cite journal | doi = 10.1001/jama.1963.63710120001010 | pmid=14061414 | volume=186 | issue=12 | pages=1065–74 | title=Lung Homotransplantation in Man | year=1963 | journal=JAMA | author=Hardy James D}} See also {{cite journal | doi = 10.1001/jama.1963.03710120070015 | pmid=14061420 | volume=186 | issue=12 | year=1963 | journal=JAMA | page=1088| title=Lung Transplantation | author1=Griscom NT }} in same issue.</ref><ref name=Second-Wind-Mary-Jo-Festle-2012>[https://books.google.com/books?id=FeZeAQAAQBAJ&pg=PT72&dq=Russ*+pneumonia+transplant*+Hardy#v=onepage&q=Russ*%20pneumonia%20transplant*%20Hardy Second Wind: Oral Histories of Lung Transplant Survivors], Mary Jo Festle, Palgrave MacMillan, 2012.</ref>
Hardi bir il əvvəl dünyada ilk insandan insana [[Ağ ciyər|ağciyər]] [[transplantasiya]]sını həyata keçirən [[cərrah]]dır.<ref name=JAMA-December-1963>{{cite journal | doi = 10.1001/jama.1963.63710120001010 | pmid=14061414 | volume=186 | issue=12 | pages=1065–74 | title=Lung Homotransplantation in Man | year=1963 | journal=JAMA | author=Hardy James D}} See also {{cite journal | doi = 10.1001/jama.1963.03710120070015 | pmid=14061420 | volume=186 | issue=12 | year=1963 | journal=JAMA | page=1088| title=Lung Transplantation | author1=Griscom NT }} in same issue.</ref><ref name=Second-Wind-Mary-Jo-Festle-2012>[https://books.google.com/books?id=FeZeAQAAQBAJ&pg=PT72&dq=Russ*+pneumonia+transplant*+Hardy#v=onepage&q=Russ*%20pneumonia%20transplant*%20Hardy Second Wind: Oral Histories of Lung Transplant Survivors], Mary Jo Festle, Palgrave MacMillan, 2012.</ref>


İlk uğurlu insan ürəyi transplantasiyası 3 dekabr 1967-ci ildə Kristian Barnard (Cənubi Afrika) tərəfindən həyata keçirilmışdir.<ref>{{məqalə
İlk uğurlu insan ürəyi transplantasiyası 3 dekabr 1967-ci ildə Kristian Barnard (Cənubi Afrika) tərəfindən həyata keçirilmışdir.<ref>{{məqalə
Sətir 29: Sətir 28:
}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494/419 |title=''Барнард К.Н.'' Пересадка сердца человеку: предварительное сообщение об успешной операции, проведенной в Госпитале Гроот Шур, Кейптаун. S. Afr. Med. J. 1967;41(48):1271-4. |access-date=2017-09-24 |archive-date=2017-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925040354/http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494/419 |deadlink=no }}</ref> Əməliyyat [[Cənubi Afrika Respublikası|Cənubi Afrika]]nın [[Keyptaun]] şəhərindəki Qrut Şur [[xəstəxana]]sında aparılıb. [[Avtomobil]] qəzasında dünyasını dəyişən 25 yaşlı Denis Darvalın ürəyi sağalmaz ürək xəstəliyindən əziyyət çəkən 55 yaşlı Lui Vaşkanskiyə köçürülmüşdür. Əməliyyatın qüsursuz aparılmasına baxmayaraq, Vaşkanski cəmi 18 gün yaşayıb və ikitərəfli [[pnevmoniya]]dan dünyasını dəyişib.<ref>{{Məqalə|автор=В. И. Каледа|заглавие=Кристиан Барнард (1922–2001) и его путь к пересадке сердца|ссылка=http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494|язык=|издание|тип=|год=2017-09-22|месяц=|число=|том=21|выпуск=3S|номер=|страницы=92–100|issn=2500-3119|archivedate=2017-09-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170925132025/http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494}}</ref>
}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494/419 |title=''Барнард К.Н.'' Пересадка сердца человеку: предварительное сообщение об успешной операции, проведенной в Госпитале Гроот Шур, Кейптаун. S. Afr. Med. J. 1967;41(48):1271-4. |access-date=2017-09-24 |archive-date=2017-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925040354/http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494/419 |deadlink=no }}</ref> Əməliyyat [[Cənubi Afrika Respublikası|Cənubi Afrika]]nın [[Keyptaun]] şəhərindəki Qrut Şur [[xəstəxana]]sında aparılıb. [[Avtomobil]] qəzasında dünyasını dəyişən 25 yaşlı Denis Darvalın ürəyi sağalmaz ürək xəstəliyindən əziyyət çəkən 55 yaşlı Lui Vaşkanskiyə köçürülmüşdür. Əməliyyatın qüsursuz aparılmasına baxmayaraq, Vaşkanski cəmi 18 gün yaşayıb və ikitərəfli [[pnevmoniya]]dan dünyasını dəyişib.<ref>{{Məqalə|автор=В. И. Каледа|заглавие=Кристиан Барнард (1922–2001) и его путь к пересадке сердца|ссылка=http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494|язык=|издание|тип=|год=2017-09-22|месяц=|число=|том=21|выпуск=3S|номер=|страницы=92–100|issn=2500-3119|archivedate=2017-09-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170925132025/http://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/494}}</ref>


