İosif Qrişaşvili

İosif Qriqoryeviç Qrişaşvili (gürc. იოსებ გრიგოლის ძე გრიშაშვილი doğum soyadı İosif Qriqoryeviç Mamulaşvili; 12 (24) aprel 1889 və ya 1889[1], Tiflis[2] – 3 avqust 1965 və ya 1965[1], Tbilisi) — Gürcü sovet şairi. Gürcüstan SSR xalq şairi (1959). Ermənistan SSR əməkdar artisti (1945). İkinci dərəcəli Stalin mükafatı laureatı (1950).[3]

İosif Qriqoryeviç Qrişaşvili
gürc. იოსებ გრიგოლის ძე გრიშაშვილი
Doğum adı İosif Qriqoryeviç Mamulaşvili
Doğum tarixi 12 (24) aprel 1889 və ya 1889[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 3 avqust 1965(1965-08-03) və ya 1965[1]
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Mtatsminda panteonu[d]
Fəaliyyəti şair, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi
Əsərlərinin dili gürcü
İstiqamət sosialist realizmi
Janr şeir
Üzvlüyü
Mükafatları "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı
"Stalin" mükafatı Ermənistan SSR əməkdar incəsənət xadimi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

12 (24) aprel 1889-cu ildə Tiflisdə kiçik sənətkar ailəsində anadan olmuşdur. İosif belletrist yazıçı Lalioninin əmisidir.

1904-cü ildə atasını itirən İosif gimnaziyanı tərk edərək xidmətçi, sonra mətbəədə yazıçı kimi işləmək məcburiyyətində qaldı. Gənc şairin ədəbi fəaliyyətinin ilk dövrü 1905–1906-cı illərdə, köhnə Tiflisin sənətkar məhəlləsində dram dərnəyi təşkil etdiyi, ona vodevil yazdığı, özünün oynadığı və pyeslərinin tamaşaya qoyulmasına rəhbərlik etdiyi dövrdən başlayır. 1908-ci ildə Tiflis Teatrına aktyor və rejissor kimi işə daxil oldu. Orada o dövrün gürcü səhnəsinin görkəmli ustaları ilə tanış oldu. Orada əsl ədəbi və poetik şüuru formalaşdı. 1912–1913-cü illərdə İ.Qrişaşvili gürcü ədəbiyyatının görkəmli klassikləri V.Pşavela, Ş.Z.Araqvispireli və məşhur proletar şairi İ.İ.Evdoşvili ilə birlikdə Qorinin ilk qəzeti olan "Kartli" ilə əməkdaşlıq edir. 1946-cı ildə Gürcüstan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmışdir.[4]

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1904-cü ildən nəşr olunmağa başlayıb. Şairin inqilabdan əvvəlki yaradıcılığı fərdiyyətçilik, simvolizmə yaxınlıq ilə fərqlənir. 1914-cü ildə şeirlər toplusunun birinci cildi, 1922-ci ildə ikinci cildi nəşr olundu. Oktyabr inqilabından sonra yenidən canlanan Gürcüstan şairi oldu. "Cambula" (1938), "David dağında" (1938), "İşıq" (1947), "Mükafat" (1944), "Əməyin Himni" (1920), "Yeni Kutaisi", "Narinjiano", " Bir gün kənddə", "Samqori" şeirləri bu dövrdə şöhrət qazanmışdır. Şair yeni bir şəhər obrazını canlandırır ("Köhnə Tiflisə Vida" (1925), "Yeni Tbilisi", "Komsomolskaya Xiyabanında Qriqori Orbeliani"). Böyük Vətən müharibəsi zamanı xalqı düşmənlərə qarşı qəhrəmancasına mübarizəyə çağırırdı. O, ("Vətən və Qələbə" (1941), "Leninqrad", "Stalinqrad Qəhrəmanları" (1943), "Puşkin şəhərində", "Qələbə Baharı") (1945), "Ağ hicab balladası", "Seçki məntəqəmdən liderə məktub" (1937), "Soselo" (1939), "Potidəki Stalin abidəsi" (1945), "Gürcü avtomobili" (1947), "Balaca Qori sakinlərindən "(1949), "Stalinçi Bayraqla"(1949), "Liderə Şöhrət "(1944), "Beriya Meydanı" (1941), "Qori Odunun yanında Pionerlər"(1941) və s. şeirlərin müəllifidir.[3] 12 Mart 1950-ci ildə SSRİ Ali Sovetinə seçkilər günü şair İ.V.Stalin haqqında aşağıdakı sətirləri yazmışdır:

Sən sülh və yaxşılıq elçisisən,
Taleyinizə həmd olsun!
Yalnız səslərimiz deyil -
Həyatımızı sənə verəcəyik.

Gürcüstan SSR-in 25 illiyi münasibətilə İosif talinə həsr olunmuş "Sənin haqqında mahnı oxumağı dayandırmayacağam" adlı əsərlər toplusunu nəşr etdirdi. Şair uşaqlar üçün 20-yə yaxın şeir kitabı yazmışdır. İ.Q.Qrişaşvili eyni zamanda gürcü ədəbiyyatı və teatr tarixçisidir. O, rus-gürcü, ukrayna-gürcü, erməni-gürcü mədəni əlaqələrinin tarixi və s.("Sayat Nova", "Köhnə Tiflis Ədəbi Bohemiyası", "Aleksandr Çavçavadzenin Həyatı") mövzusunda əsərlər yazmışdır. O, "İlya Çavçavadze və Gürcüstan Teatrı", "Lermontov gürcü ədəbiyyatında", "Puşkin və tərcüməçilərimiz", "Dramaturq Ostrovski və Gürcü Teatrı", "Şevçenko və Gürcüstan", "Krılov və Akaki Sereteli", "Tiflisdəki Qorki", "Aleksandr Kazbegi aktyor kimi" və s. elmi məqalələr sahibidir.

İ.Q.Qrişaşvili O.Tumanyan, Aleksandr Şirvanzadə, M.F.Axundovun əsərlərini gürcü dilinə tərcümə etmişdir.

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Tiflisdəki Mtatsminda panteonunda dəfn edilmişdir.
  • SSRİ dövründə Qrişaşvilinin adı Tbilisi Tarixi Muzeyinə verilmişdi.
  • Tiflisdə Abanotubani rayonundakı bir küçə Qrişaşvilinin adını daşıyır.

Mükafat və təltifləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • İkinci dərəcəli Stalin mükafatı (1950) — "Seçilmiş" şeirlər toplusuna görə (1949)
  • Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (25.8.1944) — ədəbi fəaliyyətin 40 illiyi ilə əlaqədar
  • Gürcüstan SSR xalq şairi (1959)
  • Ermənistan SSR əməkdar artisti (1945) — "Sayat-Nova" monoqrafiyasına görə

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Seçilmiş şeirlər. Tbilisi, 1943
  • Şeir. M.: Sovet yazıçısı, 1946
  • Şeir. M.: "Pravda", kitabxana "Ogonyok", No 21, 1951
  • Seçilmiş şeirlər. Moskva: Goslitizdat, 1951
  • Şeir. S.: Goslitizdat, 1957
  • Mahnı sözləri. Tbilisi, 1959
  • Şeir. Tbilisi, 1967

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Grišašvili, Ioseb // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 Гришашвили Иосиф Григорьевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 1 2 Гришашвили Иосиф Григорьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ "Deceased academicians". en:Georgian National Academy of Sciences. 22 April 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 March 2016.