2022-ci il yanvarın 7-də 57 yaşlı David Bennetta Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində geni redaktə edilmiş donuz ürəyi transplantasiyası edilən ilk insan oldu.<ref name="AP 2022">{{cite web | title=In 1st, US surgeons transplant pig heart into human patient | website=Associated Press | date=2022-01-10 | url=https://apnews.com/article/pig-heart-transplant-6651614cb9d73bada8eea2ecb6449aef | access-date=2022-01-10}}</ref><ref name="The New York Times 2022">{{cite web | title=In a First, Man Receives a Heart From a Genetically Altered Pig | website=The New York Times | date=2022-01-10 | url=https://www.nytimes.com/2022/01/10/health/heart-transplant-pig-bennett.html | access-date=2022-01-10}}</ref> Bennett iki ay sonra, 8 mart 2022-ci ildə Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində vəfat etdi.<ref name="BBC News">{{cite news |title=Man given genetically modified pig heart dies |url=https://www.bbc.co.uk/news/health-60681493 |access-date=9 March 2022 |work=BBC News |date=9 March 2022}}</ref><ref>{{Cite news |last=Rabin |first=Roni Caryn |date=2022-03-09 |title=Patient in Groundbreaking Heart Transplant Dies |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2022/03/09/health/heart-transplant-pig-bennett.html |access-date=2022-03-09 |issn=0362-4331}}</ref>
2022-ci il yanvarın 7-də 57 yaşlı Devid Bennetta Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində geni redaktə edilmiş [[donuz]] ürəyi [[transplantasiya]]sı edilən ilk insan oldu.<ref name="AP 2022">{{cite web | title=In 1st, US surgeons transplant pig heart into human patient | website=Associated Press | date=2022-01-10 | url=https://apnews.com/article/pig-heart-transplant-6651614cb9d73bada8eea2ecb6449aef | access-date=2022-01-10 | archive-date=2022-03-10 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220310080538/https://apnews.com/article/pig-heart-transplant-6651614cb9d73bada8eea2ecb6449aef | url-status=live }}</ref><ref name="The New York Times 2022">{{cite web | title=In a First, Man Receives a Heart From a Genetically Altered Pig | website=The New York Times | date=2022-01-10 | url=https://www.nytimes.com/2022/01/10/health/heart-transplant-pig-bennett.html | access-date=2022-01-10 | archive-date=2022-01-10 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220110210529/https://www.nytimes.com/2022/01/10/health/heart-transplant-pig-bennett.html | url-status=live }}</ref> Bennett iki ay sonra, 8 mart 2022-ci ildə Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində vəfat etdi.<ref name="BBC News">{{cite news |title=Man given genetically modified pig heart dies |url=https://www.bbc.co.uk/news/health-60681493 |access-date=9 March 2022 |work=BBC News |date=9 March 2022 |archive-date=10 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220310084831/https://www.bbc.co.uk/news/health-60681493 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |last=Rabin |first=Roni Caryn |date=2022-03-09 |title=Patient in Groundbreaking Heart Transplant Dies |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2022/03/09/health/heart-transplant-pig-bennett.html |access-date=2022-03-09 |issn=0362-4331 |archive-date=2022-03-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220310114947/https://www.nytimes.com/2022/03/09/health/heart-transplant-pig-bennett.html |url-status=live }}</ref>


Transplantasiya edilmiş ürəklə yaşayan ömür rekordu Tony Huqhesmana məxsusdur - o, bu əməliyyatdan sonra 30 ildən çox yaşayıb və dəri xərçəngindən dünyasını dəyişib.<ref name="kp">{{cite web
Transplantasiya edilmiş ürəklə yaşayan ömür rekordu Tony Huqhesmana məxsusdur - o, bu əməliyyatdan sonra 30 ildən çox yaşayıb və dəri xərçəngindən dünyasını dəyişib.<ref name="kp">{{cite web
Sətir 44: Sətir 43:
== Cərrahi texnika ==
== Cərrahi texnika ==
[[Şəkil:Пересаженное сердце в грудной клетке реципиента.JPG|thumb|right|Xəstənin döş qəfəsində bikaval metodu ilə köçürülmüş ürək]]
[[Şəkil:Пересаженное сердце в грудной клетке реципиента.JPG|thumb|right|Xəstənin döş qəfəsində bikaval metodu ilə köçürülmüş ürək]]
Hal-hazırda ürək transplantasiyası üçün bir çox variantlar hazırlanmışdır, lakin onlardan yalnız ikisi geniş istifadə olunur: biatrial (iki atrial) və daha müasir bikaval texnikaları.<ref>{{məqalə
|автор = Jungschleger JGM, Boldyrev SY, Kaleda VI, Dark JH.
|заглавие = Standard orthotopic heart transplantation
|ссылка = http://www.annalscts.com/article/view/16440/16632
|язык = en
|издание =
|год = 2018
|номер = 7 (1)
|страницы = 169-171
}}</ref>


Güman edilir ki, bikaval texnikasından istifadə ürək transplantasiyasından sonra xəstədə ritm və keçiricilik pozutuları riskini azalda bilər.<ref>{{məqalə
|автор = Hunt SA
|заглавие = Taking heart--cardiac transplantation past, present, and future
|ссылка = http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp068048
|язык = en
|издание =
|год = 2006
|номер = 355 (3)
|страницы = 231-5
}}</ref>
== Əks göstərişləri ==
=== Mütləq əks göstərişlər ===

* Xroniki [[böyrək]], [[ağciyər]] və ya [[qaraciyər]] xəstəlikləri.<ref>{{citation |url=https://heart.bmj.com/content/105/3/252 |title=Cardiac transplantation: indications, eligibility and current outcomes |author1=Sai Kiran Bhagra |author2=Stephen Pettit |author3=Jayan Parameshwar |publisher=British Medical Journal |journal=Heart |year=2019 |volume=105 |number=3 |pages=252–260 |doi=10.1136/heartjnl-2018-313103 |pmid=30209127 |s2cid=52194404 |access-date=2023-01-16 |archive-date=2022-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220111083257/https://heart.bmj.com/content/105/3/252 |url-status=live }}</ref>
* Xəstənin sağ qalmasına təsir etmə ehtimalı varsa, aktiv [[Xərçəng xəstəliyi|xərçəng]].
* Ürək çatışmazlığının səbəbi ilə əlaqəli olmayan həyatı təhlükəli vəziyyətlər, o cümlədən kəskin infeksiyalar və ya [[qırmızı qurdeşənəyi]], [[sarkoidoz]] və ya amiloidoz kimi sistem xəstəlikləri.
* [[Boyun]] və [[ayaq]] [[arteriyalar]]ının damar xəstəlikləri.
* Yüksək [[ağciyər]] [[Damar sistemi|damar]] müqaviməti.
=== Nisbi əks göstərişlər ===

* Şiddətli orqan disfunksiyası olan [[İnsulin|insulin]]dən asılı [[Şəkərli diabet|şəkərli diabet]]
* Son zamanlarda olan tromboembolizm, məsələn, [[İnsult|insult]]
* Şiddətli [[piylənmə]]
* 65 yaşdan yuxarı xəstələr (fərdi qaydada)
* [[Alkoqollu içkilər|Alkoqol]], [[narkotik]]lər və ya [[tütün]] çəkmə kimi maddələrdən hədsiz istifadə ([[ağciyər]] xəstəliyi şansını artırır).<ref>Mehra MR, Canter CE, Hannan MM, Semigran MJ, Uber PA, et al. The 2016 International Society for Heart Lung Transplantation listing criteria for heart transplantation: A 10-year update. J Heart Lung Transplant. 2016 Jan. 35 (1):1–23.</ref>

Ürək transplantasiyasına ehtiyacı olan, lakin uyğun olmayan xəstələr süni ürək<ref name="Cook JA 2180"/> və ya sol mədəciyin köməkçi cihazı (Left Ventricular Assist Device - LVAD) üçün namizəd ola bilərlər.
== Fəsadları ==

Potensial ağırlaşmalara daxildir:<ref>{{kitab3|author=Ludhwani|first=Dipesh|last2=Fan|first2=Ji|last3=Kanmanthareddy|first3=Arun|title=Heart Transplantation Rejection|year=2020|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537057/|access-date=25 June 2020|publisher=StatPearls|via=NCBI Bookshelf|pmid=30725742}} {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220111094533/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537057/ |date=11 January 2022 }} {{Cite web |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537057/ |title=Arxivlənmiş surət |access-date=16 January 2023 |archive-date=11 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220111094533/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537057/ |url-status=unfit }} Last Update: December 23, 2019.</ref>

* Əməliyyatdan sonrakı ağırlaşmalara [[İnfeksiya|infeksiya]], [[sepsis]] daxildir. 2011-ci ildə [[Cərrahiyyə|cərrahi]] əməliyyatından sonra ölüm 5-10% təşkil etmişdir.<ref>{{cite journal | pmc=3082109 | pmid=21532848 | doi=10.3346/jkms.2011.26.5.599 | volume=26 | issue=5 | title=Long-term mortality in adult orthotopic heart transplant recipients | year=2011 | journal=J. Korean Med. Sci. | pages=599–603 |vauthors=Jung SH, Kim JJ, Choo SJ, Yun TJ, Chung CH, Lee JW }}</ref>
* Kəskin və ya xroniki [[Transplantasiya|transplant]]ın rəddi
* Ürəyin alloqreft vaskulopatiyası
* Atriyal aritmiya
* Lenfoproliferativ [[Bəd-xassəli şişlər|bədxassəli şiş]]
* İmmunosupressiv dərmanlar səbəbindən ikincil [[İnfeksiya|infeksiya]] riskinin artması
* Antitimosit qlobulinin səbəb olduğu serum xəstəliyi
* Tricuspid qapaq regurgitasiyası. Təkrarlanan endomiyokardial [[biopsiya]] səbəb ola bilər
* [[Qanaxma]] və tromboz<ref>Rizk J, Mehra MR. Anticoagulation management strategies in heart transplantation. Prog Cardiovasc Dis. 2020;63(3):210–18. {{doi|10.1016/j.pcad.2020.02.002}}
</ref>
== Həmçinin bax ==

* [[Süni ürək]]
* [[Süni qan dövranı aparatı]]
* [[Elektrokardiostimulyator]]
== Ədəbiyyatı ==


* [http://valsalva.ru/viewtopic.php?t=1775''Бураковский В. И., Фролова М. А., Фальковский Г. Э.'' Пересадка сердца: вопросы клиники и теории. Тбилиси: Сабчота Сакартвело, 1977, — 236 с.]
* {{Məqalə
|автор = В.И. Бураковский, М.А. Фролова, Г.Э. Фальковский
|заглавие = Пересадка сердца. Вопросы клиники и теории (отрывок из монографии)
|ссылка = https://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/498
|издание = Патология кровообращения и кардиохирургия
|год = 2017
|том = 21
|номер = 3S
|страницы = 110-117
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181012094414/https://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/498
|archivedate = 2018-10-12
}}
* {{Məqalə
|автор = Фальковский Г.Э.
|заглавие = Письмо в редакцию. К 50-ЛЕТИЮ ТРАНСПЛАНТАЦИИ СЕРДЦА
|ссылка = https://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/497
|издание = Патология кровообращения и кардиохирургия
|год = 2017
|том = 21
|номер = 3S
|страницы = 107-109
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20181012094424/https://journalmeshalkin.ru/index.php/heartjournal/article/view/497
|archivedate = 2018-10-12
}}
* {{Məqalə
|автор = Jungschleger JGM, Boldyrev SY, Kaleda VI, Dark JH.
|заглавие = Standard orthotopic heart transplantation
|ссылка = http://www.annalscts.com/article/view/16440/16632
|язык = en
|издание =
|год = 2018
|номер = 7 (1)
|страницы = 169-171
}}
* {{Məqalə
|автор = Готье С. В., Шевченко А. О., Кормер А. Я. и др.
|заглавие = Три десятилетия трансплантации сердца в ФНЦТИО имени академика В.И. Шумакова: отдаленные результаты
|ссылка = http://journal.transpl.ru/index.php/vtio/article/view/518/450
|издание = Вестник трансплантологии и искусственных органов
|год = 2015
|том = XVII
|номер = 2
|страницы = 70-73
}}
* {{Məqalə
|автор = Барбухатти К.О., Космачева Е.Д., Кижватова Н.В. и др.
|заглавие = Первый опыт трансплантации сердца в Краснодарском крае
|ссылка = http://valsalva.ru/download.php?id=5090
|издание = Вестник трансплантологии и искусственных органов
|год = 2012
|том = XIV
|номер = 3
|страницы = 42-47
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20130126180318/http://valsalva.ru/download.php?id=5090
|archivedate = 2013-01-26
}}
* {{Məqalə
|автор = Барбухатти К.О., Белаш С.А., Болдырев С.Ю., Якуба И.И., Скопец А.А., Порханов В.А.
|заглавие = Трансплантация сердца на Кубани: Трёхлетний опыт одного центра
|ссылка = http://valsalva.ru/download.php?id=6126
|издание = Кубанский научный медицинский вестник
|издательство =
|год = 2013
|номер = 7 (142)
|страницы = 11-18
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20131217223916/http://valsalva.ru/download.php?id=6126
|archivedate = 2013-12-17
}}
== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}
== Xarici keçidlər ==
* [http://www.annalscts.com/article/view/16440/16632 Standard orthotopic heart transplantation] - подробное описание хирургической техники пересадки сердца с видео
* [http://www.radiovaticana.org/rus/Articolo.asp?c=427393 Впервые в мире постоянное искусственное сердце имплантировано в ватиканской больнице пациенту детского возраста]
* [http://cardiolog.org/cardiohirurgia/107-transplantacija-serdca/281-peresdka-serdca.html Пересадка сердца]
* [http://www.medved-magazine.ru/articles/Vdogonku_za_Barnardom.2897.html Олег Мороз. Вдогонку за Барнардом. О первой в СССР пересадке сердца – 4 ноября 1968 года.]
{{Xarici keçidlər}}
[[Kateqoriya:Orqan transplantasiyası]]
[[Kateqoriya:Ürək]]

Səhifəsinin 22:25, 24 sentyabr 2023 tarixinə olan son versiyası

Donor ürəyinin xəstənin döş qəfəsində yerləşdirilməsi (biatrial texnika)

Ürək (köçürülməsi) transplantasiyası — xəstənin (resipiyentin) ürəyini donor ürəyi ilə əvəz etmək üçün cərrahi əməliyyat. Digər əməliyyatların mümkün olmadığı və ya son dərəcə riskli olduğu və ürək transplantasiyası olmadan gözlənilən ömür uzunluğunun aşağı olduğu ağır ürək xəstəlikləri üçün göstərilir. Bu vəziyyətdə xəstənin öz ürəyi çıxarıla (ortotopik transplantasiya) və ya saxlanıla bilər (heterotopik transplantasiya).

Dünyada hər il təxminən 3500 ürək transplantasiyası əməliyyatı həyata keçirilir.[1] Əməliyyatdan sonrakı sağ qalma müddəti orta hesabla 15 ildir.[2]

Ürək transplantasiyası ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsi hesab edilmir, daha doğrusu, xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa və uzatmağa yönəlmiş müalicədir.[3]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Transplantasiya gözləyən döyünən ürək

Amerikalı tibb tədqiqatçısı Saymon Fleksner ürək transplantasiyasının mümkünlüyünü ilk qeyd edənlərdən biridir. O, 1907-ci ildə “Patologiyanın tendensiyaları” adlı məqalədə, bir gün xəstə insan orqanlarını, o cümlədən damar, mədə, böyrək və ürəyi cərrahi yolla əvəz etmək mümkün olacağını bildirmişdi.[4]

Missisipi Universiteti Tibb Mərkəzindən Ceyms D. Hardi insan donor ürəyi olmadığı üçün 24 yanvar 1964-cü ildə ölmək üzrə olan Boyd Raşın sinəsinə şimpanzenin ürəyini köçürmüşdür. Bu ürək Raşın sinəsində 60-90 dəqiqə döyünür (mənbələr fərqlidir) və sonra Raş özünə gəlmədən ölür.[5][6][7]

Hardi bir il əvvəl dünyada ilk insandan insana ağciyər transplantasiyasını həyata keçirən cərrahdır.[8][9]

İlk uğurlu insan ürəyi transplantasiyası 3 dekabr 1967-ci ildə Kristian Barnard (Cənubi Afrika) tərəfindən həyata keçirilmışdir.[10][11] Əməliyyat Cənubi Afrikanın Keyptaun şəhərindəki Qrut Şur xəstəxanasında aparılıb. Avtomobil qəzasında dünyasını dəyişən 25 yaşlı Denis Darvalın ürəyi sağalmaz ürək xəstəliyindən əziyyət çəkən 55 yaşlı Lui Vaşkanskiyə köçürülmüşdür. Əməliyyatın qüsursuz aparılmasına baxmayaraq, Vaşkanski cəmi 18 gün yaşayıb və ikitərəfli pnevmoniyadan dünyasını dəyişib.[12]

2022-ci il yanvarın 7-də 57 yaşlı Devid Bennetta Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində geni redaktə edilmiş donuz ürəyi transplantasiyası edilən ilk insan oldu.[13][14] Bennett iki ay sonra, 8 mart 2022-ci ildə Merilend Universiteti Tibb Mərkəzində vəfat etdi.[15][16]

Transplantasiya edilmiş ürəklə yaşayan ömür rekordu Tony Huqhesmana məxsusdur - o, bu əməliyyatdan sonra 30 ildən çox yaşayıb və dəri xərçəngindən dünyasını dəyişib.[17]

Cərrahi texnika[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xəstənin döş qəfəsində bikaval metodu ilə köçürülmüş ürək

Hal-hazırda ürək transplantasiyası üçün bir çox variantlar hazırlanmışdır, lakin onlardan yalnız ikisi geniş istifadə olunur: biatrial (iki atrial) və daha müasir bikaval texnikaları.[18]

Güman edilir ki, bikaval texnikasından istifadə ürək transplantasiyasından sonra xəstədə ritm və keçiricilik pozutuları riskini azalda bilər.[19]

Əks göstərişləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mütləq əks göstərişlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nisbi əks göstərişlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ürək transplantasiyasına ehtiyacı olan, lakin uyğun olmayan xəstələr süni ürək[1] və ya sol mədəciyin köməkçi cihazı (Left Ventricular Assist Device - LVAD) üçün namizəd ola bilərlər.

Fəsadları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Potensial ağırlaşmalara daxildir:[22]

  • Əməliyyatdan sonrakı ağırlaşmalara infeksiya, sepsis daxildir. 2011-ci ildə cərrahi əməliyyatından sonra ölüm 5-10% təşkil etmişdir.[23]
  • Kəskin və ya xroniki transplantın rəddi
  • Ürəyin alloqreft vaskulopatiyası
  • Atriyal aritmiya
  • Lenfoproliferativ bədxassəli şiş
  • İmmunosupressiv dərmanlar səbəbindən ikincil infeksiya riskinin artması
  • Antitimosit qlobulinin səbəb olduğu serum xəstəliyi
  • Tricuspid qapaq regurgitasiyası. Təkrarlanan endomiyokardial biopsiya səbəb ola bilər
  • Qanaxma və tromboz[24]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Cook JA, Shah KB, Quader MA, və b. "The total artificial heart". Journal of Thoracic Disease. 7 (12). 2015: 2172–80. doi:10.3978/j.issn.2072-1439.2015.10.70. PMC 4703693. PMID 26793338.
  2. ↑ Till Lehmann (director). The Heart-Makers: The Future of Transplant Medicine (documentary film). Germany: LOOKS film and television. 2007.
  3. ↑ Burch M.; Aurora P. "Current status of paediatric heart, lung, and heart-lung transplantation". Archives of Disease in Childhood. 89 (4). 2004: 386–89. doi:10.1136/adc.2002.017186. PMC 1719883. PMID 15033856.
  4. ↑ May Transplant the Human Heart Arxivləşdirilib 2021-10-28 at the Wayback Machine (.PDF), The New York Times, January 2, 1908.
  5. ↑ Hardy James D.; Chavez Carlos M.; Kurrus Fred D.; Neely William A.; Eraslan Sadan; Turner M. Don; Fabian Leonard W.; Labecki Thaddeus D. "Heart Transplantation in Man". JAMA. 188 (13). 1964. doi:10.1001/jama.1964.03060390034008.
  6. ↑ Every Second Counts: The Race to Transplant the First Human Heart, Donald McRae, New York: Penguin (Berkley/Putnam), 2006, Ch. 7 "Mississippi Gambling", pp. 123–27. This source states the heartbeat for approximately one hour.
  7. ↑ James D. Hardy, 84, Dies; Paved Way for Transplants Arxivləşdirilib 2021-09-30 at the Wayback Machine, Obituary, New York Times (Associated Press), Feb. 21, 2003. This source states the transplanted chimpanzee heartbeat for 90 minutes.
  8. ↑ Hardy James D. "Lung Homotransplantation in Man". JAMA. 186 (12). 1963: 1065–74. doi:10.1001/jama.1963.63710120001010. PMID 14061414. See also Griscom NT. "Lung Transplantation". JAMA. 186 (12). 1963: 1088. doi:10.1001/jama.1963.03710120070015. PMID 14061420. in same issue.
  9. ↑ Second Wind: Oral Histories of Lung Transplant Survivors, Mary Jo Festle, Palgrave MacMillan, 2012.
  10. ↑ Барнард, Кристиан. The operation. A human cardiac transplant: an interim report of a successful operation performed at Groote Schuur Hospital, Cape Town (PDF). (ingilis). № 41 (48). 1967. 1271–4. ISSN 0256-9574. PMID 4170370. 2012-07-31 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  11. ↑ "Барнард К.Н. Пересадка сердца человеку: предварительное сообщение об успешной операции, проведенной в Госпитале Гроот Шур, Кейптаун. S. Afr. Med. J. 1967;41(48):1271-4". 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-24.
  12. ↑ В. И. Каледа. Кристиан Барнард (1922–2001) и его путь к пересадке сердца. . 21 (3S). 2017-09-22. 92–100. ISSN 2500-3119. 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib.
  13. ↑ "In 1st, US surgeons transplant pig heart into human patient". Associated Press. 2022-01-10. 2022-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-10.
  14. ↑ "In a First, Man Receives a Heart From a Genetically Altered Pig". The New York Times. 2022-01-10. 2022-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-10.
  15. ↑ "Man given genetically modified pig heart dies". BBC News. 9 March 2022. 10 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 March 2022.
  16. ↑ Rabin, Roni Caryn. "Patient in Groundbreaking Heart Transplant Dies". The New York Times (ingilis). 2022-03-09. ISSN 0362-4331. 2022-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-09.
  17. ↑ Елена Ионова. "Американец прожил с донорским сердцем 31 год и умер… от рака кожи". 2009-08-12. 2014-11-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-13.
  18. ↑ Jungschleger JGM, Boldyrev SY, Kaleda VI, Dark JH. Standard orthotopic heart transplantation. (ingilis). № 7 (1). 2018. 169–171.
  19. ↑ Hunt SA. Taking heart--cardiac transplantation past, present, and future. (ingilis). № 355 (3). 2006. 231–5.
  20. ↑ Sai Kiran Bhagra; Stephen Pettit; Jayan Parameshwar, "Cardiac transplantation: indications, eligibility and current outcomes", Heart, British Medical Journal, 105 (3), 2019: 252–260, doi:10.1136/heartjnl-2018-313103, PMID 30209127, 2022-01-11 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2023-01-16
  21. ↑ Mehra MR, Canter CE, Hannan MM, Semigran MJ, Uber PA, et al. The 2016 International Society for Heart Lung Transplantation listing criteria for heart transplantation: A 10-year update. J Heart Lung Transplant. 2016 Jan. 35 (1):1–23.
  22. ↑ Ludhwani. Heart Transplantation Rejection. StatPearls. 2020. Arxivləşdirilib 11 yanvar 2022 at the Wayback Machine "Arxivlənmiş surət". Archived from the original on 11 January 2022. İstifadə tarixi: 16 January 2023. Last Update: December 23, 2019.
  23. ↑ Jung SH, Kim JJ, Choo SJ, Yun TJ, Chung CH, Lee JW. "Long-term mortality in adult orthotopic heart transplant recipients". J. Korean Med. Sci. 26 (5). 2011: 599–603. doi:10.3346/jkms.2011.26.5.599. PMC 3082109. PMID 21532848.
  24. ↑ Rizk J, Mehra MR. Anticoagulation management strategies in heart transplantation. Prog Cardiovasc Dis. 2020;63(3):210–18. DOI:10.1016/j.pcad.2020.02.002

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ürək_transplantasiyası&oldid=7246628"